22 nisan 2021 tarihinde gündeme gelen kripto para dolandırıcılığı ile ilgili yüzbinlerce vatandaşımızın mağduriyeti söz konusu oldu. Büyük bir belirsizlik sürerken konunun psikolojik analizini yapmak gerekmektedir.
Tarihinin tüm dönemlerinde, insan varoluşunu anlamlandırmak, varoluşuna yönelik gelebilecek tehditlere karşı kendini savunabilmek, güçlü ve güvende hissedebilmek vb sebepler için bir güvence olarak madde (meta) biriktirmeyi ve maddi güce sahip olmayı hayatın bir gerçeği olarak kabul etme yanılgısına düşmüştür. Çeşitli dönemlerde bu materyal değişse de bu soyut anlam yüklenmiş maddelere ihtiyaç hissi, biriktirme ve sahip olma tutkusu değişmemiştir. Günümüzde bu şartlanma soyut üstü sanal kavramlarla şekillenmiştir.
Altın gümüş gibi madeni materyaller, değerli taşlar, para, senet, kredi kartı, hisse, bono vb gibi basılı materyaller de, aslında somut değerinin ötesinde insanların onlara atfettikleri soyut değerler yüzünden anlam kazanmaktadır. Bu koşullama bugün form değiştirerek kripto para gibi sanal paralar sanal platformlarda daha da soyut bir meta olarak karşımıza çıkmıştır.
İnsanın varoluşunun manasından uzaklaşması sonucu içine düştüğü mana buhranını teskin etmek için sarıldığı maddi değerlerden biri olan bu soyut değerler insanoğlunun muhteris yönünü gıdıklamaktadır. Materyalizmin bir handikapı olarak hayatı maddi pencereden anlamlandırma hatasına düşen insanoğlu kısa yoldan hızlı ve kolay zenginleşme, itibar kazanma, güçlenme gibi değerleri alın terinin önüne geçirdiği andan itibaren tatminsizlik ve doyumsuzluk girdabında maddenin esiri olmakta ve sonsuz bir döngü içinde insanlığının yok oluşuna mahkum olması hızlanmıştır.
Maalesef bu hırs ve aceleciliği yüzünden fazlaca risk alan insan alın terini ve helal birikimini de heba edebilmektedir. Özellikle günlük iaşesini ve onyılların birikimini, kara gün parasını, hatta kredi ile kripto yatırımcılığı yaparak geleceğini ipotek eden tutumlarını, tüm varını yoğunu büyük bir umutla kripto paraya yatıran insanlar hayal kırıklığına uğradığında maalesef büyük bir çaresizlik ve boşluk içinde hissedecektir. Yaşama tutunduğu ve soyut anlamına inandığı değerlerin elinden yitişine engel olamadığında hayata tutunacağı motivasyon kaynakları zayıflayacak ve maalesef yaşam sevinci ve yaşam umudu zayıflayacaktır. Ve maalesef yaşam motivasyonunu kaybeden insanlar için hayat sürdürülebilir olmaktan uzaklaşacak, anlamsızlaşan yaşamı sonlandırmaya yönelik öz kıyım eylemlerine sebebiyet verebilecektir.
Korkumuz şudur; özellikle gençlerin yatırım yaptığı kripto para borsasında büyük kayıplar yaşayan kişiler hayatlarında daha önce karşılaşmadıkları bu kadar büyük kırılmalara karşı daha dayanıksız yakalanabilirler. Zorluklarla başa çıkma becerilerini henüz güçlendirememiş, kimlikleri ve kişilikleri tam oturmamış, hayata karşı sorumluluklarını tam olarak idrak edecek kadar deneyimle karşılaşmamış genç kardeşlerimiz gün içinde sürekli güncel gelişmeleri sık sık takip ettikleri kripto piyasalarında yaşanan büyük kayıpları, hayatı anlamlandırma biçimlerinin elinden kayıp gitmesi sonucu maalesef anlamsızlaşan bir hayata tahammül etmek istemeyebilirler. Başta gençler olmak üzere birçok mağdur kripto yatırımcıları risk altındadır.
Bu sebepten dolayı bu vatandaşlarımıza sosyal desteğin çok önemli olduğunu düşünüyor ve Ruh Sağlığı Derneği olarak yakınlarına bazı önerilerde bulunuyoruz.
KRİPTO PARA MAĞDURLARININ YAKINLARINA TAVSİYELER:
Görmezlikten gelmeyin; kendi haline bırakmayın, kendi etti kendi bulsun demeyin. Olanların farkında olduğunuzu bilmesini sağlayın. Konuşmaya davet edin. Anlatmak istediği kadarını dinleyin.
Sorgulayıcı olmayın; nasıl oldu? neden oldu? kim tavsiye etti? Ne zaman oldu? Ne kadar oldu? gibi dedektifçilik oynamayın,
Suçlayıcı olmayın; hakkettin bizi dinlemedin, dolandırıldın, kandırıldın, ne kadar safsın, para kazanmak o kadar kolay mı? gibi ifadelerden kaçının.
Kızmayın; hepimizin geleceğini mahvettin, birikimlerimizi yok ettin gibi öfkenizi kusmayın. Hepimizin hataları var. Hatası zinsan yoktur. Başarılı insanlar hatalarından ders alan insanlardır. Kendi dersini kendi almasını sağlayın. Bir de siz ders vermeyin.
Üzüntüsünü paylaşın; Üzüldüğüne üzüldüğünüzü farketmesini sağlayın. Çok üzgünüm bu kadar mütessir olduğun için deyin. Samimi olun.
