İstanbul Havalimanı’na (İST) rüzgârdan ötürü Karadeniz üzerinden inilemediği söyleniyor. Bu doğru mudur?
Bizim pistlerimiz Marmara ile Karadeniz arasında dik uzanıyor. İnişlerimizin yüzde 85’i Marmara üzerinden ve uçağın burnu Karadeniz’e bakacak şekilde oluyor. Ağırlıklı rüzgâr kuzeyden estiği için bu yönden iniyoruz.
Prof. Dr. Miktat Kadıoğlu, pist yapıldıktan sonra kendisinden rüzgârlara ilişkin rapor istendiğini söyledi. İstediniz mi?
Olduysa 2015’te olmuştur. Görüş istemişizdir. Ondan da, birkaç profesörden de…
Pist yapıldıktan sonra mı?
Sonra değil. Çünkü bizim pistlerimiz 2017-2018 yılından sonra biti. Planlanmasından sonra, demiştir. İnşaata Kasım 2015’te başladık.
Pistler rüzgâr hesaplanmadan mı yapıldı?
Pistlerin yerleştirilmesinde global kriter, pistleri uçakların yüzde 95 oranında kullanımını sağlayacak yönde yapılması. Biz bunu yaptık. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) onayladı ve bize havalimanı sertifikası verildi. Bizde pistlerin kullanım oranı yüzde 97. Aksi takdirde, uluslararası havayolları gelmez. Çünkü gelirse sigorta karşılamaz. Diyor ki Kadıoğlu, “Biraz daha kuzeydoğuya doğru yapmaları lazım.” Tamam da herkesin bir görüşü var. Bizde şu an verimlilik yüzde 97-98 seviyesinde.
Geçen haftalarda İST’nin dünyada en çok gecikme yaşanan beş havalimanından biri olduğu ifade edildi. Bu doğru mu?
Doğru. Burada doğayla iş yapıyoruz. O üç gün İstanbul’un hali neydi? Çok büyük bir rüzgâr vardı. Bu rüzgârdan dolayı uçaklarda gecikmeler oldu. Ama iki gün önce de Barcelona’da benzer bir hava vardı. Onlarca uçuş iptal edildi.
Neden Atatürk Havalimanı’na (AHL) iniliyor da İST’ye inilemiyor?
Öyle bir şey yok. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in AHL’ye inme sebebi, devlet konukevinin orada olması. Aynı gün buraya 1200 uçak inip kalktı. Hiçbir saatte kapanmadı.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun bir önerisi var: “AHL’yi kapatmayalım. İGA’ya verelim. Birlikte kullanılsın” diyor. Ne dersiniz?
Biz bunu istemeyiz.
Neden?
Verimli bir operasyon olmaz. AHL’deki pistle bizdeki iki pist aynı hizadalar. Bendeki uçak kalktığı zaman, 7-8 mil sonra AHL’nin üstündeyim. AHL’deki hareketi durdurmanız lazım. Ne uçak kalkabilir, ne uçak inebilir. İnerken AHL’nin üzerinden geçmek zorundayım.
New Yok’ta John F. Kennedy Havalimanı yakınında Newark Havalimanı var…
Pistlerin yönünü gördünüz mü?
Yok, görmedim…
Cevap bu. Pistlerin yönü önemli. Deniliyor ki, “Londra’da 6, New York’ta 4 tane havalimanı var.” Tokyo’da, Pekin’de, Şangay’da 2 tane, Delhi’de bir tane var.Londra’daki 6 havalimanında toplam 6-7 pist var. Bizde? İST’de 4 tane var, artı bir geliyor. Sabiha Gökçen’de bir var, artı bir daha geliyor. AHL’de ise 2 tane. AHL’siz pist sayımız Londra’daki ile aynı.
AHL’yi organize edemez misiniz? Teknik olarak mümkün değil mi?
