Biz de hem restoran sektörünün temsilcileri hem de bu işletmelere ürün tedarik edenlerle, neler yaşadıklarını ve beklentilerini konuştuk.
HES KODU İLE AÇILALIM
2020 yılının tüm sektör için çok zor geçtiğini söyleyen Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Başkanı Ramazan Bingöl, “Kafe ve restoran iş yapamadı hatta kapandı. En fazla iş yaptığımız zamanları bu yıl hep kapanmalarla geçirdik. Aşı çalışmalarının sonuca ulaşmasını ve dünyada yeniden turizmin canlanmasını bekliyoruz. Sadece biz değil bize çalışan çok sayıda sektörün de gözü kulağı iyi haberlerde. Erzincan’da peynir üretip sadece İstanbul’daki bir restorana çalışan üretici de zor durumda; Amasya’da besicilik yapan üretici de…” dedi. Vaka sayılarının düşmesiyle beraber önümüzdeki dönemde restoran ve kafelerin AVM’ler gibi HES kodu ile açılması gerektiğini ifade eden Bingöl, “Önlemlerle açılmak çok sayıda setkörün ve kişinin yeninden mutlu olmasını sağlayacak” diye konuştu.
100 BİN VALE ZORDA
Valelerin gözünün kafe ve restoranlarda olduğunu söyleyen Tüm Vale Şirketleri ve Çalışanları Derneği Başkanı Mustafa Nohut, “Sektörde çalışan yaklaşık 100 bin valenin önemli bir bölümü restolanlarda ve kafelerde hizmet veriyordu. Ancak salgın döneminde hepsi işsiz kaldı. Sadece hastane valeleri hizmetlerine devam edebildi. Bu dönemde valelerin bir meslek tanımlaması olmadığı için desteklerden yararlanması da mümkün olmadı. Zor bir sürecin içerisindeyiz. Bu dönemin bitmesini umutla bekliyoruz. Aileleri ile birlikte 300 bin kişi bu sektörden ekmek yiyor” ifadelerini kullandı.
LOKOMOTİF GİBİ ÇALIŞIYORLARDI
SALGIN döneminde kısıtlamalardan en fazla etkilenen sektörlerin başında kendilerinin geldiğini belirten Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Başkanı Mesut Öksüz, “Bizim için her zaman en önemli sektör turizmdir. En önemli müşteri de oteller ve restoranlardır. Ama salgından onlar iş yapamaz hale geldi. Bizim şu an gözümüz otellerde. Onlar ne zaman canlanırsa biz de o zaman kendimize geleceğiz. Oteller ve restoranlar lokomotif gibi çalışıyordu. Peşinden çok sayıda sektörü götürüyor. Pandeminin etkisinin azalmasıyla ilk önce onlar hareketlenecek sonra da biz” diye konuştu.
ARZ-TALEP DENGESİ BOZULDU
Kapalı restoranların üreticileri de zor durumda bıraktığına dikkat çeken Türkiye Ziraatçiler Derneği Adana Şube Başkanı Kadir Özlem, şunları söyledi: “Her ne kadar tarımsal ürünler hanelerde tüketilse de asıl büyük tüketim alanları restoranlar ve toplu yemek yapan yerlerdi. Bunların kapalı olması arz-talep dengesini olumsuz etkiledi. Örneğin bu yıl erkenci limonlar tüccarın da elinde kaldı çiftçinin elinde kaldı. Bu restoranların tüketiminin düşmesinden kaynaklı. Bu işletmelerin açık olmaması veya kapasitelerinin düşmesi üreticiyi de olumsuz etkiliyor. Üreticiler olarak toplu tüketim alanlarını ve restoranların açılmasını bekliyoruz.”
BAHŞİŞLE GEÇİNİYORDUK
Mekanların kapanması ile özellikle akşam mesai yapan müzisyenlerin de bu süreçte zorluklar yaşadığını belirten müzisyen Yasin Kurt, “Biz 5 kişilik bir müzisyen ekibiyiz. Eğlence mekanlarını dolaşıyoruz. Normalde her akşam bir mekânda güzel iş oluyordu. Son dönemde bu azalmıştı ancak idare ediyorduk. Acilen bu mekânların açılması lazım. Üstelik biz mekânlardan ücret almıyoruz. Bahşişle çalışıyoruz. Restoranların kapalı olması bizi çok derinden etkiledi. Sadece Fatih’te 400 müzisyen iş yapamıyor” bilgisini verdi.
KIRMIZI ETTE % 30 DARALMA
Hem restoran hem de kırmızı et tedariki olarak masanın iki tarafında da olduklarını ifade eden Ev Dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Bonfilet Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Akkoyun, “Bu süreçte paket servis altyapısı olanlar ayakta kalmayı başardı. Ancak müşteriye birebir salonlarda hizmet veren restoranlarda ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Bu durum restoranlara ürün tedarik eden işletmeleri de zor durumda bıraktı. Sadece kırmızı et tedariğinde yüzde 30’luk kayıp yaşandı. Her ne kadar evde tüketim artsa da ev dışı tüketimin payı da çok büyüktü. Bu yüzden insanlar nasıl HES kodları ile toplu taşıma araçlarına binebiliyorsa, restoranlara da girebilmeli. Önlem almayanların şikâyet edilip, denetlenebileceği bir sistem oluşturulmalı” ifadelerini kullandı.
KAYIPLAR TELAFİ EDİLMELİ
Turizm Restaurant Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği Başkanı Kaya Demirer de şunları söyledi: “Ne kadar geç açılırsak o kadar büyük kayıplar vereceğiz. Bakıldığında kamu, verilecek destekleri kredi olarak görmüyor. Verilen demeçlere göre borçlanmaya sıcak bakılmıyor. Daha önce birçok üyemizin kredi kullanamadığını zaten yetkililere bildirmiştik. Artık bu dakikadan sonra hibe bekliyoruz. Verilecek hibenin bir miktarı direkt hibe olarak kullandırılmalı. Bir kısmının da restoranlar açıldıktan sonra bir süre devam etmek kaydıyla vergi alınmamasıdır. Biz eğer iflas edersek istihdam da yok olacak. Restoranların 1 yıllık kaybı 70 milyar TL’yi buldu. Bu kaybın bir kısmının telafisini bekliyoruz.”
