Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, geçen sürede 460 bin kişi hayatını kaybetti. Bugün 13 milyon kişi ülke coğrafyasının yüzde 60’ını kontrol eden rejim topraklarında yaşıyor. 4 milyonu Türkiye’de olmak üzere yaklaşık 6 milyon Suriyeli ise ülke dışında bulunuyor. Siyasi çözüm için BM gözetiminde İsviçre’nin Cenevre kentinde yürütülen Anayasa Komitesi gibi girişimler sürse de, ülke halen barışa uzak.
İç savaşın ne zaman biteceği soru işareti olarak kalmaya devam ederken, sınırımızın hemen ötesinde yaşanan felaketteki 10 çıkmazı sıraladık:
1- ESAD GİTMİYOR
Beşar Esad iktidarının reform çağrılarına karşılık vermemesi üzerine patlak veren iç savaşta yüzbinlerce insanın ölmesine rağmen Esad yerini korumaya devam ediyor. Beşar Esad ne iktidarı bırakmak ne de gücü paylaşmak istiyor. Barışın önündeki en ciddi engellerden biri Esad’ın akıbeti oluşturuyor.
2- BÖLÜNMÜŞ ÜLKE
Esad rejimi ülkenin batı kesimleri ağırlıklı olmak üzere Şam, Halep, Humus, Lazkiye ve Tartus gibi şehirleri kontrol ediyor. Kuzeydoğu bölgelerinin bir kısmı ABD himayesi altında ayrılıkçı terör örgütü YPG/PKK’nın kontrolünde. Kuzeybatı bölgeleri ise Suriye muhalefeti ve Türkmenlerin ağırlıklı olduğu Türkiye destekli grupların denetiminde. Ayrıca ülkenin güneyinde farklı muhalif gruplar, yine ABD desteğinde faaliyet yürütüyor.
3- SİYASİ SÜREÇ YAVAŞ
Suriye Anayasa Komitesi’nin çalışmaları çıkmazda. Şubat ayında son toplantısını gerçekleştiren Komite, siyasi uzlaşı için bir adım atamadı. Çatışmaların yeniden alevlenebileceği en riskli alanların başında ise İdlib bölgesi geliyor.
4- MÜLTECİLERİN DURUMU
Çevre ülkelerde bulunan Suriyeli mültecilerin yaklaşık yüzde 75’i günün birinde Suriye’ye dönmeyi planladıklarını dile getiriyor. Ancak bunların sadece yüzde 6’sı bunu 2021 sonuna kadar yapacaklarını söylüyor. Rusya destekli başlatılan eve dönüş programı, ancak 100 bin mültecinin dönüşünü sağlayabildi. Suriye’nin yeniden yaşanabilecek bir ülke haline gelebilmesi için en iyimser hesaplamalara göre 400 milyar dolar yatırım yapılması gerekiyor.
5- RUSYA’NIN ROLÜ
Rusya, Suriye iç savaşına 30 Eylül 2015 tarihinde Şam rejimi lehine müdahale etti. İran ile Rusya arasında varılan gizli anlaşmayla hava sahasını Rusya, karadaki cepheyi İran milisleri kontrol edecekti. Rusya’nın şu anda bir numaralı hedefi Suriye’deki ABD varlığına son verecek ortamı hazırlamak.
6- ABD’NİN ROLÜ
Yeni ABD Başkanı Joe Biden’in izleyeceği Suriye politikası Amerika ve Rusya’daki siyasi uzmanlar tarafından henüz belirlenmemiş olarak tanımlanıyor. Beklenti, ABD’nin Suriye’deki petrol yataklarının yüzde 80’lik bölümünü kontrolü altında tutmak için asker bulundurmayı ve rejime yönelik yaptırımları sürdüreceği yönünde. ABD’nin, İsrail ile birlikte Suriye’deki İran varlığına karşı daha ciddi tavır takınması da bekleniyor.
7- İDLİB’E DİKKAT
Biden yönetiminin Suriye’den uzak durduğunu göstermeye çalışarak diğer dış oyuncuları birbirine düşürme taktiği ise olası en tehlikeli gelişme olarak değerlendirilmekte. Rusya’daki yorumculara göre, Ankara ve Moskova açısından en büyük sınav İdlib bölgesinde verilebilir.
8- İRAN’IN ROLÜ
Suriye satrancında takip edilmesi gereken en önemli noktalardan biri de Biden yönetiminin Tahran ile başlatmayı düşündüğü yeni süreç. Biden yönetimi, İran’a çeşitli tavizler vererek, Rusya’yı Suriye’de sınırlandırmayı deneyebilir.
9- PKK’NIN ROLÜ
Savaş başladığında Kürt nüfus Suriye’nin küçük bir bölümünü oluşturuyordu. Ancak terör örgütü PKK’nın uzantısı YPG, ABD’nin de desteğiyle, Suriye’nin aktörlerinden biri haline dönüştü. ABD, YPG ile işbirliğini sürdürme eğilimi gösterirken, öte yandan Rusya da Kürtlerin çözüm masasında olması gerektiğini ifade ediyor.
10- SEÇİM SINAVI
2021 yazında Suriye’yi yeni sınav bekliyor. Ülkede oy kullanacak vatandaş sayısı yarı yarıya azalmış olmasına rağmen Esad yönetimi, sadece kendisinin organize edeceği bir başkanlık seçimi gerçekleştirmek istiyor. Suriye muhalefeti, Esad’ın yaptığı bu hazırlığı kışkırtıcı olarak tanımlayarak sonuçları tanımayacağını şimdiden ilan etti.
