Panelin açılışında bir konuşma gerçekleştiren Prof. Dr. Süleyman İrvan toplumsal medyanın giderek hayatımızın en kıymetli bilgi ve bağlantı aracı haline geldiğini, gazeteciliği ve gazeteciliğin yapılış şeklini etkilediğini ve değiştirdiğini, günümüzde haber ve bilgi akışının toplumsal medyasız düşünülemez hale geldiğini söz etti.
“YAYIN HAYATINA BAŞLADIĞIMIZDA BEŞERLER ŞİMDİ KLASİK MEDYADAYDI”
Toplumsal medyanın internet gazeteciliği üzerindeki tesirleri hakkında konuşan haberler.com Genel Yayın Direktörü Av. Bedia Teymur, “Biz 2001 yılında yayın hayatına başladık. Yayın hayatına başladığımızda beşerler şimdi klâsik medyadan çıkmamıştı. Şu anda yaptığımız tartışmayı biz 13-14 yıl evvel yapmaya başlamıştık. Artık hâlâ radyo ve televizyon var ancak maalesef gazeteler ömürlerini tüketmek üzereler ve hatta masaüstü bilgisayarlardan haber okuma periyodu de bitmek üzere. Bizi şu anda daha çok masa başında o anda toplumsal medyaya girme imkânı olmayan memur arkadaşlarımız takip ediyor. Tatil günlerinde anlık ziyaretçi sayımız yarı yarıya düşüyor. Bilgisayardan girenler azaldı. Akıllı telefonların tesiriyle beşerler mobilleşti.
“HABERCİLİĞİN BİÇİMİ DEĞİŞTİ”
Tıpkı vakitte, sinemaya, tiyatroya giderek salonlarda izleyenlerin sayısı da azaldı zira beşerler artık vakte, yere bağlı kalmıyorlar. Ben istediğim programı, istediğim tartışmayı, istediğim haberi yahut istediğim bilgiyi istediğim vakitte ve istediğim yerde öğrenmek isterim. Örneğin bizim Youtube görüntülerimiz akşam saatlerinde daha çok izleniyor. Zira beşerler o saatte konutta oluyorlar, izleyeceğim dedikleri şeyleri biraz yemek yedikten sonra, rahatladıktan sonra oturduğu yerden bunları izliyorlar. Durum bu türlü olunca yayıncılığın, haberciliğin biçimi değişti. Yalnızca yayıncılık ve haberciliğin değil elbette ancak habercilik sahiden çok süratli bir biçimde değişti. Bizim için artık Twitter yahut Facebook hem bir haber kaynağı hem de halka ulaşmak için bir kaynak oluyorlar. Dediğim üzere hem haberleri Twitter’dan alıyoruz hem de orada paylaşıyoruz” tabirlerini kullandı.
“AJANS HABERCİLİĞİ İŞİN OKULUDUR”
Konuşmasına ajans haberciliğinden ve haberi nasıl topladıklarından bahsederek başlayan İHA Anadolu Yakası Bölgesi Bölge Müdürü Mustafa Biçer, “Öncelikle ajans haberciliğinden bahsetmek istiyorum. Genelde ajans haberciliğinin ne olduğu pek bilinmeyen bir mevzudur. Ajans haberciliği, dünya genelinde haberlerin büyük çoğunluğunu oluşturur. Biz ajans haberciliğinde günlük olarak dünyadaki her bölgede muhabirlerimiz ve kameramanlarımız ile faaliyetteyiz. Bunlardan gelen haberleri abonelerimize servis ediyoruz. Günde yaklaşık beş yüz bandında manzaralı haber, binin üzerinde de fotoğraflı ve yazılı haber geçiyoruz. Bu oluşturduğumuz haberleri de toplumsal medya hesaplarına, internetteki medyaya, bilhassa televizyonlara servis ediyoruz. Onlar da bir abonelikle birlikte bizden bu imajları alıyorlar, istediklerini kullanıyorlar.
