Son dönemlerde hayatın her alanında duyduğumuz kripto paralar durmaksızın artarken, yeni kripto para borsaları da geliştiriliyor.
Kripto paralar, yatırım kanalları, kripto para borsaları, ekonomi piyasalarının yanı sıra kripto parayla yakından ilgilenen tüm vatandaşların gündemini meşgul ediyor.
Bunun üzerine bir süredir arka arkaya piyasaya sürülen coinler ve yeni kurulan kripto para borsaları ile ilgili dolandırıcılık tartışmaları gündeme gelirken, yerli kripto para borsası Thodex’in dolandırıcı olduğu ve kurucusunun yurt dışına kaçtığı iddiası gündeme bomba gibi düştü.
Geçtiğimiz yıllarda Çiftlik Bank kriziyle de gündeme gelen ponzi sistemi tekrar araştırma konusu haline geldi.
Peki, ponzi sistemi nedir, ne demek? Ponzi sistemi nasıl işler? İşte, ponzi sitemi hakkında merak edilenler…
PONZİ SİSTEMİ NEDİR?
İtalyan Charles Ponzi tarafından kurulmuş olan Ponzi Oyunu ya da Ponzi Düzeni, yüksek kâr getiren bir üretim varmış gibi göstererek yatırımcıları sisteme katmayı amaçlayan ve ilk yatırım yapanlara ödemenin, sisteme sonradan katılanların parasıyla yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir.
Yasal gibi gözüken ancak çökmeye mahkum olan sözde kazan kazan sistemidir. Geçmişi 20. yy. başlarına dayanmakta ve değişik yöntemler ile sürekli ortaya çıkmaktadır.
Ortada yüksek kâr getiren bir üretim olduğu, bu üretim sayesinde yatırımcılara para ödendiği iddia edilmekte ve bu sayede sisteme yeni yatırımcılar çekmeye çalışılmaktadır. Ponzi oyununa katılımlar bittiği zaman, ortada kâr getiren bir üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara ödeme yapılamaz, sistem çöker ve ponzi oyunu sonlanır.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ORTAYA ÇIKTI?
İtalyan Charles Ponzi, ülkeler arasında değişim yapılabilen posta pullarının, bu ülkelerdeki fiyat farklılıklarından yararlanarak kazanç sağladığını duyurmuş ve Aralık 1919 tarihinde 150 dolar olan servetini, Temmuz 1920 tarihinde toplam 9 milyon dolara yükseltmiştir.
Ağustos 1920 tarihinde sistem çöktüğünde Ponzi’nin hemen hemen 20 bin yatırımcıdan aldığı 10 milyon dolardan sadece 30 dolarlık kupon kalmıştır.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIR?
Ponzi düzeni, yasal gibi görünen bir yatırım aracına katılım ile minimum zamanda maksimum oranda getiri sağlanacağını savunmaktadır.
Dolandırıcı olan kişi, toplanan paranın birazını ilk katılımcılara geri ödemekte ve kalanını da kendine ayırmaktadır. Ortaya çıkan fark ise yeni katılımcılar ile kapatılmaya çalışılmakta ve yeni katılımcı kişilerin olmaması halinde sistem çökmektedir.
Sistemin çalışması için kişilerin satın alacağı bir fikri sunmaları gerekmektedir. Bu fikir, Forex yatırımı olabileceği gibi Amerikalı Amtel Telekomünikasyon Araçları Kiralama Şirketi örneğindeki gibi, telefon kiralama, Türkiye’deki Banker Kastelli örneğindeki gibi mevduat sertifikası olabilmektedir.
PONZİ SİSTEMİ BENZERİ: PİRAMİT SATIŞ
İlan, e-posta ve diğer reklamların yanı sıra, arkadaş çevresinin ısrarı ile kişilere yeni katılım sağlamaları durumunda kısa zamanda yüksek gelir kazanacakları söylenmektedir. Türkiye’de Titan Saadet Zinciri olarak bilinmektedir.
Piramit satış sistemleri Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 80. maddesinde yasak olarak belirlenmiştir. Yargıtay kararlarında bu sistemi kullananların matematiksel işlem ve tablolarla üyelerin doğru karar verme yeteneklerini sınırladıkları nedeniyle bu sistemin insanları kandırmak amacı ile kurulduğuna karar vermişlerdir.
Ponzi ile bir çok benzerliği bulunan piramit dolandırıcılığında sürekli bir şekilde sisteme katılımcı sağlanması gerekmektedir.
PONZİNİN KARDEŞİ İNTERNET MATRAKSİ
İnternet matraksi, ponzi sistemi benzer bir durumda çalışmaktadır. İnternet üzerinden bir ürün aldıktan sonra mağdur olan kişi, ücretsiz hediye bekleme listesine alınmaktadır. Bu tür de Ponzi ve Piramit dolandırıcılığı gibi sisteme sürekli katılım gerekmektedir.
