Son dönemde bu kavramı daha sık duyar olduk. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komisyonu bu kavramı ‘‘İnterseks bireyler, tüm cinsiyet özellikleriyle birlikte (cinsel organları, gonadlar ve kromozom modelleri de dahil olmak üzere) ne erkek ne de kadın vücudunun tipik görüntülerine uyan bireylerdir.” şeklinde açıklıyor. Konuya biraz daha detaylı bakalım.
Öncelikle, bazı interseks özellikler doğumdan hemen sonra fark edilirken, bazı bireylerde ergenlik dönemine kadar ortaya çıkmıyor.
Hatta kimi zaman bazı interseks özellikler, kromozomal olarak da ortaya çıkmayabiliyor.
İnterseksüalite, genital belirsizlik, XX-dişi XY-erkek dışındaki kromozomal genotip ve çok çeşitli cinsel fenotip kombinasyonları içerir.
İnterseksüalitenin sık görülen tipleri şunlardır;
-
Androjen duyarsızlığı
-
Klinefelter sendromu (XXY kromozom)
-
Turner sendromu (XY/XO kromozom)
-
Kongenital adrenal hiperplazi (CAH)
-
Ovotestis
İnterseksüalite çok çeşitli kromozomal dizilimleri içerdiği için farklı oranlarda hormon salınımları, birbirinden çok farklı cinsel organ biçimleri ortaya çıkıyor.
Yani interseks bireylerin bütün fizyolojik ve anatomik farklılıklardan dolayı, cinsel kimlikleri ve yönelimleri de çok farklı olabiliyor. Tek bir kalıba sığdıramayacağımız kadar çeşitli kromozom dağılımları görülüyor çünkü.
Biyolojik açıdan cinsiyet, doğumda mevcut olan çeşitli faktörler tarafından belirlenebiliyor.
-
Cinsiyet kromozomlarının sayısı ve türü
-
Gonadlar-yumurtalıklar veya testis türleri
-
Seks hormonları
-
İç üreme anatomisi (kadınlarda uterus gibi)
-
Dış genital bölge
Ancak, bazı interseks özellikler doğumda her zaman görünmez;
Bazı bebekler belirsiz cinsel organlarla doğabilirken, bazılarında belirsiz iç organlar (testis ve yumurtalıklar) olabilir. Dış görünüş özelliklerinden biyolojik cinsiyeti anlaşılmayan bireylerin genetik test yapılmadıkça, interseks oldukları ortaya çıkmayabilir. Çünkü genetik kodlar her zaman dış görünüme yansımıyor.
Interseks aynı zamanda, gerçek biyolojik çeşitliliği yansıtan sosyal olarak yapılandırılmış bir kategoridir.
Örneğin, bir birey dışarıdan kadın gibi görünerek doğmuş olabilir, ancak erkek tipi anatomiye sahip olabilir veya bir kız belirgin şekilde büyük bir klitoris ile doğmuş olabilir ya da vajinal açıklığı tam olarak gelişmemiş olabilir.
Bu bireyler mozaik genetik ile de doğmuş olabilir, yani bazı hücrelerinde XX kromozom bulunurken bazı hücrelerinde XY kromozomu bulunur.
Aslında doğa bize cinsiyet spektrumları sunuyor. Göğüsler, penis, klitoris ve gonadlar hepsi morfolojide ve genetikte farklılıklar gösteriyor.
Ancak, doğa “erkek” kategorisinin nerede bittiği ve “interseks” kategorisinin nerede başladığı ya da “interseks” kategorisinin bittiği ve “kadın” kategorisinin nerede başladığıyla ilgili kesin bir sınır koymuyor.
Bunu belirleyen unsur ‘insan’. Örneğin, doktorlar interseks bireyi belirlemeden önce penisin ne kadar küçük olması gerektiğine veya kromozomların dağılımının ne kadar olağandışı olduğuna karar veriyor ya da XX veya XY kromozomlarına ve androjen duyarsızlığına sahip bir kişinin interseks birey olarak belirlenip belirlenemeyeceğine karar verir.
İnsan, kültürlerine göre cinsiyet kategorilerini, sosyal etkileşimi basitleştirmek, düzeni kolaylaştırmak için kadın ve erkek olarak sınırlandırılıyor.
Belli belirsiz dış genital organları olan bazı intereks bebeklere ve çocuklara, sosyal açıdan kabul edilebilir cinsiyet karakterleri yaratmak için cerrahi ve hormonal olarak müdahale edilerek değiştiriliyor. Bu konu, uluslararası ve ulusal insan hakları kurumlarına göre insan hakları ihlalleri olarak görülüyor.
Bu ameliyatların en önemli diğer boyutu ise bireye psikolojik olarak etkisi.
Birey bu ameliyat sonucunda, ilerde kendini benimsemediği bir cinsiyete hapsedilmiş olarak bulabilir.
Özellikle interseks bireyler için kullanılan “hermafrodit” ifadesi bilimsel olarak da yanıltıcı bir ifadedir.
Bilimsel olarak hermafroditin anlamı; eşeyli üremede hem sperm hem de yumurta üreten hem erkek hem dişi olarak işlev gören bireydir. Ancak her interseks birey iki gonad özelliklerine de sahip olmayabilir.
İnterseks bireyler aile tarafından kız ya da erkek çocuk olarak yetiştirilebilir, ilerdeki hayatlarında başka bir cinsiyetle özdeşleşebilirler.
