Dardanel’in “babası oğlunu ‘ton’la beslemiş” reklamını görmüş olmalısınız. Başrol Ömür Arpacı’nın olsa da reklamdaki vurgu Dardanel’in kurucusu Niyazi Önen ve oğlu Mehmet Önen’de. Ömür Arpacı espriyi de “Beni fabrikaya götürdüler. Ama aralarında bir ton fark var. Baba oğlu ton balığıyla beslemiş” diyerek yapıyor.
Dardanel markasının kurucusu Niyazi Önen, bayrağı oğlu Mehmet Önen ve kızı Ayşe Önen’e geçtiğimiz yıl teslim etti.
36 yıl önce kurulan markayla birlikte büyüdü Niyazi Önen’in de çocukları. Hatta Niyazi Önen oğlu 3-4 yaşındayken de Kaptan Memo adlı bir ürün de çıkarmıştı. Bu kez ünlü reklamcı Hulusi Derici’nin önerisiyle ton balığı tüketimini artırmak için baba-oğul reklamda oynadı.1990 doğumlu Mehmet Önen boylu poslu biri, 194 santimetre boyunda, basketbolcu. Reklamda da 172 santimetre boyunda olan babası Niyazi Önen’e fark attığı görünüyor. Dardanel Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Önen ve Dardanel CEO’su Mehmet Önen’le buluştuk. Yeni hedeflerini birlikte masaya yatırdık.
Kuruluş öykünüz nasıl? Türkiye’de olmayan bir işi nasıl başlattınız?
Fabrikayı 1984 yılında kurdum. Benim yatırım yaptığım dönemde su ürünleri sektörü yoktu. Sanayici olmak, üretim yapmak istiyordum. Su ürünleri işini İspanya ve Japonya’da görüp Türkiye’de de yapmak istedim. Çok yatırım yaptık, kendimizi çok anlattık. Hiç olmayan bir alanda konserve balık tüketimini yaygınlaştırmaya çalıştık.
İşi kurmak dışında bir marka yaratma istediği de duydunuz…
N.Ö: Aynen. Balık konservesi işi hiç gelişmemişti Türkiye’de. Başkalarının markalarını üretmek de istemedik, markamız olsun istedik. Bizim şu anda katma değerli bir ürünümüz var. Ton balığı konservesini bizim başladığımız yıllarda Gelibolu’da üreten iki üç üretici vardı. 1985 yılında bu işe yatırım yaparak çıkan ilk marka Dardanel oldu.
Rakipler de çıktı. İlk başlarda ortaya çıkmak mı zordu, yoksa şimdi rakiplerle rekabet mi?
N.Ö: Benim iş yaşantımda hiç kopya yoktur. Tüm işimizde yenilikçi olduk biz. İnovasyona hep önem verdik. Dardanel pazar lideri. Biz sektörde en yakın rakibimizin 2 katından fazla satıyoruz.
Ne kadar pazar payınız?
N.Ö: Dardanel’in pazar payı yüzde 60 markalı pazarda. Markasız pazara bakınca yüzde 80. Çünkü bazı markaları biz üretiyoruz. En yakın firmanın pazar payı yüzde 15.
2019’da ne kadar büyüdünüz?
N.Ö: Zor yıldı. Geçtiğimiz 5 yılda Dardanel Grup şirketleri olarak yüzde 30 büyüdük. 2019’da yüzde 35 büyüdük. 2020’de yüzde 38 büyümeyi hedefliyoruz.
Türkiye’de kişi başına balık tüketimi ne kadar?
N.Ö: Kişi başına 5.5 kilogram tüketim var, konserve tüketimi kişi başı 150 gram.
BALIK TÜKETİMİMİZ ÇOK DÜŞÜK
Ne kadar az!
N.Ö: Çok az. Bunun 125 gramı ton balığı. Avrupa’da tüketim ortalama 25 kilogram, bizden 5 kat fazla. Ton balığında da Avrupa’da kişi başına tüketim 3 kilogram. En çok ton balığı tüketen ülke Libya ve Malta. Konserve tüketme alışkanlıkları var. KKTC’de de tüketim 1 kilogramın üzerinde. Bizim amacımız ton balığı tüketicisi sayısını artırmak.
