Yener KARADENİZ- Selenay YAĞCI- Leyla İLHAN
Önceki gün gerçekleştirilen kabine toplantısında, 29 Nisan Perşembe günü saat 19.00’dan 17 Mayıs Pazartesi günü saat 05.00’a kadar tam kapanma kararı, birçok sektörü hazırlıksız yakaladı. 18 günlük kapanma, hem vatandaşlarda hem de sektörlerde telaşa ve normalin üzerinde iş yoğunluğuna yol açtı. Özellikle şehirlerarası otobüs bileti talebinde patlama yaşanırken, perakende, otomotiv, mobilya ve inşaat sektörü temsilcileri kapanmanın satışları büyük oranda engelleyeceğini belirtiyor. Öte yandan faaliyetlerini online alana taşıyarak süreçten en az zararla kurtulmaya çalışacaklarını söyleyen perakende sektörü temsilcileri, lojistikte sorun yaşanmamasının önemine dikkat çekiyor.
Seyahat bileti satışları patladı
Tam kapanma kararı sonrasında, kısıtlamalar başlamadan şehirlerarası seyahat etmek isteyenler, online seyahat bileti sitelerine akın etti. Türkiye Otobüsçüler Federasyonu (TOFED) Başkanı Birol Özcan, önümüzdeki 3-4 günlük sürede otobüslerin yüzde 90 dolulukta bilet sattığını, şirketlere 3-4 günlük ek süre verilmesini istedi. Özcan, Türkiye genelinde otobüslerde uygulanan yüzde 50 kapasite uygulamasının kaldırılmasıyla İstanbul’da şehirlerarası günlük otobüs sefer sayısının 900’e çıktığını hatırlattı. Yeniden yüzde 50 kapasite yasağının sektörü etkileyeceğini belirten Özcan, “içişleri Bakanlığı’ndan en azından satılmış biletlere izin çıkmasını istiyoruz. Yoksa sektör çok daha kötü etkileyecek. Bayram biletleri ne olacak bilemiyoruz. Önceki kısıtlamada seyahat izni almak kolaydı. Şimdi ne olacak daha belli değil. Henüz kısıtlamaya denk gelen yolculuklara ait biletleri iade etmeye başlamadık” diye konuştu.
Otobüs ve uçak bileti satış platformu obilet.com Strateji ve Kurumsal Gelişim Direktörü Sertaç Keleş, kararın ardından sitelerinin ziyaret sayısının 7 kat arttığını belirterek, “Özellikle çarşamba akşamına yönelik bilet satışlarında büyük yoğunluk yaşanıyor. Çağrı merkezimize gelen arama sayısı da pandemi öncesi dönemdeki en yoğun günlerin iki katı seviyesine ulaşmış durumda” dedi. Enuygun.com’un verilerine göre ise uçak bileti aramaları 6,5 kat, otobüs bileti aramaları da 15 kat artarken; uçak bileti alanların yüzde 93’ünün tek yön biletleri tercih ettiği gözlendi. Enuygun’un Seyahat Analisti Tuğba Hacıbayramoğlu, “Uçak biletinde İzmir, İstanbul, Van, Diyarbakır, otobüs biletinde ise Ankara, İstanbul, Van, İzmir ve Adana en çok bilet araması yapılan şehirler oldu. Biletler genel olarak tek yönlü alınıyor” değerlendirmesini yaptı.
Perakendeci online satışa hazırlanıyor
Kapanma kararının en çok etkilemesi beklenen sektörlerin başında gelen perakendede satışlar online kanallara taşınıyor. Ancak geçen yıl alınan tam kapanma kararında online ticarette görülen yoğun talebe karşılık istihdam ve altyapısı yetersiz kalan kargolarda gecikmeler yaşanmış, birçok tüketici ve marka mağdur olmuştu. Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, zor dönemden geçen sektörün yeni mağduriyetler yaşamaması için e-ticaret lojistiğinin çok hızlı bir şekilde programlanması gerektiğini söyledi. Öncel, “Anketlerimize göre genel ortalamada yüzde 80-85 bandında ciro kaybı olacak. Toplam ciro içinde e-ticaretin payı da 10-15 aralığında devam ediyor. Bu dönemde online satış artacaktır ama lojistik sorunlarının yaşanmaması gerekiyor” dedi.
Lojistik tam kapanmaya hazır
Türkiye Kargo, Kurye ve Lojistik İşletmecileri Derneği (KARİD) Başkanı Aslan Kut, 2020’de yaşanan kapanma sürecinde kargo teslimatlarında yaşanan sorunların tekrarlanmaması amacıyla sektörde 10 binlerce yeni istihdam sağlandığını, yüzlerce yeni şube açıldığını ve yeni dağıtım modellerine geçildiğini ifade ederek, “Türkiye çapında her yere ulaşmamızı sağlayan aracı kurumlar devreye girdi ve ‘esnaf kurye’ adıyla meslek kolu oluştu. Tüm şirketlerimiz ciddi yapılanmaya gitti. 5-6 bin kişi kendi aracı ile sisteme dahil oldu. Teknik altyapılar düzenlendi. Herkesin gönlü rahat olsun. Sektörel altyapı yeterli” dedi.
