DİLAN KUTLU – BERKAY VAROL
Gündelik hayatta en çok tüketilen unlu mamuller ortasında yer alan simit, yapılan son artırıma karşın maliyetini karşılamıyor. Başkent’te 18 yıldır simit fırını işleterek geçimini sağlayan Murat Bölükbaşoğlu, “Şu an 130-140 bin lira içerideyiz. Gelsinler hesabı yapalım. Devlet büyüklerimize sesleniyoruz, küçük esnafı mağdur etmesinler. Bu türlü giderse Ankara simidi bitme noktasında” dedi. Minimum fiyat 4 bin 253 TL olarak belirlendiğinde bir personel maaşıyla bin 417 simit alabilirken son artırım ile birlikte bu sayı bin 63’e düştü. Yani minimum fiyatlı bir personel, ayda 354 simit kaybetti. Ankara Simitçiler Pideciler Çörekçiler Esnaf Odası Lideri Savaş Delibaş, “Müşteri geliyor, iki tane simit alacakken parası olmuyor, bir tane alıyor. En büyük reaksiyon, müşterinin alışveriş yapamamasıdır. Biz esnaf olarak satış yaparken utanıyoruz, lakin yöneticiler utanmıyor” diye konuştu.
Ankara’daki simitçiler, artan maliyetlerden kaygılı. Şeker, un, yağ üzere temel besin eserlerine gelen artırımların akabinde, son 6 ay içinde simidin fiyatı iki sefer artırıldı. Kasım ayında 3 TL’den satılmaya başlanan simit, ramazan ayın ile birlikte 4 TL oldu. Artan maliyetleri 4 TL’nin de karşılamadığını söyleyen esnaf, yetkililerden tahlil bekliyor.
Minimum fiyatın 4 bin 253 TL olarak açıklaması ile taban fiyat ile çalışan bir emekçi, bin 417 simit alabilirken bu sayı son artırımla birlikte bin 63’e düştü. Yani minimum fiyatlı, ayda 354 simit kaybetti. Yapılan artırımların yurttaşlar tarafından da reaksiyonla karşılandığını söyleyen esnaf, günlük simit satışının gerilediğini, halkın artık simit alırken evvel fiyatını sorduğunu söyledi.
Artan kira fiyatlarına da dikkat çeken esnaf, simidin ham hususlarına yüzde 300 ila yüzde 700 ortasında artırım yapıldığını, ama kendilerinin yüzde 40 ile 50 ortasında artırım uygulayabildiklerini belirtti.
Ankara’nın Dikimevi semtinde 18 yıldır simit fırını işleten Murat Bölükbaşoğlu, artan maliyetleri ANKA Haber Ajansı’na şöyle anlattı:
“18 yıldır durumlar uygundu, bu sene maliyetler yüzde 500 arttı. 400’e aldığımız odun şu an 2,5 milyar (bin TL’yi kastediyor), 60 liraya aldığımız kaşar 105 lira oldu. 130 liraya aldığımız birinci sınıf un 525 TL oldu. Susam (25 kilo) desen, 375 TL’den 1 milyar (bin TL’yi kastediyor) fırladı. Hangi malzemeyi biz alalım? Ankara’da en geç artırımı ben uygulardım, fakat artık çıktığında (zam geldiğinde) uyguladım, o bile kurtarmıyor şu an.”
“MÜŞTERİ BEDDUA EDİYOR”
“UN ALAMIYORUZ”
“Geçen sene bin 800-2 bin lira elektrik geliyordu, şu an 7 bin lira. Hiçbir şeyim olmamasına karşın 7 bin liranın altında elektrik gelmiyor. Bu ay düzelecek, öteki ay düzelecek diye bekliyoruz. Büyüklerimiz buna bir deva bulsun. Depodaki şekeri bize 950 TL’ye veriyorlar toptancılarda. E 550 TL’ye verecek (TÜRKŞEKER’in esnafa indirimli şeker satmasından bahsediyor), benden 50 tane evrak istiyor. E ben ne anladım bu işten? Küçük esnaf zati battı. Marketler biz mahvetti. Un alamıyoruz. Aralık’tan beri içerideyiz. Gelsinler hesaplayalım, desinler ki ‘Sen kar ediyorsun’, ben bırakıp gideyim dükkanı.”
“‘BİR ÇAY BİR SİMİT 12 TL’ DEYİNCE MÜŞTERİ GİDİYOR”
Bölükbaşoğlu, maliyetler nedeniyle çalışan sayısını da düşürmek zorunda kaldığını söz ederek, “Ben hem tezgaha bakıyorum hem fırına bakıyorum, bazen simit pişiriyorum. Kendimiz uğraşıyoruz, o da bir yere kadar. Müşteri geliyor, ‘Bir çay bir simit’ diyor, ’12 TL’ deyince adam, ’12 TL’ye şey mi olur’, öylece gidiyor. Küçük, 20 gramlık peynir 4 TL. Ben bunu kaçtan satacağım, müşteri kaçtan yiyecek” diye sordu.