Mümkün ama verimsiz. En verimlisi ise bir havalimanında operasyonu yönetebilmek. AHL ile İST’nin aynı hava sahasında çalışması mümkün ama müthiş verimsiz.
Yolcular İST’de uçağın bulunduğu kapıya kadar 20-25 dakika yürüyor. Niye bu kadar uzak?
İST’nin büyüklüğü AHL’nin üç katı. Onun için yürüme alanları uzuyor. İç hatlarda bu bir kilometre, dış hatlarda 1300-1350 metre.
Bunun sebebi, ticari ve operasyonel katkılar. Yarın bunun yüzde 50 fazlası trafik gelse de bu çatı altında dönecek. İkinci terminal açsak da operasyonun kalbi burası kalacak.
İnsanlar Hollanda, İngiltere ve Pekin’deki havalimanlaında ne kadar yürüyor?
Buralarda yürünmüyor belki ama yürüyen merdivenle dört kat aşağıya inip bağlantı metrosuna biniyor, terminale geçiyorsunuz. Terminalde dört kat yukarıya çıkıp pasaport noktasına geliyorsunuz. Süre olarak İST’nin kısa olduğunu düşünüyorum. Çünkü indi bindi yok. En uzun mesafe 10 dakikadar.
HEDEFLER NEDEN TUTMADI
2020 için ne kadar yolcu öngörüyorsunuz?
75 milyon civarında.
Rapor en kötümser senaryoda bile 80 milyon diyor. Sizin sitenizdeki rapora göre havalimanı hiçbir veriyi tutturamıyor.
2016’da darbe oldu. Turizm etkileniyor. Bir sene kaybediyorsunuz. 2017’de hafif toparlıyorsunuz. 2018’de düzelmeye başlıyorsunuz. Bu kayıp için benim yapabileceğim hiçbir şey yok.
Şu an İST’de kaç kişi çalışıyor?
60 bin kişi.
Halbuki rapora göre 2019’da öngördüğünüz istihdam 76 bin.
İsmail Bey, talep ne kadar gelirse arz o kadar büyür.
Kadri bey ben sitenizdeki rapordan söz ediyorum…
Hedeflerin tutmamasını savunacak tarafımız yok. Ama şu da var: Proje doğru olduğu için bu rakamlara yaklaşacağız. Belki bire bir tutturamayabiliriz. Çünkü arkadan geliyoruz. Türkiye 2016 gibi bir dönem yaşamazsa bu rakamlara yaklaşırız. Beş yıl içinde yıllık 100 milyon yolcuyu geçeceğiz.
DARBE GİRİŞİMİ HEDEFLERİMİZİ ETKİLEDİ
Geçen yıl kaç yolcu İST’yi kullandı?
Dokuz ayda 52.5 milyon.
İGA’nın internet sitesinde yer alan, EDAM’ın hazırladığı ‘İstanbul Havalimanı Ekonomik Etki Analizi’ raporuna göre 2019’da en kötümser senaryoya göre İST’teki yolcu miktarı 75 milyon olarak öngörülmüş.
O rapor 2016 yılında yazıldı.
En iyimser senaryoya göre 80, en kötümser senaryoya göre 75 milyon. Sizler en kötümser senaryonun da altında yolcu uçurmuşsunuz. 2016’da ne oldu?
Tek cevabım bu. Biz bu rakamların gerisinde kaldık. Çünkü 2016’da ekonomik kriz yaşandı ve darbe girişimi oldu. Türkiye hala orada kaybettiği hacmi geri kazanmaya çalışıyor.
HER YIL GARANTİNİN ÜSTÜNE ÇIKARIZ
Son açıklamanızda devlete 22 milyon Euro verdiğinizi açıkladınız. Oysa bildiğim kadarıyla devlete olan ilk iki yıllık borcunuz ertelendi. Yanlış mı biliyorum?