“AJANS HABERCİLİĞİ İŞİN OKULUDUR”
Her kısımdan müşterimiz olduğu için bizim haber seçme seçeneğimiz pek olmuyor. Genelde her türlü haberi, bahis ne olursa olsun servis etmekten çekinmiyoruz. Habere nasıl ulaşıyoruz, daha sonra nasıl servis ediyoruz o hiyerarşiyi anlatmak istiyorum. Ajans haberciliği işin okuludur. Ajans haberciliğinden yetişirseniz düzgün bir gazetecilik geleceğiniz olabilir. Bizim bir teşkilatlanma yapımız oluyor. Bu teşkilatlanma yapısında bireyleri tanıyoruz. Bu tanıdığımız şahıslar bizim haber kaynağımız oluyor. Birinci öncelikli haberlerimiz asayiş kaynaklı oluyor. Bölgelerimizde çalışan muhabirlerimiz var. Yanlarında kameraman arkadaşlarımız oluyor. Bunların sürücüleri ve araçları oluyor, birebir vakitte da haberi bir an evvel geçebilmek için materyalleri oluyor. Nedir bunlar? Bilgisayarları oluyor, internetleri, kameraları oluyor. Haberleri bir biçimde toparlayıp merkeze gönderiyorlar, merkez de en kısa müddette bunları servis ediyor. Bizim muhabirlerimizin yüzde doksanı alanda çalışıyor. Oluşturdukları bu haberleri biz de yaklaşık üç bine yakın abonemize servis ediyoruz. Pekala bu haberlere nasıl ulaşıyoruz?
“ANADOLU’DA HALA POLİS TELSİZİ DİNLENEBİLİYOR”
Birincisi devlet kaynaklı oluyor. Bizim cumhurbaşkanlığından, bakanlıktan, muhalefetten, iktidardan birçok şahısla bağımız oluyor, onlardan bize basın bültenleri geliyor. Bunlar rutin haberler ve biz bunları gidip günübirlik takip ediyoruz. Onun dışında da asayiş haberlerimiz var. Asayiş olaylarına şu biçimde ulaşıyoruz: Bölgemizden sorumlu muhabirlerde polis, itfaiye ve ambulans telsizleri var. Buralardan geçen anonsları duyuyoruz. Şu anda başkaları kriptoya geçtiği için yalnızca itfaiye dinleyebiliyoruz. Anadolu’da hâlâ polis telsizi dinlenebiliyor. Buradan dinliyorlar ve arkadaşlar da ilçelerindeki anonsu duyuyor olay yerine gidiyor ve oradaki bilgileri topluyor” diye konuştu. Mustafa Biçer, İHA’nın 2019 yılında başlattığı istekli İHA muhabirliği uygulaması hakkında da bilgi verdi ve öğrencilerin bu aplikasyonu cep telefonlarına indirerek İHA’nın istekli muhabiri olabileceklerini tabir etti.
“HABER KANALLARI ARTIK WHATSAPP’TAN BESLENİYOR”
“SOSYAL MEDYA KULLANICILARININ ÖZEL OLARAK ELE ALINMASI GEREKİYOR”
Toplumsal medya gazeteciliği ve tesirleri üzerine konuşan USMEK Genel Sekreteri Uğur Eskier, “Biz dernek olarak toplumsal medyayı yalnızca bir bağlantı ve etkileşim alanı olarak görmüyoruz. Toplumsal medya hayatı dönüştürdü. Şirketlerin dijital dönüşümü üzere artık toplum da dönüşüyor. O yüzden biz dernek olarak toplumsal medyanın ve toplumsal medya kullanıcılarının özel olarak ele alınması gerektiğini düşünüyoruz. Üniversitelerde toplantılar yapılmalı, paneller, büyük konferanslar düzenlenmeli zira toplumsal medya artık toplum mühendisliğinin bir modülü haline geldi. Toplumsal medya bir algı idaresi mecrası haline geldi. Politikler toplumsal medyadan bildiri veriyor, adaylığını toplumsal medyadan açıklıyorlar. Kurumlar toplumsal medyadan paylaşım yapıyor, etkileşime nazaran karar veriyorlar. Biz de dernek olarak bunun şuurunda olduğumuz için bu cins panellerle ve çeşitli kamu kurumlarıyla yaptığımız çalışmalarla bu alanda farkındalık oluşturmaya çalışıyoruz” biçiminde konuştu.
