Gürcüce bir ad olan Macaheli, halk etimolojisine göre ‘maca’ (bilek) ve ‘heli’ (el) sözcüklerinden oluşuyor. Gürcüce ‘ca’ kuyu, çukur anlamına da geliyor. Macaheli’ye yukarıdan bakıldığında, buraların bir kuyuyu andırdığı görülür. Bugün Macahel olarak anılan bölge, esasen 12 köyden oluşuyor. Ama bu köylerin sadece altısı Türkiye sınırları içinde, kalanları da Gürcistan tarafında.
Önlerinde uzanan mısır tarlaları, yamaçlarında asırlık gürgen ağaçları… Sükûnet haliyle etrafınıza baktığınızda zamanın durduğunu hissettiğiniz bir yer. Öyle sessiz, öyle sakin ve huzurlu… İçine daldığınızda, altı tane köyün her birinde ayrı bir insan dokusu ve kültürel zenginliğin nüveleriyle karşılaşıyorsunuz.
Macahel Geçidi’ne vardığınızda Karçal Dağları’nın görkemiyle karşılaşırsınız. Yamaca serpilmiş gibi duran ahşap evlere bakarken sükûneti içinizde hissedersiniz.
YAYLALARI DA ÇOK ÖZEL
Siz de eğer giderseniz uzun süren bir araç seyahatinin ardından, Macahel Geçidi’ne vardığınızda etrafa şöyle bir göz gezdirin. Görkemli Karçal Dağları ve boylu boyunca yamaca serpiştirilmiş, geniş çatılı, balkonlu, ahşap sevimli evler…
Bugünün coğrafi sınırları içinde girişinde Camili (Hertvisi) Köyü’nün yanı sıra beş köy daha var: Düzenli (Zedvake), Efeler (Eprati), Kayalar (Kvabistavi), Maralköy (Mindieti) ve Uğurköy (Akria). Bu köylerin her birine araçla ulaşmak mümkün ancak yükseklerdeki yaylalarının çoğuna hâlâ yürüyerek çıkılabiliyor. Bu yaylalardan biri olan Gorgit, yaşlı anıt ormanların içinden yaklaşık dört saatlik bir yürüyüşle ulaşılan, otantikliğinden zerre bir şey kaybetmemiş, evlerinin üstü ince ahşap örtülerle kaplı bir yayla olarak günümüze kadar ulaşmış. Bölgeye gelen ziyaretçilerin favori yürüyüş alanı burası aynı zamanda.
Sıkça gidilen yaylalardan bir diğeri de Lekoban. Bir pansiyonun da olduğu Lekoban’dan yukarılarda buzul gölleri var. Lekoban gibi yaylaların florası da oldukça zengin. Zaten Macahel bölge olarak da değişik türde yaşlı ağaçlara ev sahipliği yapıyor. Vadinin yaklaşık yüzde 70’i ormanlar ve meyve ağaçlarından oluşuyor. Gürgen, kestane, ıhlamur, çam gibi ağaç türlerinin yanında karayemiş, dağçileği, muşmula, fındık, elma, hurma, ayva, vişne, kiraz, dut, ceviz gibi farklı meyveler yetişiyor.
Macahel’de bahar mevsimi, öncelikle toprakla ilişkinin başlangıcına tekabül ediyor. Evlerin önünde ve yanlarında uzanan bahçelere mısır, fasulye, patates, marul, karalahana gibi temel besin maddeleri ekiliyor. Karalahana yemeklerini bölgeden farklı olarak cevizle pişiriyorlar. Kendilerine has silor (rulo yapılıp dilimlenmiş, kurutulmuş yufka) yemekleri ve tatlısıyla tabiatın onlara bahşettiği zenginliğin sofralarda yer alması kaçınılmaz. Bölgenin en özellikli ürünüyse bal. Geçmiş yıllarda bölgenin balları ve Kafkas arı ırkıyla ilgili koruma ve geliştirme projesi yapan TEMA Vakfı’nın ardından, bölge 2005’te ‘Biyosfer Rezerv Alanı’ ilan edildi. Bu konuda çalışmalar yürüten ve komitede yer alan uzman biyolog Yıldıray Lise, bunun anlamını şöyle anlatıyor: “Uluslararası önem taşıyan kara ve su ekosistemlerine sahip alanlar Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO), İnsan ve Biyosfer Programı kapsamında biyosfer rezervi olarak ilan edilir. Bu alanların temel amacı doğal kaynakların korunmasına yönelik sistemler ve modeller geliştirmek ve biyosfer rezervlerinin içinde veya çevresinde yaşayan halk için sosyoekonomik alternatifler ve fırsatlar yaratmaktır.
Türkiye’nin 9 orman sıcak noktasından biri olan Camili (Macahel) Havzası, aynı zamanda ilk ve tek biyosfer rezervidir. Sürdürülebilir kalkınma ve ekoturizm konularında örnek çalışmalarla Türkiye’de doğa koruma ve kalkınmanın bir arada olabileceğini gösteren en önemli bölgelerden biridir.”
KÖY EVİNDE KONAKLAYIN
Macahel bölgesinin köylerinde, artık biraz da talepten kaynaklandığından yavaş yavaş turizmle ilgili hamleler göze çarpıyor. Ev pansiyonculuğuyla başlayan turizm atağıyla, bölgeye gelen ziyaretçilerin konaklama sorunu çözülmüş. Daha çok Efeler ve Maral köylerindeki pansiyonlarda, köy evinin tüm huzurunu deneyimlemek mümkün.
Çok uzak gibi görünse de Macahel’i dünya gözüyle görmenizi hararetle öneririm. Altı tane köyün etrafında şekillenmiş olağanüstü bir doğa, o doğanın bereketi ve şifası, güzel insanlarıyla Can Yücel’in dediği gibi, “Ruhunuz yıkanır boydan boya”.