“Neden?” Sorusunu Sormayı Sevenleri Tatmin Edecek Aydınlatıcı Cevaplar

Bir şeyin serin veya sıcak olduğunu algılamamızın sebebi sinirlerimizde yarattığı elektrik sinyalleri. Beyin bu sinyalleri aldığında farklı kategorilere ayırarak “bu çok sıcak, sakın ona dokunma!”, ya da “bu yeterince serin” gibi yorumlar üretiyor. Nane, aktif bileşeni olan mentol nedeniyle serinlik ve tazelik hissi vermekte. Mentol, sinir hücrelerindeki gözenekleri etkileyebiliyor ve bunun sonucunda hücredeki elektrik aktivitesi değişime uğruyor. Mentolün elektrik aktivitesini kandırarak yarattığı sinyalle, gerçekten soğuk olan bir maddenin algılanması sırasında üretilen sinyalin arasında hiçbir fark yok. Dolayısıyla  beyne ulaşan mesaj da soğuk bir madde ile karşılaşıldığı yönünde oluyor. Tüm bunların sonucunda nane yediğimizde serinlemiş hissediyoruz.

İris yapısına, saça ve deriye rengini veren şey melanin pigmentidir. Melanin, melanosit adı verilen hücreler tarafından üretilir. Bir insanın gözünün ne renk olduğu melanin pigmentinin miktarına ve niteliğine bağlıdır. Bebekler doğduklarında sahip oldukları melanin miktarı çok az olduğu için gözleri genellikle gri-mavi renktedir. Bebekler doğduktan sonra ışık, melanosit hücrelerindeki melanin üretimini tetikler. Ancak melanin üretimi deri ve saçlarda olduğu gibi sürekli değildir. Genel olarak bir yıl içinde genetik olarak belirlenen melanin miktarına ulaşılır. Saç rengi de genellikle bebekler büyüdükçe koyulaşır.

Ses dalgaları soğuk havada daha yavaş hareket eder. Çünkü ses havada basınç dalgaları oluşturarak ilerler ve hava soğukken, havayı oluşturan gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi daha düşük olduğu için, ses dalgaları daha yavaş hareket eder.

Gün içinde Güneş’ten gelen enerji havanın ısınmasına neden olur. Ses sıcak havada hareket ederken, atmosferin üst kısımlarındaki soğuk hava ses dalgalarının yukarı doğru yön değiştirmesine neden olur. Bu ışığın bir ortamdan başka bir ortama, örneğin havadan suya geçerken kırılmasına benzetilebilir.

Havanın yerin yüzeyine yakın kısımlarında üst kısımlarına göre daha soğuk olduğu durumlarda, örneğin geceleri ise ses dalgaları yerin yüzeyine doğru yön değiştir. Bu durum normal koşullarda duyamayacağımız, daha uzak mesafelerden gelen sesleri duyabilmemizi sağlar.

Kağıdın icadından önceki dönemlerde, ilk paralar altın, gümüş veya bakır gibi değerli madenlerden üretilirdi. İşte bu zamanlarda özellikle altın ve gümüş paraların kenarlarını kazıyarak az da olsa bu değerli madenden biriktirmek mümkün oluyordu. Bunu yapmayı başarabilenler, biriktirdikleri madenleri tekrar kullanıyorlardı. Aslında ilk madeni paraların köşeli üretilmemiş olmasının sebebi de budur. Çünkü yuvarlak bir madeni, şeklini değiştirmeden kazımak çok daha zordur. Ama bu zorluğun bile üstesinden gelebilenler olduğu için yeni bir çözüm üretilmek zorunda kalındı. Böylece madeni paraların kenarlarına girinti ve çıkıntılar eklendi. Bu sayede paranın kenarı kazındığında hemen belli oluyor ve böyle bir parayı kimse kabul etmiyordu. Modern madeni paralarda artık değerli madenler kullanılmıyor. Ancak buna rağmen kenarında kabartma veya yazılar olması tamamen bir uygulama alışkanlığından kaynaklanıyor.

