Türk bilim beşerinin yurt dışındaki birinci doktora çalışması kabul edilen ve TÜBİTAK’ın kurucularından birisi olan Mustafa İnan 1957 ile1959 yılları ortasında İstanbul Teknik Üniversitesi’nin rektörlüğünü yapmıştır. Vatandaşlar tarafından internette en çok “Mustafa İnan kimdir? Mustafa İnan kaç yaşında, nerede vefat etmiştir?” sorularıyla araştırılan Mustafa İnan ile ilgili bilgilere haberimizden ulaşabilirsiniz.
MUSTAFA İNAN KİMDİR?
Prof. Dr. Mustafa İnan, 1911 yılında Adana’da dünyaya gelmiştir. 5 Ağustos 1967 yılında Freiburg’da hayatını kaybetmiştir. Türk inşaat mühendisi, fizikçi ve akademisyen.
Teknik mekanik ve analitik mekanik alanlarında devranın önde gelen bilim insanlarındandır. Hayatı boyunca Türkiye’de bilimin gelişmesine adamıştı. 1957 ile1959 yılları ortasında İstanbul Teknik Üniversitesi’nin rektörlüğünü yaptı. TÜBİTAK’ın kurucularından birisidir.
1911’de Adana’da doğdu. Babası seyyar posta memuru Hüseyin Avni Beyefendi, annesi Rabia Hanım’dır. I. Dünya Savaşı’nda sonra ailesi Fransız işgali nedeniyle Adana’dan Konya’ya göç etti.
Türk Kurtuluş Savaşı’nın bitince dönebildikleri Adana’da ilkokul ve ortaokulu bitirdi. Ortaokulun son sınıfını parasız yatılı olarak okudu. Yatılı okuldaki lakabı, matematiğe olan ilgisinden ötürü Riyaziyeci Mustafa idi. Ney üflemeye, Yunus Emre, Mevlânâ Celâleddîn-î Rûmî üzere İslâm mutasavvıflarının yapıtlarını incelemeye başladı.
1931’de yatılı okulu birincilikle bitirdi ve Yüksek Mühendis Mektebi’ne birincilikle girdi. Yükseköğrenim yıllarında tiyatroya bilhassa de edebiyata ilgisi arttı.
İTÜ’yü pekiyi derece ile birinci bitirdi. Doktora için devlet bursuyla gönderildiği Zürih’te, Eidgenössische Technische Hochschule’de Brendel kirişleri konusunda çalıştı ve Brendel tipi beton köprülerin fotoelastisitesini araştırdı. Fotoelastisite alanında araştırma yapan birinci Türk bilim insanı oldu. 1941 yılında tabip unvanı aldı. “Kayma Merkezi” başlıklı birinci makalesi 1943’te yayımlandı. Bu, bir Türk bilim beşerinin yurt dışındaki birinci doktora çalışması kabul edilir.
1942-1944 ortasında Türkiye’de askerlik misyonunu yaptı. 1944’te Türkiye’nin birinci bayan arkeoloğu Jale İnan’la evlendi. Bu evlilikten Hüseyin isminde bir çocukları oldu (1945).
İnan, 1944’te ismi İstanbul Teknik Üniversitesi olarak değiştirilen Yüksek Mühendis Mektebi’nde teknik mekanik ve direnç muallim muavinliğine tayin edildi. 1945’te profesör unvanı aldı. 1950’li yıllarda üniversitede fotoelastisite laboratuvarını kurdu. Tıpkı kurumda teknik mekanik ve genel direnç kürsüsü lideri (1946-1954), inşaat fakültesi dekanı (1954-1956) ve rektör (1957-1959) olarak hizmet verdi. En genç dekan ve en genç rektör oldu. Yöneticilikteki başarısı, 1957’de İtalyan hükumetinin düzgün yöneticilere verdiği “Grand Ufficale” unvanı ile ödüllendirildi.
1959-1964 yılları ortasında, birinci yapay uyduların fırlatıldığı sıralarda “Suni Peyklerin Yörünge Hesaplarına Dair Kimi Sonuçlar” başlıklı makalesiyle başlayarak, toplam 11 adet makale yayımlayan Mustafa İnan, 1961 yılında taşıma matrisi (Carryover Matrix) kavramını “Elastomekanikte İntikal Matrisi” başlıklı makalesiyle tanımlayarak dünyada taşıma matrisi sorununda çalışma yapan birinci bilim insanlarından oldu.
1962’de düzenlediği konferanslarla üniversite etrafını bilgisayarla teorik seviyede tanıştırdı. Bilgisayar, sonraki yıl tüm üniversitelere girdi.
Rektörlüğü devrinden sonra ulusal eğitim bakanlığı ve bayındırlık bakanlığı yapması için aldığı teklifleri reddetti.
Fikir babalarından ve kurucularından birisi olduğu Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nda 1963-1967’de bilim şurası üyesi olarak misyon yapan İnan, Mart 1967’de başkanlığa seçildi.
Bilimsel makalelerinin ve seminerlerinin yanı sıra Kızılderililer’den Arya-Daharma’ya, düşünme sanatına kadar birçok hususla ilgilenip, bu mevzularda yazılar yazan konferanslar veren İnan, başta Türkçe olmak üzere Farsça, Musevice, Yunanca, Arapça sözler ve manaları üzerine de çalışmalar kapsamında “Dil ve Matematik” başlıklı bir makale yayımladı.
1 Eylül 1967 tarihinde ABD, İsviçre ve Almanya’da, bilimsel ve mesleksel çalışmalar gerçekleştirmek üzere 6 ay mühletle görevlendirilmişken, Türkiye’de nükseden ve anlaşılamayan hastalığı için Almanya’nın Freiburg kentine tedavi olmak üzere gitti. Tedavisi devam ederken 5 Ağustos 1967’de yattığı hastanede sabaha karşı 04.30’da vefat etti.
Mustafa İnan’ın cenazesi, 10 Ağustos 1967 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Taşkışla binasında yapılan merasimin akabinde Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Vefatından 4 sene sonra TÜBİTAK Bilim Şurası, 9 Ağustos gün ve 134 sayılı toplantısında Mustafa İnan’a 1971 TÜBİTAK Hizmet Mükafatı vermeyi kararlaştırdı. Ayrıyeten İTÜ Merkez Kütüphanesi’ne ve İstanbul-Ankara ortasındaki bir köprüyola (viyadük) ismi verildi.
TÜBİTAK’ın Bilim Adamı Yetiştirme Grubu’na ilişkin bir proje kapsamında, ısmarlaması sonucu ömrü, öğrencisi Oğuz Atay’ın kaleme aldığı Bir Bilim Adamının Romanı (1975) isimli biyografik romana bahis olmuştur.
