Tıp alanındaki hızlı gelişmelerle birlikte, dünya çapındaki ortalama yaşam süresi de artış gösteriyor. 2032 yılına kadar 65 yaş üstü nüfusun %48 oranında artması bekleniyor. Bu artışın devamıyla 2050 yılında Avrupa’da ve Kuzey Amerika’da yaşayan her dört kişiden birinin 65 yaş üstünde olması öngörülüyor.
Nüfustaki yaşlı oranının artması, kanser vakalarının ve kronik hastalıkların da artmasına sebep olacaktır. Buna bağlı olarak sağlık hizmeti sağlayıcıları; artan sağlık hizmeti talebi, maliyetler ve hastaların ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli iş gücünü sağlamak gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilir. Günümüzde, kaynak kullanımı açısından tüm faktörler göz önüne alındığında OECD ülkelerinde yapılan sağlık harcamalarında %16 oranında tasarruf imkânı bulunmaktadır.
Kanser vakalarında ve kronik hastalıklarda beklenen artışa örnek olarak prostat kanseri vakalarını gösterebiliriz. 2018 yılında yapılan araştırmaya göre prostat kanseri vakalarının dünya çapında 2040 yılına kadar %80 oranında artış göstermesi beklenmektedir.
Kronik hastalıkları ve kanser vakalarını yönetmek pahalı ve karmaşık bir süreç olarak bilinir. Belirli standartlara uygun tetkik ve teşhis yöntemlerinin kullanılmasıyla bu süreçler optimize edilebiliyor. Yapılan araştırmalar, kanıta dayalı standartlaştırılmış süreçler kullanılmadığında radyolojik tetkiklerin %26 oranında hatalı istenebildiğini göstermiştir.
Yapay zekâ karar verme sürecinde hekimlere yardımcı olabilir
Teknolojideki gelişmeler sonucunda üretilen sağlık verisi her 73 günde bir iki katına çıkmaktadır. Karmaşık vakaların teşhis ve tedavi süreçleri göz önünde bulundurulduğunda, doktorlar günde 50 bin verilik set içinden yalnızca 60 adedini kritik kararlar için kullanarak saatte ortalama 20 karar vermek durumunda kalıyorlar.
Radyolojik incelemelerin %74’ündeki teşhis hatalarının, artan veri rezervi kaynaklı bilişsel faktörlere dayandığı düşünüldüğünde, klinik karar sistemlerine olan ihtiyacımızın gün geçtikçe artacağı öngörülüyor.
Bu alanda hataları en aza indirgemek, hasta konforunu artırmak için yapay zekâ sistemleri kullanılıyor. Meselâ; yapay zekâ tabanlı farklı bir klinik karar destek sistemi olan AI Pathway Companion gibi sistemler artan kronik hastalık ve kanser vakalarında uluslararası standartlara ve kılavuzlara uygun, kişiselleştirilmiş teşhis ve tedavi hizmeti sunan sistemlerden. Hastalığın teşhisinden tedavisine ve daha sonrasında takibine kadar olan sürecin yönetilmesi için oluşturulan bu sistemler doktorların doğru hasta için doğru veriye, doğru zamanda erişmesini sağlayabiliyor.
Öte yandan yapay zekâ destekli sistemler ulusal sağlık politikalarına da yön veriyor. Bununla birlikte yapay zekâ kullanımına küresel standartlar getirilmesi için de çalışmalar, küresel olarak sürdürülüyor.
Serap TORUN
twitter.com/seraptorun73