Amerika’da inç-pound sistemi kullanılmakta. Örneğin, bir futbol sahasını metreyle değil yarda ile ölçüyorlar. Bu farkın sebebi Amerika’nın kuruluş yıllarına kadar uzanıyor. Kuzey Amerikalı sömürgeciler İngiliz Krallık Sistemi’ni kullanıyorlardı. Daha sonra diğer ülkeler ile ölçüm karmaşası ortaya çıkmaya başladığı için metrik sisteme geçmek istediler. Ama bir takım sebeplerden dolayı bu durumu ertelediler.

1865’te Avrupa’nın çoğu artık bu yeni sisteme geçişini tamamlamıştı. 1866’da Amerika’da da bir yasa çıkarıldı. Kullandıkları sistemdeki tüm birimler tek tek metrik sistem birimlerine uyarlandı. Fakat 50 yıl içinde Avrupa’dan bu uyarlamadaki değerlerin yenilenmesi bir talep etti. Amerika bu standartları da kabul etti ve metrik sistemi resmen başlatmış oldu.

Ne var ki resmi olarak kabul etmiş olmaları, gündelik hayatta kullandıkları anlamına gelmiyor. Günümüzde okullarda öğretiliyor çünkü pratikte sürekli iki sistem arasında geçiş yapıp hesaplamaları gerekiyor. Ancak tüm sistemi tek seferde uyarlamak çok büyük bir maliyet demek. Bir de tabii Amerikan vatandaşlarının alışkanlıklarını değiştirmeleri de kolay değil.

Kaynak

Bilim insanları sivrisineklerin neden bazı insanları ısırmayı daha çok tercih ettiğinin farklı nedenleri olduğunu öne sürüyor. Kan grubumuz, tenimizin kokusu ve yaydığımız CO2 miktarı bunlardan yalnızca birkaçı. Bazı kan grupları sivrisinekler için daha iştah kabartıcıdır. Örneğin sivrisinekler 0 grubu kana sahip insanları ısırmayı diğerlerine göre daha çok tercih eder. Ayrıca terlerken laktik asit, ürik asit, üre gibi zararlı maddeler vücudumuzdan dışarı atılır. Böylece tenimizin kendine özgü kokusu oluşur. Sivrisinekler kokulara karşı duyarlı olduğundan bu durum sivrisineklerin bazı insanları daha kolay bulmasını sağlar. Bunun yanı sıra nefes verirken çıkardığımız CO2 miktarı da sivrisinekleri cezbeden bir diğer etkendir. Ne kadar çok CO2 açığa çıkarırsak sivrisinekler tarafından ısırılma olasılığımız da o kadar artar. 

Işık bir cisimle etkileştiğinde cisim tarafından soğurulabilir ya da yansıtılabilir. Ancak aynalar için durum biraz daha farklıdır. Karşısına koyulan cisim hangi renkteyse ayna o renkte görünür. Kusursuz bir aynanın yüzeyine çarpan ışığın tamamını yansıtması gerekir. Dolayısıyla aynaların gerçek renginin beyaz olması gerekir. Bilimsel ya da teknolojik bir amaç için olmayıp günlük hayatta yaygın olarak kullanılan aynalar düz bir camın arka yüzeyinin gümüş parçacıklarıyla ince bir film şeklinde kaplanmasıyla üretiliyor. Yapılan bir araştırmaya göre bu tür aynaların 510 nanometre dalga boyundaki ışığı diğer dalga boylarına göre daha fazla yansıttığını gösteriyor. Bu nedenle günlük hayatımızda yaygın olarak kullandığımız aynaların soluk yeşil renkte olduğu söylenebilir.

