RUSYA’nın Kuzey Filosu’na bağlı bir nükleer denizaltıda pazartesi akşamı derin deniz tabanı araştırmaları sırasında meydana gelen ve 14 denizcinin ölümüne yol açan yangın faciasının yankıları sürüyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in talimatıyla Savunma Bakanı Sergey Şoygu, soruşturmayı izlemek üzere denizaltının çekildiği Severomorsk limanındaki deniz üssüne gitti. Şoygu, mürettebattan kurtulanlar olduğunu söyledi. Ancak sayı vermedi.
‘KENDİLERİNİ FEDA ETTİLER’
Arktik bölgesindeki Rus deniz üssünde konuşan Şoygu, şunları söyledi: “Hayatını kaybeden denizcilerimizin sayısı 14. Subayların yanı sıra denizaltıda savunma sanayisinde görevli sivil bir uzman da bulunuyordu. Denizcilerin onun kurtarmak için büyük fedakârlık gösterdiklerini söyleyebilirim. Kahramanlarımızın ailelerine kahramanlık nişanları takdim edilecek. Denizaltının görevinin ne olduğuna gelince sadece belirlenen alanda dipte yer kabuğunu incelediklerini söyleyebilirim.”
Şoygu, teknedeki mürettebatın sayısı veya denizaltının modelinden bahsetmedi. Ancak Rus basını, Barents Denizi’nde test görevinde olan bu denizaltının AS-12 modeli küçük boyutlu bir nükleer denizaltı olduğunu yazmıştı. Rusya lideri Putin ise önceki gün, “Kazanın meydana geldiği gemi sıradan bir gemi değildi. Hayatını kaybeden 14 kişi arasında 7 birinci seviye kaptan vardı ve 2’si Rusya Kahramanı ödülüne sahipti. Bu kaza Rusya ve ordumuz için büyük bir kayıp” demişti.
KREMLİN: ÖRTBAS ETMEDİK
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Geliştirilme aşamasındaki denizaltımızda yaşanan olay devlet sırrı bilgiler içeriyor. Olayın ilk başta örtbas edildiği de doğru değil. Başkan Putin orada olup bitenler hakkında anında haberdar edilmiş, kazayı sıcağı sıcağına takip etmiştir. Dolayısıyla kaza ile ilgili kamuoyuna yapılabilecek açıklamalar zaten yapıldı. Diğer unsurlar Rusya Federasyonu devlet güvenliğini ilgilendiren konular olduğu için paylaşılmayacak” ifadesini kullandı.
‘MUHATAP SAVUNMA BAKANLIĞI’
Bölgeye yakın Norveç tarafından Rus denizaltısıyla ilgili yapılan açıklamada kaza sırasında gaz patlaması yaşandığı iddiasına da cevap veren Peskov, “Konunun muhatabı Kremlin değil, Rusya Savunma Bakanlığı’dır. Onlar ise kaza sonrası bölgede bir tehlike olmadığına dair rapor yayınladı. Bu hususta geride kalan tüm soruların muhatabı Savunma Bakanlığı’mızdır” dedi.
YANGIN SENARYOLARI
YANGININ sebebi açıklanmazken, Rus medyası uzman görüşlerine başvurdu. Komsomolskaya Pravda gazetesine bilgi veren ve isminin açıklanmasını istemeyen bir uzman, “Yaşanan trajedinin nedenini orada bulunmadan söylemek yüzde yüz mümkün değil. Ancak yapılan açıklamalardan denizaltında yangının aniden çıktığını ve kalan mürettebatın hem kendi canını hem de denizaltıyı kurtarmak için belirli iç bölümleri kapattığı varsayımı yürütülebilir. Yangının nedeni ise elektrik motoru sargıları olabileceği gibi oksijen üreten aygıt da alev almış olabilir” dedi. Bu, son 19 yıldaki üçüncü Rus denizaltı faciası oldu. 2000 yılında Kursk nükleer denizaltısı patlama sonucu batmış, 118 denizci ölmüştü. 2008’de Nerpa nükleer denizaltısında yangın söndürücü sistem yanlışlıkla çalışmış, freon gazı 20 kişiyi öldürmüştü.
REKOR DERİNLİKLERE DALIYOR, GİZLİ KALIYOR
AS-12 “Loşarik” denizaltısının tasarımına 1980 yılında “Malahit” askeri tersanesinde başlandı. İddialara göre 1990’lı yılların başında dondurulan proje ancak 1995’te tamamlandı. Denizaltının boyunun 60-70 metre, ağırlığının 1600 ton olduğu sanılıyor.
Bilimsel derin su çalışmalarının yanı sıra Rus donanması tarafından casusluk faaliyetleri için de kullanılabilen AS-12 iki gövdeden oluşuyor. Çelik dış gövdenin altında top biçiminde birbiriyle birleştirilmiş titanyum metalinden imal edilmiş 6 küre yer alıyor. Mürettebat ve makine dairesi bu kürelerin içinde bulunuyor. Titanyum mukavemeti sayesinde denizaltı binlerce atmosfer basınca dayanıklı hale geliyor.
6 bin metreye daldığı tahmin edilen denizaltı, araştırma, kurtarma çalışmaları ve istihbarat toplamak için kullanılıyor. İç yapısındaki titanyum kürelerden dolayı denizciler arasında Rus çizgi filmi karakteri bir at olan “Loşarik” adıyla anılıyor. Mürettebatı 25 kişiden oluştuğu düşünülen mini denizaltı iddiaya göre yüzeye çıkmaksızın 2 ay su altında kalabiliyor.
AS-12’de torpil olduğu düşünülmüyor. Ancak gövdesindeki mekanik kollarla mayın yerleştirebiliyor. Ayrıca dipte bulunan haberleşme hatlarını kesebiliyor. İddialara göre denizaltının ilginç bir diğer özelliği de dibe ulaştığında ses çıkarmadan teker üzerinde dipte hareket edebilmesi. Böylece hiçbir sonar tarafından tespit edilemiyor.
ABD donanmasında da benzer derin su altı aracı bulunuyor. NR-1 Amerikan derin su aracının ilki 1969 yılında üretilmişti. NR-1, 910 metreye (3 bin feet) dalabiliyordu. Bu denizaltı 2008’de depoya kaldırıldı. Mevcut denizaltılar 600 metreye (2 bin feet) kadar dalabiliyor.
BİLGİ NOTU
Modeli resmen açıklanmayan denizaltıda 1 Temmuz akşamı yerel saatle 20.30 sularında Barents Denizi’nde derin dalış sırasında çıkan yangın sonucu 14 mürettebat hayatını kaybetmişti.