Ankara Rus Mir ödeme sisteminin kullanımını genişleterek Batı yaptırımlarının yarattığı ödeme darboğazını aşmaya ve Rus turistleri çekmeye çalışıyor. Türkiye, bu yıl turizm gelirini pandemi öncesi düzeylere çıkartarak Türk Lirası’ndaki paha kaybı ile derinleşen ekonomik krizi bir nebze frenlemeyi hedefliyordu. Lakin Rusya‘nın Ukrayna’ya yönelik taarruzları nedeniyle bu planın sekteye uğraması riski bulunuyor.
Türkiye Rusya‘ya yalnızca güç konusunda değil, turizmde de bağımlı durumda. İki ülke ortasındaki ticaret hacmi 2019 yılında 26,3 milyar dolar seviyesindeydi.
NATO üyesi Türkiye, Batı ülkelerinin Rusya‘ya yönelik yaptırımlarına katılmadı. Enflasyonun son 20 yılın tepesine ulaştığı Türkiye‘de hükümet derinleşen ekonomik krizin ortasında hem Rusya hem de Ukrayna ile istikrarlı bir siyaset yürütmeye çalışıyor.
Türkiye açısından turizm gelirleri, cari açığı azaltmak için hayati kıymet taşıyor. Rusya’ya yönelik yaptırımlar ile ödeme sistemlerindeki ve uçuşlardaki kısıtlamalar nedeniyle Rus turist sayısında düşüş olacağı kaygıları artarken, Türk hükümeti Rus turistleri çekmek için Rus ödeme sistemi Mir’in Türkiye‘de kullanımını yaygınlaştırmaya çalışıyor.
Ruslar Mir kart ile ödeme yapabilecek
ABD’li banka ve kredi kartları Mastercard ve Visa, Ukrayna işgali nedeniyle Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’i cezalandırmayı amaçlayan ABD yaptırımlarının bir modülü olarak Rusya operasyonlarını askıya almıştı. Fakat Türkiye, Visa ve Mastercard’ın askıya alınmasını baypas ederek Rus turistlerin Türkiye‘ye seyahat etmesini kolaylaştıracak bir formül buldu. Türkiye‘deki Ruslar, banka hesaplarının Rusya’nın kendi ulusal ödeme sistemi Mir aracılığıyla erişebiliyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati Nebati, turizm döneminin başlamasıyla Visa ve Mastercard engellemelerinden ötürü Rus turistlerin harcamalarında rastgele bir ıstırap yaşamayacaklarını belirterek, “Mir ve TROY var. TROY’u yurt dışında kullanamıyorlar lakin Mir kart çok güzel kullanılıyor ve katlamalı gidiyor. Mir kartta rastgele bir sorun yaşamayacaklar” açıklamasını yaptı.
Türkiye‘deki işletmelerin Mir kart kullanım oranının yüzde 15’ler civarında olduğunu aktaran Nebati, bankaların bunu artırmak için çalışmalar yürüttüklerini söyledi.
Ukrayna Merkez Bankası geçen ay yaptığı açıklamada Türkiye‘nin dahil olduğu ülkelere Mir kart sistemi ile yapılan ödemeleri kabul etmemeleri daveti yapmıştı.
Mir kart nedir?
Rusya, 2014 yılında Kırım’ın ilhakı nedeniyle kimi Rus bankalarına ve iş beşerlerine yönelik Batı yaptırımlarının ABD merkezli Mastercard ve Visa ile yapılan süreçleri engelleyebileceği dehşetiyle, Rusça’da “Dünya” yahut “Barış” manasına gelen kendi kartlı ödeme sistemi Mir’i oluşturdu. Mir daha sonra Rusların seyahat ettiği ve yaşadığı birtakım yabancı ülkelerde de kullanılmaya başlandı.
Rusya Merkez Bankası internet sitesindeki bilgilere nazaran Mir kart, Rusya Federasyonu’nun yanı sıra Ermenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Belarus, Vietnam, Türkiye ve Kıbrıs dahil olmak üzere 12 ülkede kabul ediliyor. 2021 yıl sonu prestijiyle kullanılan Mir kart sayısı 113,6 milyona ulaştı.
Türkiye’de Mir kart ile yapılan ödemeler şu anda İş Bankası, Ziraat Bankası ve VakıfBank tarafından kabul ediliyor. İş Bankası, iki ülke ortasındaki ticari münasebetlere atıfla 2019 yılında Mir kartı kabul etmeye başlamıştı. Ziraat Bankası da birkaç ay sonra İş Bankası’nı takip etmişti.