Mehmet Bey 40 yaş altı CEO’lar içindesiniz. Markayla büyümüşsünüz. Sizin şirkette ilk göreviniz ne oldu?
M.Ö: Ben ihracatla ilgilendim öncelikle. 3 yıl önce yüzde 8 seviyelerindeydi ihracatımız şimdi ciromuza oranı yüzde 25 oldu.
Başka sorumluluklarınız neler?
M.Ö: Balık hammaddesini ben alıyorum. Hint ve Atlantik Okyanusu’ndan alıyoruz yani Seyşeller ve Fildişi sahillerinden geliyor balıklar. Yılda 25 bin ton balık alıyoruz.
Balık yerken korkar olduk. Ağır metal, cıva oranı yüksekliği vs…Ton balıklarında nedir durum?
M.Ö: Cıva oranı yüksek değil. Organik cıva diye geçen konu da büyük balıklar için geçerli. Büyük ton balığında insan sağlığını etkileyen durum en çok Japonya’da olurdu. Herkes Japonların sağlık konusunda ne kadar özenli olduğunu biliyor. Amerika’da kullanılan ton balığı da farklı, beyaz etli bir ton balığı.
Tüketim neden düşük?
Ton balığı akşam yemeklerinde akla gelmiyor, balıkla da ilgili görülmüyor. Sezonsal da değil. Daha tamamlayıcı bir ürün olarak görünüyor. Salata, makarna, sandviçle tüketiliyor. Bunlarla birlikte besleyici bir öğün hazırlayabilirsiniz. 160 gram, 100 gram eti kılçığı ayıklanmış bir et. Fiyatı da 10-12 lira cıvarında. Balığa göre çok daha ucuz. Ton balığı eve, salça, ekmek gibi de alınmıyor.
Restoran işi nasıl gidiyor?
M.Ö: Dardenia açtık 10 adet.
Farklı bir atağımız daha olacak.
N.Ö: Franchise modeliyle açacağız. Balık-ekmek konsepti gibi düşünün. Biz ayrıca tahıllı, fasulyeli ve mısırlı ton balığı çıkardık. Geçen sene bu ürünlerin satışı yüzde 400 oranında arttı.
81 ilde ton balığı satılıyor mu?
N.Ö: 81 ilde de var. Ama en çok İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa’da satılıyor. En az Karadeniz’de satılıyor.
1000 KADIN ÇALIŞIYOR
Dardanel’in Çanakkale’deki tesislerinde 1000 kadın çalışıyor. Kadınlar tamamen el işçiliğiyle ton balıklarını ayıklıyor. Mehmet Önen, “Bölgede en çok kadın çalışan istihdam eden şirketlerden biriyiz. Kadınların yaptığı işi yapabilecek bir makine yok” diyor.
MEHMET ÖNEN KİMDİR?
Çanakkale’de 1990 yılında doğan Mehmet Önen, Enka Lisesi’nde okurken Hun School of Princeton’a basketbol bursu ile gitti. Drew Üniversitesi’nde ekonomi okudu. Dünyanın en büyük balık ihracatçılarından Tri Marine Seattle ofiisnde 1 yıl çalıştı. Mehmet Önen 2 yıldır dardanel CEO’su olarak görev yapıyor. Evli ve bir kız çocuk babası.
NİYAZİ ÖNEN KİMDİR?
Ayvacık 1950 doğumlu olan Niyazi Önen, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitirdi. İş hayatına Ford bayisi olarak başladı. 1984 yılında Dardanel Önentaş tesislerini kurdu. Orada Türkiye’nin ilk ton balığı konservesini üretti. Ardından Türkiye’nin ilk soğuk sandviç fabrikasını kurdu. Dardanel ve Mr. No sandviç markaları ve Dardenia restoran zincirlerinin kurucusu olan Önen’in 2 çocuğu, bir de torunu var.
