DÜNYADA bulunması ve çıkartılması en zahmetli taş olan ve bir kıtanın kaderine mal olan elmas artık laboratuvarlarda üretilecek. Bir karatlık elmas için yaklaşık 250 ton toprak kazılırken kölelik düzeninde çalışan işçiler nedeniyle de ‘kanlı elmas’ olarak anılıyor. Elmas madenciliğine yepyeni bir çözüm, Türk girişimcilerin kurduğu teknoloji startup’ı ‘Appsilon’dan geldi. Appsilon, referans bir ince elmas taşını alarak teknolojinin yardımıyla doğayı taklit ederek, laboratuvar ortamında elmas üretiyor. Bu elmasın en büyük özelliği ise ‘Lab Grown’ yani laboratuvar ortamında yetiştirilmiş sertifikasına sahip olması. Yani gerçek bir elmas. Tek farkı insan gücüyle zor şartlarda çıkarılması yerine laboratuvar ortamında üretilmesi. Dünyada benzer bir işi yapanların sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. Yapanlardan biri ‘Diamond Foundry’. Hollywood Leonardo DiCaprio’dan yatırım alan bu startup milyar dolarlık değere ulaştı. Kısacası Appsilon, elmas gibi parlayan bir işe imza atıyor.
ATOM ATOM DİZİYORLAR
Appsilon, 2017’de Sabancı Üniversitesi’nde öğrenciyken farklı alanlarda uzmanlaşmış bir ekibin bir araya gelmesiyle kuruldu. Alpcan Erdoğan, Buğra Kuloğlu ve Taylan Erol ilk adımı atan kurucular. Ardından ekibe Melih Beşikçi ve Gökay Hamamcı katıldı. Buğra Kuloğlu, Appsilon’u şu şekilde anlatıyor: “Birebir gerçek elmas üreten bir yüksek teknoloji girişimiyiz. Güneş ortamı yaratan reaktörlerimiz var. İlk olarak reaktöre ince bir elmas parçası yerleştiriyoruz ve bu elması yüksek sıcaklıkta ve özel bir ortamda plazma haline getiriyoruz. Elmas, sadece karbondan oluşan bir materyal ve biz de plazma halindeki bu ince elmas parçasının üzerine yağmur şeklinde karbon yağdırıyoruz. Karbonlar atom atom elmasın üzerinde dizilmeye başlıyor ve elmas büyüyor. Aslında yaptığımız küçük bir elmas parçasını, kendi özünü taklit ederek büyük bir hâle getirmek. Dolayısıyla madenden çıkarılanla birebir aynı. Bunu buzdolabındaki buzla, Antartika’daki buz arasındaki farka benzetebiliriz. Biri doğada kendi şartlarında oluşuyor, öbürünü uygun koşulları yaratarak siz üretiyorsunuz. Ama ikisi birbirinin aynı.”
Laboratuvar ortamında elmas yetiştirmenin klasik bir fabrikasyon üretimi gibi olmadığını ifade eden Kuloğlu, “Yaptığımız işi biraz simyacılık gibi düşünebilirsiniz. Çok hassas süreçlerden söz ediyoruz. İstediğimiz zaman, istediğimiz kadar, istediğimiz seviyede taş üretelim gibi bir süreç söz konusu değil. Bahsettiğimiz taklit süreci aslında doğanın kaosunu ve mucizesini de içeriyor ve aylar sürüyor” dedi.