Bakın, devlet 12 yıl boyunca bize 6.3 milyar Euro yolcudan elde edilecek gelir garantisi veriyor. Buna ne dahil biliyor musunuz? Örneğin, İstanbul-Münih uçarsanız, bundan 20 Euro alıyoruz. İstanbul-Pekin uçacaksanız 5 Euro alıyoruz.
İstanbul-İzmir?
İç hatlardan 3 Euro alırız. 6.3 milyar Euro’luk garanti karşılığında biz devlete 12 yılda 11 milyar Euro’ya yakın para ödeyeceğiz imtiyaz bedeli olarak.
Mesela bu yıl bize verilen garanti 240 milyar Euro idi. Ancak daha fazla yolcu geldiği için 262 milyon Euro gelir elde ettik. Aradaki 22 milyon Euro farkı devlete ödeyeceğiz. Diyorlardı ya hani devlet kasasından para verecek. Böyle bir şey yok. Biz her sene garantinin üstünde kalacağız. Beklentimiz bu. Zaten tersi bir şey olursa proje de Türkiye de sıkıntıda demektir.
RÜZGAR GÜLLERİNİ ÇOK PAHALIYA ALDIK
Bölgede 12 rüzgârgülü var. Neden rüzgârgülleri vaktiyle kaldırılmadı? Duyduğum kadarıyla bunları satın almışsınız.
Rüzgârgülleri ne zaman risk oluşturur biliyor musunuz? Uçaklarınızın kaçış rotasında durursa. Şu an pistlerimize aynı anda uçak bile inse doğuya doğu kaçabiliyorlar. Uçakların rüzgârgüllerinin bulunduğu batı yönünde dönme ihtiyaçları yok. Operasyonel risk olmadığını gördüğümüz için bunlar çalışırken açmamıza izin verildi. En geç nisan ayı içinde kaldıracağız.
Neden havalimanı açılmadan önce alınmadı bunlar?
Ancak anlaşabildik. Benim gördüğüm en pahalı yatırımdır bu. Satıcı elimizi bildiği için sıkıştırdı. Birazcık da geç kaldık, ondan dolayı.
Çok para mı aldılar sizden?
Çok para aldılar. En pahalı alımdır bu.
ATATÜRK BUNLARIN ÖTESİNDEDİR
Vatandaşların bir kısmı buranın adı Atatürk olsun istiyor. Ne dersiniz?
Türkiye’yi birleştiren iki Mustafa var. Bunlar ortak değer. Bir havalimanında Atatürk’ün isminin olması ya da olmaması bence çok önemli değildir. Atatürk bundan ötesidir.
126 ÜLKEDEN YOLCU GELİYOR
Şunu anlıyorum: Siz havalimanını yerli değil, yabancı yolcuya göre aktarma üssü olarak planlamışsınız.
Belli ölçüde doğru söylediğiniz. Burası bir aktarma havalimanı.
İstanbul’dan İzmir’e gitmek isteyen bir vatandaş olarak benim günahım ne?
İsmail Bey’in 1-2 yıl sonraki tercihlerine göre burası kurulmadı, bunu kabul ediyorum. Biz aynı çatı altında 50-100 yıl kullanıma uygun bir sistem yarattık. Bir fark yaratmak istedik. Dubai ile Frankfurt ile nasıl fark yaratacağım. Benim farkım bu. İST’ye 126 ülkeden insan geliyor. Bize en yakın ülke Fransa’dır ve sayısı 90’dır.
Bizdeki yolcunun 13 milyonu transfer. İstanbul ile ilgisi yok. Burada 30-40’tan fazla Türk markasını görüyorlar, Türk insanına dokunuyorlar.
İST aktarma üssü kalsın. Yerli yolcu AHL’yi kullansın. Bu mümkün değil mi?
Filoyu nasıl yöneteceksiniz? İç hattan gelip dışa hata giden transferi nasıl yöneteceksiniz? Verimsizlik ortaya çıkar. İki havalimanındaki operasyon yükünü nasıl kaldıracaksınız? Bu mümkün değil.
