İngiltere’de Etraf Bakanlığının uygulamalarını incelemek üzere Avam Kamarası tarafından görevlendirilen Etraf ve Besin Komitesi (EFRA) plastik atık idaresi sıkıntısının tahlili için bir panel düzenledi. Türkiye’ye plastik atık ihracatının tesirlerinin dinlendiği panelde İngiltere’den atık ihracatının durması için, tek tek ülkelere yasak getirmenin yasadışı ticareti durduramayacağı konuşuldu.
‘Geçen yıl sonlarında The Guardian gazetesinin bir köşe müellifi düzenlemelerdeki boşlukların ne kadar büyük olduğunu göstermek için meyyit Japon balığını resmi bir atık taşıyıcısı olarak kaydettirebildi.”
Kelamlar, oturumda konuşan Etraf Hizmetleri Derneği İcra Yöneticisi Jacob Hayler tarafından lisana getirildi. Hayler, plastik atık ticareti yapabilmenin bu kadar kolay olmasının, cezaların da düşüklüğüyle birleştiğinde bu ticareti adeta teşvik ettiğini anlattı.
Türkiye’nin plastik atık ithalatı durdu mu?
Çevresel Tesir Değerlendirmesi, Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün bilgilerine nazaran, Türkiye’nin plastik atık ithalatı 2021’de bir evvelki yıla nazaran yaklaşık 90 bin ton azalarak 685 bin 443 tona indi.
BBC Türkçe’ye konuşan Greenpeace Akdeniz’in biyoçeşitlilik projesi sorumlusu Nihan Pak “Atık ithalatı hiçbir formda, hiç bir düzenlemeyle çözülemeyen bir süreç. Maalesef ne kadar sıkı kontrol düzeneği getirirseniz getirin, takip ederseniz, firmalar sistemli bir biçimde boşlukları kullanmanın bir yolunu buluyorlar” diyor.
Greenpeace Türkiye’nin 15-16 Nisan 2021’de Adana vilayet hudutları içerisindeki 5 farklı çöp döküm alanından toprak, kül, su ve ırmak tabanı çamuru örneklerini incelediği araştırması, bu alanların tümünde “birçoğu plastiklerin yanması sırasında üretildiği bilinen çok geniş bir yelpazede zehirli kimyasallar” ve “yüksek konsantrasyonlarda çeşitli metal ve metaloidler” buldu.
EFRA panelinde tanıklığı dinlenen Nihan Ataş bu rapor atıfta bulunarak, “Bu kadar çok insan, küçük hayvan ve ülkenin etkilendiğini görürken, İngiltere’nin plastik atığını kendi hudutları içinde yönetebildiğini görmek için daha ne kadar beklememiz gerekecek?” diye sordu.
İngiltere’nin atık ihracatını çabucak yasaklaması işe fayda mı?
Greenpeace İngiltere’den Meghan Randles, yasadışı atık ticaretinin gerek el değiştiren para gerek kabahat şebekelerinin karmaşıklığı taraflarıyla insan kaçakçılığıyla kıyaslanabileceğini söylüyor. Bu ticareti yapanlar çoğunlukla yasal şirketlerle ilişkili çalıştığı ve yaygın bir halde yolsuzluk kabahatleri işlendiğinden, bu ticareti manalı bir halde izlemek ve denetlemek mümkün olmayabilir.
Bununla birlikte yasa dışı atık ticareti yapanlar yakalansalar bile “6 haneli karlar elde ederken”, en fazla “4 haneli cezalar” ödüyorlar. Kesime girişin önündeki pürüzler “bir Japon balığını atık taşıyıcısı olarak kaydettirebilecek kadar” etkisiz.
‘İngiltere’de geri dönüşüm tesisi kurmak karlı bir yatırım değil’
Greenpeace, tahlil için plastik üretiminin azaltılması ve sistemin al-kullan-at sırasını izleyen tüketim sistemi yerine, döngüsel formda tasarlanması gerektiğini savunuyor.
Bunlara ek olarak İngiltere’nin gitgide büyüyen plastik atık sıkıntısını ülke içinde yönetmesi için gerekli altyapı olmadan ihracatın yasaklanması, yasadışı şebekeleri durdurmak için kâfi bir tedbir olmayabilir.
Fakat yetkiliere nazaran bu türlü bir sisteme geçiş en az beş yıllık bir müddette mümkün. Bugün İngiltere’nin yıllık 2 milyon tonu bulan plastik atık üretiminin yaklaşık yarısı geri dönüştürmek için uygun, lakin ülkenin geri dönüşüm tesisi kapasitesi bu gereksinimi karşılamaya kâfi değil.
Robbie Moore, İngiltere’de geri dönüşüm tesislerinin yapılması için gerekli yatırımın kârlı olmadığını ve bunun atık ihracatının önünü açtığını söylüyor. Ülkenin kendi plastik atığını işleyebilmek için yaklaşık yarım milyar sterlin yatırım yapılması gerekiyor.
EFRA Komitesi hazırladığı raporu Etraf Bakanlığı yetkilileri ve milletvekillerine sunacak.