“BİR ÖĞRENCİNİN 1 MİLYAR (BİN TL) PARASININ ÇIKMASI LAZIM”
İktisattaki makûs gidişin ve maliyetlerdeki artışın devam etmesi halinde dükkanını devretmeyi düşündüğünü söyleyen Bölükbaşoğlu, “İşçilik yapacağız. Personellik en uygunu. Şu an BAĞ-KUR’umuzu ödüyoruz. Onu da vergi borcundan korktuğumuz için ödüyoruz” diyerek vatandaşın bir aylık simit maliyetini şöyle anlattı:
“Sabah, öğlen, akşam simit peynir yediğinde bir öğrenci, 36 liraya kahvaltı yapacak. Aylık da dersen, bir öğrencinin 1 milyar (bin TL’yi kastediyor) parasının çıkması lazım. Minimum fiyatlı yiyemez yani. Haftanın bir günü yer, o da lüks oldu. Devlet büyüklerimizden buna bir deva bulmasını istiyoruz, un fiyatlarına. Kaşar 30-40 liraydı geçen sene ya. Geçen sene parasız yaşıyormuşuz. Şu an 105 lira. Adam ‘Al’ diyor, hangi birini ben depolayayım? Neye gücüm yetiyor. Kaşara geçen hafta artırım geldi. Bir simitte susam, un, personellik 4 TL. Bu türlü giderse mesleğimiz ölecek. Bu hafta 60 lira daha una artırım gelecek. Kesekağıdı 4-6 TL ortasındaydı, şu an kilosu 25 TL. Poşetin kilosu geçen sene 9 TL’ydi, şu an 27 TL. Üstünde ‘300 tane’ yazıyor, 185 tane çıktı. Şu an 130-140 bin lira içerideyiz. Gelsinler hesabı yapalım. Devlet büyüklerimize sesleniyoruz, küçük esnafı mağdur etmesinler. Bu türlü giderse Ankara simidi bitme noktasında.”
“4 KİŞİLİK TABAN FİYATLI BİR AİLENİN 4 SİMİT VE ÇAYI 40 TL”
Ankara Simitçiler Pideciler Çörekçiler Esnaf Odası Lideri Savaş Delibaş ise simit esnafı olarak yaklaşık iki yıldır ayakta kalma gayreti verdiklerini, ham husus fiyatlarına gelen artırımlardan ötürü işlerinin yarı yarıya düştüğünü söyledi.
Delibaş, “Bizim müşteri potansiyelimizin yüzde 80’i, minimum fiyatla çalışanlarımızdır. Bizim taban fiyatla çalışan vatandaşlarımızın şu anda çay-simit hesabının mümkünü yoktur. Bununla dahi çay-simidi yiyemiyorlar. Bundan ötürü da yüzde 50 müşterimizi kaybettik” diyerek dört kişilik bir ailenin simit hesabını şöyle yaptı:
“Dört kişilik, taban fiyatla çalışan bir ailenin dört tane simit aldığını ve çay içtiğini düşünürsek günlük 40 TL yapıyor. Aylıkta bin 600 TL yapıyor. Bunun üstüne kirasını, elektriğini, suyunu koyduktan sonra geçinmesinin mümkünü yok.
Esnafın, vatandaşımızın kaygısı de yüzde 127 tek kalemde gelen elektrik artırımları, yüzde 100’ü geçkin doğal gaz artırımları; artan ek vergilerin, çalışan minimum ücretlinin esnafa yükü. ‘Asgari ücretlinin vergisini devlet karşılasın’ diye bir teklifimiz vardı. Ancak olağan ki bu türlü bir şey kelam konusu dahi olmadı.
“ANKARA’DA BEN DE DAHİL 1.380 ESNAF BAĞ-KUR’UNU YATIRAMIYOR”
Ankara’da bin 380 esnafımız, ben dahil Ankara Simitçiler Odası Lideri olarak, BAĞ-KUR’umu yatıramıyorum. Onun için de sağlıktan da faydalanamıyorum. Yatıramıyorum ne yapayım. Kendi BAĞ-KUR’unu yatıramayan esnafın, çalışanın SGK’sını yatırabilme üzere bir durumu olur mu? Onun için de durmadan devlete borçlanıyor. Şu an simit esnafı gırtlağa kadar borçta.”
“BİZ ESNAF OLARAK SATIŞ YAPARKEN UTANIYORUZ, LAKİN YÖNETİCİLER UTANMIYOR”
Simidin temel hususunun ‘un ve susam’ olduğunu söyleyen Delibaş, simidin maliyetini de şöyle açıkladı:
“Un, 2020 yılında 130-140 TL ortasındayken şu an 500 TL’nin üzerinde. Susam fiyatları, 2021 yılında 300-350 TL ortasındayken şu an 875 TL. 2021 yılından 2022 yılına kadar yapılan güç artırımı yüzde 300. Çalışanlar taban ücretlilere artırım yapıldı. Bu da esnafın cebinden çıktı. 2021 yılında simit fiyatı 2,5 liraydı. Daha sonra 3 TL oldu, artık de 4 TL oldu. Biz yüzde 40-50 ortası artırım yapabildik lakin ham unsurlarımıza yüzde 300’den yüzde 700’e varan artırımlar yapıldı. Bir çalışan, 5 bin lira maaş alıyor ancak 10 bin lira tüketiyor. Nasıl yaşayacak bu vatandaş? Müşteri geliyor. İki tane simit alacakken parası olmuyor, bir tane alıyor. En büyük reaksiyon müşterinin alışveriş yapamamasıdır. Biz esnaf olarak satış yaparken utanıyoruz, fakat yöneticiler utanmıyor.”
