Mustafa Kemal Atatürk, kadınların Kurtuluş Savaşı sırasında vermiş olduğu mücadeleyi görmüş, kadınlara olan güvenini şu sözleriyle de açıklamıştı: “Ey kahraman Türk kadını, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.”
- Halide Edip Adıvar (1884 – 1964)
Türkiye’de genellikle “roman yazarı” olarak bilinir. Halbuki yakın tarihimizde yaşanılan büyük dönüşüm dönemlerinde hem rol almış hem o dönemlerin kitaplarını yazmıştır. Milli Mücadele fikrinin doğup gelişmesinde rolü önemlidir. Ünlü Sultanahmet Mitingi’nin ateşli hatibidir. Kısacası tam bir Cumhuriyet Kadını olan Halide Edip Adıvar 1964 yılında vefat etmiştir.
- Fahrelnissa Zeid (1901 – 1991)
1901 yılında Sadrazam Cevat Paşa’nın yeğeni olarak Büyükada’da doğar. “Halikarnas Balıkçısı” lakabıyla tanınan yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın kardeşi olan Fahrelnissa Zeid, Türkiye’nin ilk kadın ressamlarındandır. 1976 yılında Amman’a yerleşen sanatçı, kendi adını taşıyan bir sanat enstitüsü kurar ve 1991’de Amman’da hayata veda eder.
- Sabiha Gökçen (1913 – 2001)
12 yaşında Atatürk tarafından evlatlık edinilen Sabiha Gökçen, Üsküdar Kız Meslek Lisesi’ni bitirdikten sonra Türk Hava Kurumu’nun Havacılık Okulu’na girdi. 1934’teki Soyadı Kanunu’yla birlikte Atatürk tarafından kendisine “Gökçen” soyadı verildi. Dünyanın ilk savaş pilotu olarak bilinir. 32 muharebe uçuşuyla birlikte toplam 8 bin saat civarında uçuş gerçekleştiren Gökçen, Cumhuriyet’in en tartışmalı askeri operasyonları arasında gösterilen Dersim Harekatı’na da katılmıştı.
- Refet Angın (1915 – 2010)
Türkiye’nin ilk öğretmenlerindendir. İlk Öğretmenler Günü’nde yılın öğretmeni seçilen, 1982’de emekli olana kadar pek çok okulda öğretmen, müdür yardımcısı ve okul müdürü olarak eğitim veren Refet Angın, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk kadın öğretmenlerinden olarak 90 yaşında verdiği bir söyleşide, “Atatürk’e karşı görevimi yerine getirmiş olabilmeyi istiyorum” diyordu.
- Mevhibe İnönü ( 1916 – 1973)
Mevhibe İnönü, Cumhuriyet’in Hanımefendisi’ydi. İsmet İnönü ile 57 yıllık mutlu bir evlilik yaşadı. Sevgi dolu bir anne ve sevimli bir büyükanne olarak 1992 yılında vefat ettiğinde arkasında unutulmayacak bir isim, pek çok anı, belge, mektup ve titizlikle sakladığı özel eşyalarını bıraktı. Bunların arasında yıllarca Türk kadınının şıklığını yansıtmış giysileri önemli bir yer tutuyordu.
- Müzeyyen Senar (1918 – 2015)
Müzik eğitimine Anadolu Musiki Cemiyeti’nde başladı. Güçlü sesi, ustaların dikkatini çekti. Sadettin Kaynak, Selahattin Pınar gibi üstatlardan dersler aldı. Kısa sürede şöhret oldu. Öyle ki Mustafa Kemal bile onu sahnede dinledi. “Türk Sanat Müziği” denince akla gelen ilk isimlerden biri hep o oldu.
- Mualla Eyuboğlu (1919 – 2009)
Türkiye’nin ilk kadın mimarlarındandır. Güzel Sanatlar Akademisi’ni bitirdikten sonra “Köy Enstitüleri” denilen eğitim seferberlerine katılmıştır. Bir Anadolu aşığı olarak, yün şalvarı ve postallarıyla yirmiden fazla Köy Enstitüsü’nün kuruluşunda çalışmıştır.
- Adalet Ağaoğlu (1929 – 2020)
Türk edebiyatının yaşayan en önemli yazarılarından biri. Tam bir Cumhuriyet kızı olan Adalet Ağaoğlu, önemli bir oyun yazarı, büyük bir romancıdır. Toplumsal vicdanı güçlü, entelektüel bir kişidir. 1973’te ilk romanı “Ölmeye Yatmak” ile edebiyatımızda fırtınalar estirmiştir. Çağdaş Türk edebiyatının önemli kalemlerinden Adalet Ağaoğlu, 14 Temmuz 2020’de 90 yaşında hayata veda etti.
- Türkan Saylan (1935 – 2009)
Profesör Doktor Türkan Saylan 74 yıllık ömrünün çok büyük kısmını hep, başkalarının iyiliği için koşuşturmakla geçirdi. 1968’de İstanbul Tıp Fakültesi’nde dermatoloji dalında başasistanlığa başladı. 1971’den itibaren burs kazanarak gittiği İngiltere’de ve Fransa’da ileri eğitim gördü. İhtisas alanı, Türkiye’de cüzam diye anılan lepra hastalığıydı. O hastalığa karşı mücadelenin ön saflarında çalıştı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin Lepra Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin yöneticisi oldu. Cüzamla Savaş Derneği’ni ve Vakfı’nı kurdu. Derneğin amacı, şöyle belirlenmişti: “Atatürk ilke ve devrimlerini korumak, geliştirmek, çağdaş eğitim yoluyla çağdaş insan ve çağdaş topluma ulaşmak…”
- İdil Biret (1941 – …)
1971 yılından beri devlet sanatçısıdır. 1948 yılında, henüz yedi yaşındayken, 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret’in yurt dışında eğitim alması için TBMM’ye bir teklif sundu. “Harika Çocuklar Yasası” olarak İdil Biret için özel olarak çıkartılan bu yasa sonucunda eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuarı’na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı. Sekiz yaşında Paris Radyosu’nda ilk konserini verdi. Sanatçı, şu anda 78 yaşında.