Türkiye’deki Rusların halihazırda Mir kart ve nakit dışında ödeme yapmak için öbür seçeneği bulunmuyor. Basında, Türk bankalarının, Batı’nın Moskova’ya yönelik yaptırımlarını ihlal etme kaygısıyla Türkiye’ye yeni gelen Ruslar için banka hesabı açma konusunda temkinli olduklarına dair haberler çıktı. 24 Şubat’ta savaşın başlamasından bu yana binlerce Rus, inançlı bir sığınak olarak gördükleri Türkiye’ye geldi.
“Türkiye’nin kendini muhafazaya çalışması anlaşılabilir”
Türkiye’nin teşebbüslerinin Rusya’ya yönelik yaptırımları atlatmak olarak yorumlanabileceği konusunda ihtarlar da yapılıyor.
Ekonomist Güldem Atabay, DW’ye verdiği demeçte, hem Rusya hem de Ukrayna ile Karadeniz’de komşu olan Türkiye’nin hem Rusya hem de Ukrayna ile siyasi ve ekonomik ilgilerinin “girift” olduğuna dikkat çekti.
“Almanya nasıl güç ambargosu koyamıyorsa Rusya’ya, Türkiye’nin de kendini muhafazaya çalışması anlaşılabilir” formunda konuşan Atabay öte yandan Halkbank’a karşı ABD’nin İran yaptırımlarını delme suçlamasıyla açılan davayı hatırlatarak dikkatli olunması gerektiğinin altını çizdi.
Atabay “Rusya’dan enerjiyi alıp Batı’ya satmak üzere gayretler olursa o vakit Türkiye haklı durumdan haksız duruma düşecektir. O açıdan bu tıp teşebbüslerin potansiyelinin yüksek olduğu bir ülke olduğumuz düşünülürse, petrol eserlerinin alınıp burada işlenmesi üzere şeyler duymaya başlarsak, Rusya’nın Batı ambargosunu delme aracı haline gelirse, o zahmet olabilir” tabirlerini kullandı.
Londra merkezli BlueBay Asset Management stratejisti Timothy Ash, Türkiye’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarla ilgili yaklaşımında dikkatli olması gerektiğini belirtti.
Ash, Twitter’dan yaptığı paylaşımda, “Nebati, Rus turistlerin Türkiye’yi ziyaret ederken ödeme sorunu yaşamayacaklarını söylüyor – burada faal olarak savaştan (Ukraynalıların sefaleti ve Rus savaş suçları) ve yaptırımlardan yararlanmaya çalışmak suçlamalarıyla karşılaşmak konusunda ortada ince bir çizgi var” sözlerini kullandı.
Türkiye turizm amaçlarına ulaşabilir mi? Türk hükümeti, pandemi öncesi düzeylere geri dönerek Covid-19 salgını sonrası bir toparlanma umuyordu. Bakan Nebati, “Turizmde 45 milyon turist, 35 milyar dolar gelir maksadımızı geçeceğimize inanıyorum” halinde konuştu.
Rusya’da bu yıl beklenen yüzde 10 ekonomik daralma ile birlikte Türkiye’nin turizm amaçları gerçekleşmesi konusunda kuşkulu olduğunu belirten ekonomist Atabay kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ben o düzeye ulaşabileceğimizi düşünmüyorum. Yalnızca Mir sistemi ile ticaret yapabilmenin ötesinde Rusya’da bu sene yüzde 10’dan fazla daralma beklentisi var. Paraları kıymet kaybetmiş durumda, enflasyon çıkmış durumda. Münasebetiyle Rus turistlerin, Rus halkının alım gücü düşmüş durumda. Bir kısım Rus vatandaşı da tatil yapmaktan vazgeçecek. Ödeme sorunu da buna eklenecek. Bir yandan gelecekler ödemeler nasıl yapılacak. Karşılıklı bu hususta sistemler kurulacak, bana çok gerçekçi gözükmedi.”
Geçen yıl Türkiye’ye gelen toplam turist sayısının yüzde 19’unu Ruslar oluştururken, onu yüzde 12,5 ile Almanya ve yüzde 8,3 ile Ukrayna izledi. 2019 yılında yaklaşık 51,7 milyon yabancı turist Türkiye’yi ziyaret etti ve turizm geliri tüm vakitlerin en yüksek düzeyi olan 34,5 milyar dolara ulaştı. 2019 yılında Türkiye’yi ziyaret eden Rus turist sayısı 7 milyonu aşmıştı. Turizm Bakanlığı datalarına nazaran, geçen yıl Türkiye’yi yaklaşık 4,5 milyon Rus ve 2 milyon Ukraynalı turist ziyaret etti.