Ne zaman ki stres yaratan bir durumun gelişmekte olduğunu seziyoruz, vücudumuz anında aksiyon moduna geçiyor. Böylece kana karışan adrenalin seviyemiz bir anda yükseliyor. Ayrıca otomatik sinir sistemi, kanımızı yaşamsal anlamda gerek duymadığımız bölgelerden hızla uzaklaştırmaya başlıyor. Örneğin mide ve bağırsaklardaki kan çekiliyor, vücudun bu ani durum için kullanacağı diğer bölgelere pompalanıyor. Kan akışındaki bu değişimi büyük ölçüde yöneten kısım ise onuncu kafa siniri olarak da bilinen vagus siniri adlı bölüm. Vagus, kanın çekilmesiyle birlikte midenin fonksiyonlarını yavaşlatmasına yardımcı oluyor. Fakat diğer taraftan kalbin atış ritmini de arttırıyor. Tüm bunlar vücudumuzun ilkel bir biçimde yarattığı ani refleks sonucunda ve çok kısa sürelerde gerçekleşiyor. Sonuç olarak bu etkiyi; “midemizde kelebeklerin uçması” olarak adlandırıyoruz.

Bu işlemin amacı, ışıklar kısıldığında hem yolcuların, hem de uçuş mürettebatının görme duyularının karanlığa uyum sağlayacak şekilde ayarlanmasıdır. Tabii ki bu, tamamen bir güvenlik önlemi olarak gerçekleştiriliyor. Çünkü herkes bu sırada zeminde yanan zayıf ışıkları görmek zorundadır. Genelde iniş ve kalkış esnasında acil bir durum oluşma riski arttığı için, herkesin bu ışıkları izleyebilecek ve eğer bir tehlike sinyali verilirse, sinyali takip edebilecek durumda olması çok önemli. Fakat yolcuların tepede bulunan okuma ışıklarını kapatmaları gerekmez. Bu ışıklar oldukça kısık düzeyde aydınlatma verdikleri için görüş kabiliyetlerini azaltacak oranda görsel bir yanılgı yaratamazlar. Ayrıca kabin ışıklarının kapatılmasının bir diğer faydası da, bu şekilde uygulandığında iniş ve kalkış sırasında artan elektrik yükünü azaltıyor olmasıdır.

Keçiboynuzunun Yunanca adı keration. İngilizce’de carob, Arapçada ise kırrat. Keçiboynuzu tohumu yüzyıllar boyunca elmas ölçmek için kullanılmıştır. Elmaslar, keçiboynuzu tohumu ile tartılarak satılmış ve bu yüzden de kırat ya da karat denilen ölçüye adını vermiştir. Keçiboynuzu çekirdeği doğada ağırlığı değişmeyen bir tohumdur. Bunun sebebi hem meyvesinden çıktıktan sonra bile kuruluğu sayesinde sabit ağırlıkta kaldığı hem de içine su alması olasılığının çok az ve uzun zamana bağlı olduğu içindir. 

Keçiboynuzu çekirdeğinin dört tanesi bir dirhem eder ki bu da 3 gr. ağırlığa denk geliyor. Bir satıcı iki dirhemlik bir şey satarken (8 çekirdek) lütfedip 1 çekirdek fazla tartarsa bu, malı alan kişinin itibarını gösterirmiş. Olağandan fazla giyinen, süslenen kişilere de “İki dirhem bir çekirdek” denmesi bundan kaynaklanıyor.

Isırgan otunun yapraklarında ve gövdesinde içi boş tüp şeklinde ince tüyler vardır ve bu tüyler, temas edildiğinde ciltte tahrişe neden olan kimyasal maddeler içerir. Bu kimyasal maddeler arasında formik asit (karıncalarda da bulunur), histamin, asetilkolin, serotonin bulunur.  Formik asidin insanlar üzerindeki zehirleyici etkisi düşüktür ancak ciltte tahrişe neden olur. Histamin, asetilkolin ve serotonin ise nörotransmiter özellikte olan, yani sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan maddelerdir. Bağışıklık sisteminin bir parçası olarak görev yapan histamin, beyaz kan hücrelerinin ve bazı proteinlerin iltihaplı bölgeye geçişini hızlandırır ve yangıya sebep olur. Her ne kadar dokunmak acı verici olsa da ısırgan otu yüzyıllardır insanlar tarafından kaslardaki ve eklemlerdeki ağrıların, egzama, eklem iltihabı gibi hastalıkların tedavisi için kullanılıyor.