“DÜNYA NÜFUSUNUN YÜZDE 70’İ AKILLI TELEFON KULLANIYOR”
Toplumsal medya ile ilgili şimdiki datalar de paylaşan Eskier, “Dünya nüfusu 8 milyar ve bu nüfusun yüzde yetmişi akıllı telefon kullanıyor. Global internet penetrasyonu yani internet kullanan sayısı yüzde altmış beşe yaklaşmış durumda. Ocak 2022 prestijiyle dünya genelinde toplumsal medya kullanan kişi sayısı 4.62 milyar. Dünya nüfusunun yarıdan fazlası toplumsal medya kullanıyor. Bu sayının bu aya kadar 5 milyarı geçtiğini düşünüyorum. 2012 yılında toplumsal medya kullanıcı sayısı 1.5 milyarmış yani on yılda üç kattan fazla artış kaydetmiş. Yalnızca 2021 yılında dünya genelinde 424 milyon kişi toplumsal medya hesabı açmış. Facebook’un 3 milyara yakın etkin kullanıcısı var ve şu anda en çok kullanılan, en çok hesap olan toplumsal medya platformu olarak biliniyor. Youtube’nin 2.5 milyar etkin kullanıcısı var. Whatsapp her ne kadar bir iletileşme platformu olarak bilinse de artık toplumsal medyadan rol çalmaya başladı. Zira artık televizyonların Whatsapp sınırları var, gazeteler çok faal olarak kullanıyor. Instagram’ın kullanıcı sayısı 1.5 milyarı aşmış durumda lakin etkileşim bakımından en tesirli platform diyebiliriz. WeChat, dünyada genelinde 1.2 milyar kullanıcısı var. Tiktok’un bir milyardan fazla kullanıcısı var. İş dünyasının toplumsal medya platformu olarak bilinen Linkedin var. Yaklaşık 800 milyon kullanıcısı var. Twitter gazetecilere daha yakın. Habercilik, siyaset, tartışma ortamı için çok etkin kullanılan bir platform, başkanlar, siyasi partiler çok aktif olarak kullanıyor. Twitter habercilik ve gazetecilik için çok tesirli bir platform” dedi.
“SOSYAL MEDYA YASASI YASAKLARLA ANILMAYA BAŞLANDI”
İnternet gazeteciliği yasa çalışması hakkında bilgi veren Türkiye İnternet Gazetecileri Derneği (TİGAD) Genel Lideri Okan Geçgel, “Biz TİGAD olarak uzun vakittir internet gazeteciliği yasasının çıkarılması konusunda çok önemli çabalar sarf ediyoruz. TBMM nezdinde, TBMM Dijital Mecralar Komitesi’yle bu manada paydaşız. Komite, Hatay milletvekili Doç. Dr. Hüseyin Yayman hocanın başkanlığında kuruldu. Kurulun kuruluş hedefi internet gazeteciliği yasasını çıkarmak, toplumsal medyayla alakalı kimi araştırmaları yapıp toplumsal medyayla ilgili birtakım kanunlar çıkarmak. İnternet gazeteciliği yasası işin gerçeği toplumsal medya yasasının gölgesinde kaldı. Toplumsal medya yasası yasaklarla anılmaya başlandı ve internet gazeteciliği yasası bunun gölgesinde kaldı. 300-400 tirajlı bir lokal gazetede çalışan bir çaycının dahi sigortasını yapıyorsanız sarı basın kartı diye tabir ettiğimiz bugün turkuaz basın kartından yararlanırken dijital medyada haberlerini milyonlara ulaştıran, milyonlara okutan bir editörün, bir muhabirin bu haktan yararlanmadığını görüyoruz, tanınmadığını görüyoruz. Hasebiyle burada önemli bir hak gaspı var, bunun bir an evvel giderilmesi gerekiyor. Ferdî datalar manasında bilhassa data tabanının korunması konusunda da önemli bir muallaklık var, bunun da bu yasa ile garanti altına alınması gerekiyor.