Nasihat vermeyin; şu an nasihat zamanı değil, o nasihati kendi kendine verecek. Siz onu kötü hissettirmeyin. Alınterinin kutsallığın anlatılacağı dönem bugün değil.
Yanında olun; Bu talihsiz bir olaydı. Ama sen talihsiz deneyimlerinden ibaret değilsin. Sen bizim için değerlisin. Biz de senin için değerliyiz. Birbirimizin değerini daha iyi hissedelim. Başına her ne gelmiş olursa olsun yanındayız, yalnız değilsin. Biz birlikte daha güçlüyüz. Senin kaybettiklerinden daha güçlü şu özelliklerin var ve onları hala kaybetmedin.
Sevginizden bahsedin; sizin için o kişinin hatalarından ibaret olmadığını düşünerek onu ne kadar sevdiğinizi hissettirin.
Düşünce odağını değiştirin; olumlu özelliklerine vurgu yapın. Sürekli yasına odaklanmasını engelleyin. Sevdiği işlerle meşgul olup birlikte vakit geçirmeye çalışın.
Yeni pencereler açın; yaşanan bu acı talihsizliğin onları olgunlaştırmak ve hayatın anlamını tekrar sorgulamak için bir fırsat olduğunu farkına varmalarını sağlayabilirsiniz.
Diğerlerini izleyin; ‘Başarı’ kısmına herkes şahit oluyor takdir edilip özeniliyor fakat çoğunluğu oluşturan kaybeden ya da dolandırılan kesim burda anormal gibi yani bu bir başarısızlık olarak görülüyor. Burada özellikle dolandırılma konusunda mağdur kişiler arasında bir birlik, hukuki süreçlerle hak arayışı ya da bu yapılamazsa bile en azından yalnız olmadığını bilme belki faydalı olabilir. Çünkü sonuçta insanlar bunu itibar meselesi olarak da görüyorlar ve itibarı zedelenen tek kişi olmadığını bilmek, maddi olarak kayıp giderilemese bile intihara kadar giden bunalım sürecini engelleyebilir, bir nevi sosyal destek sağlayabilir.
İyi gözlemci olun; uyku düzeni, yeme düzeni, çalışma düzeninde normal rutinin dışında çıkıp çıkmadığına bakın, kelimelerini analiz edin, riskli durumlar için teyakkuzda olun
Profesyonel destek alın; gözlemleriniz ve konuşmalarınız neticesinde işlerin iyiye gitmediğini düşünüyorsanız ruh sağlığı uzmanlarından destek almayı geciktirmeyin. Derneğimizin yürütmüş olduğu İ.M.D.A.T. İntiharla Mücadelede Danışmanlık Ağına Tutun projesinde gönüllü destek veren uzmanlarımızdan yardım alın. www.imdat.ruhsagligidernegi.org/imdat
KURUMSAL ÖNERİLER
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı konu ile ilgili kişilerin ailelerine ulaşmalı ve tüm ruh sağlığı uzmanlarıyla afet desteği gibi psikososyal destek hizmeti yapılandırmalıdır.
Dijitalleşme sürecine girdiğimiz ve bu dönemin kendi içinde ekonomik, sosyal ve psikolojik yeni durumların ortaya çıkardığı gerçeği ile ilgili psiko eğitim verilmesi, kamu spotları yapılması.
Dijitalleşme sürecinde insanların kişisel güven duygusu ile ilgili değil teknik ve profesyonel güven duygusunun merkeze alındığı mutlaka bilinmelidir.
Ekonomik gelirlerin insan emeğinden değil insanların davranışları arasındaki ilişki verilerinden ortaya çıktığı ve bunun da eğitimli kişilerin desteği ile gerçekleşmesi gerektiği mutlaka bilinmelidir.
Özellikle korana sürecinde ilişkilerin yüzyüze olmadığı için kişiler arası ilişkilerde güvenin, dijital referansla gerçekleştiği kabul edilip güvenilir referans kaynakları ile bağlantı kurma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmaları gerektiği bilinmelidir.
Değişen ve gelişen dünyamızda yeni bağımlılıklar ve riskler birbirini ne yazıkki doğurmakta ve tekrar etmekte. Ne yazıkki bütün bunlar intihar riskini arttırmakta. Bunun için zihin meşguliyetini bu tür mecralarda tetikleyen durumları sorgulayabilmeli, daha fazla para kazanma hırsı içerisindeki olumsuz davranışları olumlu davranışlar ile değiştirebilmesini dolayısıyla odağını değiştirmesine destek olunması, kontrol duygusunun ve ego güçlendirmeleri için çeşitli çalışmalar yapılması gerektiğini, bilişsel çarpıtmaların ve hatalı düşüncelerin, yanlış algılamaların tespit edilmesi ve buna yönelik çalışmalar yapılmasını, bazende bilinçdışı olarak çocukluk döneminde gelişen kaybetme arzusundan dolayı bu suçluluk duygusunu bu tür yollarla azaltmaya çalıştıklarını görüyoruz buna yönelik çalışmalar yapılmasını, kendini güvende hissettirecek farklı aktivitelere yönlenmesini, sadece maddi boyut doğrultusunda güçlü bir imaj oluşmayacağını farklı şekillerde de imajın farklılaşıp güçlendirilebileceğini, hayalperestliği üzerine çalışılıp ayaklarının yere sağlam basması gerektiğini, aile ilişkilerinin güçlenmesi gerektiğini naçizane önermekteyiz. Ayrıca bu tür online veya farklı yollardan oynanan kumar vb yatırım ve oyunlardan uzak durulması, bunların bulunduğu ortamlardan kaçmalarının son derece önemli buluyoruz.