AVM’ler kira almayacak
Markalar tarafında merak edilen bir diğer konu ise kapalı kalınan dönem için AVM’lerin kira alıp almayacağı. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği Başkanı Hüseyin Aydın, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da AVM’lerin üstlerine düşeni yapacaklarını söyleyerek, “Pazartesi toplantı yapacağız. Yüzde 99 kapalı kalınan dönemde kira almayacağız. Sadece market ve eczaneler açık olacak. Onlar da AVM’lerinyüzde 5-7’sine denk geliyor. Bu kısımlardan kira alacağız” dedi.
Konut satışlarını yüzde 40 düşürür
Kapanma sürecinde şantiyelerdeki çalışma sürecinin devam edeceğini belirten İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, “Faaliyetlerimiz, tam kapasite çalışma olmayacak ama inşaatlarımız da durmayacak. Elimizden geldiğince konut talep eden müşterilerimize online hizmet vermeye çalışacağız. Tam kapanmanın satışlara etkisini, TÜİK’in haziran ayında açıklayacağı konut satış verilerinde çok net göreceğimizi düşünüyorum. Mayıs 2021 konut satış rakamları, hem önceki yılın aynı dönemine hem de bir önceki aya göre yüzde 40 civarında daralma olarak yansıyacak. Bilim Kurulu’nun öngöreceği şartlarda satış ofislerinin randevu usulünde çalışmasına izin verilmesi, bu daralmayı bir nebze azaltabilir düşüncesindeyim” açıklamasını yaptı.
Mobilyacı ihracata yönelecek
Mobilya Dernekleri Federasyonu (MOSFED) Başkanı Ahmet Güleç, iç piyasada mobilya satışlarının duracağını ancak ihracatta sıkıntı yaşanmayacağını düşündüklerini ifade ederek şöyle konuştu:
“İmalat sanayi ve çalışanlarının kapanmadan muaf olması son derece önemli. Mobilya sektörü ilk çeyreği 1 milyar dolar ihracatla kapattı. Yüzde 15’ten fazla bir büyüme ivmesi yakalandı. Hedefleri aksatmadan, üretime olanca gücümüzle devam etmeliyiz. İç piyasada ise düğünler, bayram tatili gibi sektör adına olumlu bir dizi süreçler ertelenmek zorunda kalınabilir. Ancak bu ertelemeler hızlı bir büyümeyi de tetikleyebilir” dedi.
Otoda servislere muafiyet istiyor
Otomotiv sektörü temsilcileri, ‘tam kapanma’ kararını desteklerken, yetkili servislere ise istisna tanınmasını istiyor. Yetkililer, hali hazırda birçok oto servisinin, hasar onarımı ve onarım sonrası araç teslimi için anlaşmalı sigorta şirketlerine ve araç sahiplerine taahhüt verdiğini belirtilirken, tüketicilerin mağduriyet yaşamaması adına, oto servislerinin kısıtlamalardan muaf tutulması talebinde bulunuyor. Ayrıca itfaiye, ambulans gibi kamu araçlarıyla, tedarik zincirinde görev alan tüm karayolu taşıtlarının ve sağlık çalışanları araçlarının olası kaza ve arıza durumuna karşın, oto servislerinin kritik önem taşıdığına dikkat çekiliyor. DÜNYA’ya konuşan Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği (OYDER) Başkanı Turgay Mersin, TSE 12047 Hizmet Yeterlilik Belgesi’ne sahip bütün yetkili servislerin tam kapanmadan muaf tutulması gerektiğini söyledi. Tüm Oto Servisleri Federasyonu (TOSEF) Başkanı Ünal Ünaldı da “Tam kapanmanın başlayacağı 29 Nisan Perşembe gününe kadar binlerce hasarlı aracın tamir ve onarım işlemlerinin gerçekleşmesi mümkün olmayacağından, tüketicilerin mağduriyet yaşamaması adına, Sayın İçişleri Bakanlığı’mızdan oto servislerinin muafiyet kapsamına alınmasını talep etmekteyiz” dedi.
Diğer yandan, sektör yetkilileri kapanmanın otomotiv satışlarını frenleyeceğine dikkat çekiyor. Sektör temsilcileri, yeniden açılmanın başlaması ile ötelenen talebin devreye gireceğini, yaz sezonunun da başlamasıyla hem sıfır araçlarda hem de ikinci el pazarında hareketlilik bekliyor. Garenta ve ikinciyeni.com Genel Müdürü Emre Ayyıldız, “Son 1 ayda ikinciyeni.com tarafında hem talepte toparlanma hem de bunun bir yansıması olarak fiyat artışı gözlemledik. Fiyat artışı yüzde 5 i geçti. Bu önümüzde 3 haftanın daha sakin geçmesini bekliyoruz. Bayram sonrası hem bekleyen talebin harekete geçmesi hem de sıfır araç fiyatlarındaki artışların etkisiyle ikinci el araç fiyatlarındaki hareketin hızlanmasını öngörüyoruz” dedi.