“GAZETECİLİK YAPARKEN GERÇEK HABER VERMEK GEREKİYOR”
Bilhassa Anadolu’da kime ilişkin olduğu muhakkak olmayan, künyesiz birçok haber sitesinin olduğunu görüyoruz. Buralarda çok önemli manada dezenformasyon kelam konusu. Siz şayet bir alanı başıboş bırakır, tanımazsanız o alan farklı hedeflere da hizmet edebilir. O vakit siz o alanı tanıyacaksınız ve aşikâr hudutlar çizeceksiniz. Şayet siz o alanı tanımıyorsanız, o alanı gazeteci olarak tanımlamıyorsanız o vakit orada her türlü hukuksuzluk meydana gelebilir. Biz burada bütün problemleri lisana getirmeye çalışıyoruz. Meslek etiği duruşunun bizi sonuca götüreceği fikrindeyiz. Meslek etiğinin çok âlâ özümsenmesi gerekiyor. Gazetecilik yaparken haberi yanlışsız vermek gerekiyor, olduğu üzere vermek gerekiyor. Ben yorumla haberin farklı tutulması gerektiği kanısına sahibim ve bu görüşü her ortamda savunuyorum. Evvelce haber olduğu üzere verilirdi, haberde olayın gelişimi ne ise o formda yansıtılırdı ancak artık bakıyorsunuz büsbütün sunucunun yorumuna bağlı. Hasebiyle bu, haberciliğin dışına çıkıyor aslında. Haberi olduğu üzere vermeniz gerekiyor. Yorum kattığınız vakit, bu yorum oluyor, haber olmuyor” diye konuştu.
“DİJİTAL MEDYANIN DA TANINACAĞI MUŞTUSUNU VEREBİLİRİZ”
Prof. Dr. Süleyman İrvan’ın, “Yasada neler olacak?” sorusuna Geçgel, “Biliyorsunuz internet medyası, internet gazeteciliği ile alakalı olarak basın yasasında rastgele bir tanımlama yok. İnternet gazeteleri resmi ilanlardan ve reklamlardan yararlanamıyor. Çalışanlar basın kartı alamıyor, bir başıboşluk kelam konusu. Rastgele bir resmi kurumda tanınmıyor. Bu yasa ile her şeyden evvel internet gazeteciliği tanınacak. Bugün basılı gazeteler, televizyon yani yazılı, işitsel ve görsel medya hangi haklara sahipse dijital medya da o haklara sahip olacak. Bu dijital medya sorununu Amerika, Avrupa yıllar evvel çözdü lakin biz hâlâ dijital medyanın maddelerde bir tarifinin olmayışını, tanınmamasını tartışıyoruz. Çok gecikildi fakat biz bu gecikmeye karşın bu kanunun artık çıkacağı inancını taşıyoruz. Yasa tasarısının son hali Cumhurbaşkanı’na sunuldu, Cumhurbaşkanı’nın onayından geçtikten sonra Meclis’e gelecek, Meclis Genel Konseyi’nde oylandıktan sonra maddeleşmiş olacak. İnternet medyasının çok önemli problemleri var. Bilhassa Anadolu medyası büyük sıkıntılar yaşıyor. Gazeteciler büyük ezalar yaşıyorlar, özlük hakları açısından çok büyük problemler yaşıyorlar, sigortaları yatırılmıyor üzere birçok meseleler var. Daha âlâ bir kontrol düzeneği oluşturarak bunların önüne geçebiliriz diye düşünüyorum ve bu kanunla bir arada dijital medyanın da artık yazılı, görsel ve işitsel medya üzere tanınacağı muştusunu burada verebiliriz, bunun gayretini veriyoruz” karşılığını verdi. Panelin sonunda USMEK Genel Lideri İzzet Aydın tarafından konuşmacılara birer teşekkür dokümanı takdim edildi.