Samsun’un Bafra ilçesinde, Tunç Çağı’ndan ve Paleolitik Dönem’den (Eski Taş Çağı) izler taşıyan tünel ve mağaranın turizme kazandırılması için Büyükşehir Belediyesi harekete geçti.Hititler’in kutsal kenti Zalpa’yı bulabilmek için Bafra ilçesinde 1971 yılından beri İkiztepe Kazıları sürdürülürken, ilçeye 40 kilometre uzaklıktaki Başaran köyü sınırları içindeki kayalara oyulmuş tünelin, Zalpa şehrine ait olduğu düşünülüyor.
Günümüzde Tepen Deliği adı verilen ve 2012’de bulunan tünelde, 136 basamak yer alıyor. Birinci derecede sit alanı olan Tepen Deliği yerleşkesinin, Helenistik ve Roma dönemlerinde de kullanıldığı biliniyor. Tünelin çevresindeki kayalarda mezar olabilecek oyuntular dikkati çekerken, tünelin geçmişi, yüzey araştırmalarına göre Tunç Çağı’na kadar gidiyor.Yine Başaran köyü sınırları içinde, Tepen Deliği’ne yaklaşık bir kilometre uzaklıktaki Hayat Kaya Mağarası’nın ise Paleolitik Dönem’de yerleşim görmüş olabileceği değerlendiriliyor.
İki akarsuyun kesiştiği kayalık bölgede köylüler tarafından 2012 yılında bulunan Hayat Kaya Mağarası, Samsun’da tespit edilmiş en uzun mağara olma özelliği taşıyor. Galerileriyle birlikte yaklaşık bir kilometrelik yürüyüş mesafesi bulunan mağarada insan eliyle düzgünleştirilmiş yuvarlak hatlı giriş göze çarpıyor. Mağara içinde doğal olarak oluşmuş Su Batar Deresi, dikit, sarkıt ve farklı yönlerde ilerleyen galeri oluşumları görülürken mağara içi boyunca ilerleyen Su Batar Deresi’nin başlangıcında ise küçük bir şelale yer alıyor.
Tepen Deliği ve Hayat Kaya Mağarası’nın tescil çalışmaları ise Samsun Müze Müdürlüğü tarafından yürütüldü.
“SAMSUN TARİHİ AÇISINDAN DA ÖNEMLİ”
Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Demir, AA muhabirine, Hayat Kaya Mağarası’nda yapılan arkeolojik çalışmalarda Paleolitik Dönem’e ait kalıntılara rastlanıldığını söyledi.Büyükşehir Belediyesi ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi iş birliği içinde mağarada bir çalışma yürüttüklerini belirten Demir, Mağara’nın Tunç Çağı’nda da yerleşim gördüğünü belirtti. İyi bir planlama ile altyapı çalışmaları yapılıp, mağaraya ulaşımı kolaylaştıracaklarını anlatan Demir, mağarayı, zarar görmeyecek şekilde aydınlatmasını sağlayarak ziyarete açmak istediklerini ifade etti.
Türkiye’nin birçok yerinde yer altı mağarası olduğunu ancak Hayat Kaya Mağarası’nın en önemli özelliğinin tarih öncesinden izler taşıması olduğunu vurgulayan Demir, şunları kaydetti “Burada bilimsel çalışmaları teşvik ediyoruz. Burası Samsun tarihi açısından da önemlidir. Hem korumaya hem de kullanmaya yönelik çalışmalar devam ediyor. Bölgenin insanlık tarihi açısından önemli bir merkez olduğunu hesaplıyoruz ve turizme kazandırmak istiyoruz.”