BORÇ ÖDEMESİNDE JEST YAPILDI MI
Devlete vereceğiniz kira ne kadar?
Devlete 11 yıl boyunca her yıl 1 milyar Euro ödeyeceğiz. İlk iki yılda ayrı ayrı 350 milyon Euro, kalan iki ayrı 650 milyon Euro’yu ise faiziyle birlikte 24 ve 25. yılda ödeyeceğiz.
Neden böyle bir karar alındı?
Sözleşmedeki hakkımızı kullanarak devlete gittik ve dedik ki, biz aldığımız zaman zemin analizi yapılmamıştı. Planlanandan daha fazla yatırım mecburiyeti çıktığı için, borcumuzu faiziyle beraber ödeme imkanı verin.
METRO SENE SONUNDA AÇILIYOR
Metro hala tamamlanmadı. Metrosuz havalimanı eksik değil midir?
Eksik bir havalimanıdır.
Neden eksik açtınız?
Metrosu yok diye de havalimanın açılmaması makul değil. Alternatif ulaşım opsiyonlarını koyduğumuz için açtık. Hiçbir toplu ulaşım aracı olmasaydı yüzde yüz size hak verirdim.
Bazı otobüs hatları iptal edilmiş.
Belli bir maliyet ve kârlılığa göre bazı hatlar lüks otobüsten İETT’ye geçti, doğru. 18 hatla başladılar. Şu an 13 hatta devam ediyorlar. Oralara İBB sefer koydu. Ben de isterdim, metro olmasını. Evet, eksiklik. Bu sene sonunda açacağız.
BU MANTIĞI ANLAMAK MÜMKÜN DEĞİL
DHMİ, 2018’de Kanal İstanbul Projesi için yazdığı görüşünde, yeni havalimanındaki bir pistin projeden etkilendiğini yazdı. Yazıdan haberdar mısınız?
Haberdarım. Yazının arkasındaki mantıktan haberdar değilim. Bu kadar güçlü teknik ve inşaat tecrübesi olan bir ülkede, Kanal İstanbul yapılırsa oradan taşan suyun havalimanının bir pistini etkilenmesi ihtimalini DHMİ’ye sormak lazım. Ben olacağını zannetmiyorum. Herhalde tsunami olacağını düşünmüyorlar. Zaten öyle bir risk olursa projelerde değişiklikler yapılabilir.
UÇAKLARIN TAKSİ SÜRESİ ABD’DEN DAHA AŞAĞIDA
Uçağın pist başına gelmek için geçirdiği taksi süresi uzun değil mi?
Bu kadar büyük havalimanında taksi süresinin AHL’den fazla olmasından daha doğal bir şey olamaz. Ne kadar fazla dersiniz, 4-5 dakika. Bizdeki ortalama; gidişte 23, gelişte 14 dakika. 7 dakikası da var, 37 dakikası da. ABD’deki bütün havalimanlarından aşağıdayız. Londra’dan bir iki dakika yukarıdayız en fazla. Doğudaki pistimiz bitince taksi süresi düşecek.
Neden doğu pistinin açılması beklenmedi?
Açsaydık, inşaat yaparken uçaklar inecek, kalkacaktı. Çıkan bütün toz duman uçağa risk yaratacaktı. Pisti haziranda açacağız.
Taksi yaparken bu kadar çok viraj ve rampa olması normal midir?
Yüzde 1’den azdır bizim eğiminiz.
Bu eğim coğrafi nedenlerden mi?
Bir: Drenaj. Suyun akışı. İki: rüzgârın hızına göre pistin bunu kaldırması. Üçüncü de geliş gidişteki iniş hızlarına göre esneyebilirsiniz. Bu da dünyada konmuş bir standarttır. Bizim havalimanımızda eğim vardır, doğru. Ama hissetmeniz mümkün değildir.