ETİK BOYUTU ÖNEMLİ
Dünyada 1 karatın üzerinde elmas büyütebilen sadece 7 firmanın bulunduğunu söyleyen Kuloğlu, “Elmas pazarı yaklaşık 80 milyar dolarlık büyüklüğe sahip ve bunun 1 milyar dolarlık kısmını laboratuvarda üretilen elmaslar oluşturuyor. Çok yeni bir alan ve 3 yıl içinde kendisine çok hızlı bir şekilde yer buldu. Tahminlere göre 2020’de 6 milyar dolarlık büyüklüğe sahip olması bekleniyor. Amerikan Ticaret Komisyonu (FTC)’nun elmasın tanımını değiştirerek, laboratuvarda üretilen elmaslarla madenden çıkarılan elmasları aynı tanımlamasıyla birlikte, 2018 laboratuvarda üretilen bu etik elmasların yılı oldu. Sektörün önemli oyuncuları bu alana girmeye karar verdi. Hatta en büyük 3 elmas madeni şirketinden ikisinin eski CEO’ları etik elmas işinde görevlerine başladı. Çok önemli bir potansiyel görülüyor. Biz de yeni şekillenecek bu elmas pazarında yerimizi almak istiyoruz” diye konuştu.
SERTİFİKALARINI ALDILAR
LABORATUVAR ortamında üretilen elmaslar için tıpkı madenden çıkarılan elmaslar gibi sertifika alınabildiğini anlatan Kuloğlu, “GIA, HRD, IGI gibi tüm dünyada kabul gören kuruluşların hepsi laboratuvar ortamında üretilen elmaslara sertifika veriyor. Bu ürünü elmas benzeri ürünlerle karşılaştırmamak gerekiyor. Madendekiyle birebir ayni elmastan bahsediyoruz” dedi.
FİYAT AVANTAJI VAR MI?
MALİYET açısından yüzde 30 daha avantajlı bir ürün olduğunu anlatan Kuloğlu, “Bunun nedeni ticaret şekli. Elmas madenden çıkarıldıktan sonra onlarca aracı (tüccar) arasında ticaret yapılıyor ve her bir tüccarın kârı eklenerek son tüketiciye geliyor. ABD ve Avrupa gibi pazarlarda laboratuvar elmasının tercih edilme nedeni fiyat değil etik değerler. Elmas madenciliğinin doğaya verdiği zararlar ve bu işin insancıl boyutu hâlâ tartışılıyor. İzleyenler ‘Kanlı Elmas’ filmini hatırlar. Laboratuvar elması doğa dostu ve etik üretim. Emma Watson, Penelope Cruz gibi Hollywood yıldızları ve Düşes Meghan Markle da bu elmasları tercih ediyor” dedi.
UZAY SANAYİSİNDE KULLANILIYOR
ŞU anda mücevherin amiral gemisi ürünleri olduğunu ancak diğer alanlarda da çalışmalar gerçekleştirdiklerini belirten Kuloğlu, “Elmas süper materyal olarak adlandırılıyor. Çok önemli özellikleri var. Dünyanın en sert maddesi, ısıyı en iyi ileten madde… Dolayısıyla uzay teknolojilerinin de olmazsa olmazı olarak görülüyor ve stratejik bir önemi var. Örneğin; oda sıcaklığında çalışacak bir kuantum bilgisayar yapmak istiyorsanız elmas kullanmanız gerekiyor. Mücevher, savunma ve uzay sanayi, elektronik, endüstri ve sağlık kullanım alanlarından bazıları. Bu alanlarda ürettiğimiz teknolojiler ciddi değerlere dönüşebilir. 10 yıl sonra mücevherden çok elektronik ve sağlıkta yarattığımız değerleri koşacağız” diye konuştu.
TASARIMCILARLA ÇALIŞIYOR
Ürettikleri ürünleri şu anda elmas tedarikçilerine satmaya başladıklarını ifade eden Kuloğlu, “Hem mücevher hem de endüstriyel anlamda kullanılıyor. Direkt son müşteriye inen bir yapımız yok. Ancak bu yıl tasarımcı Zeynep Erol ile işbirliği yapmaya başladık. Zeynep Erol, ‘Metamorfoz’ sergisinde bizim ürettiğimiz elmasları kullanarak tasarladığı takıları sergiledi. Böylece ilk kez Türkiye’de bir tasarımcı koleksiyonunda etik elmaslara yer vermiş oldu” dedi.