Temel hak ve özgürlükler, yaşayan ve hayatın içerisine karışan her bireyin bilmesi, hatırlaması ve aslında asla unutulmaması gereken, genel kültür bilgisinden çok öte olan bilgi ve kurallardır. Kişi hak ve özgürlüklerin kısıtlanmasını engelleyen anayasaya uygun maddelerdir.
Hak ve Özgürlük Nedir?
Temel hak ve özgürlüklere değinmeden önce “hak” ve “özgürlük” kelimelerini irdelemekte fayda var.
Hak: TDK’ya göre kişilerin herhangi bir iş kapsamında istediğini yapma yetkisidir.
Özgürlük: Kişilerin, başka kişilere zarar vermeden ve haklarını kısıtlamadan istediği her şeyi yapabilmesi halidir.
Temel Hak ve Özgürlükler Nelerdir?
Anayasaya göre toplamda 8 adet temel hak ve özgürlük bulunmaktadır. Bu maddeleri şu şekilde sıralayabiliriz;
1- Yaşama
2- Sağlık
3- Eğitim
4- Düşünce
5- İnanç Hürriyeti
6- İbadet
7- Özel Yaşamın Gizliliği
8- Ekonomik Haklar
Temek Hak ve Özgürlüklerin Özellikleri
Anayasaya göre bu hak ve özgürlükler, doğum ile başlar ve ölüm ile de sona erer. Evrensel olan temel hak ve özgürlükler, dünyanın her yerinde geçerli olmak zorundadır. Dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez özelliktedir. Tüm haklar bir bütünlük içerisindedir. Birinin ya da bir kaçının eksikliği söz konusu olamaz. Sınırlandırılamaz haklardır ancak istisnai durumlarda ( sıkıyönetim, savaş, bulaşıcı hastalıklar) gibi durumlarda yaşama hakkı hariç diğer maddelerde kısıtlamaya gidilebilir. Ve tabi ki her devlet sınırları içerisinde yaşayan her vatandaşın temel hak ve özgürlüklerini koruma altına almak zorundadır.
Temel Haklar Nelerdir?
Doğumla başlayan ve ölümle biten temel hakların neler olduğunu hatırlayalım;
Yaşama Hakkı: Kişinin en temel hakkıdır. Hiç bir durumda ve şartta ortadan kaldırılamaz. Sınırlandırılamaz.
Kişi Dokunulmazlığı Hakkı: Birey kişiliğini, ruhunu ve bedenini koruma hakkına sahiptir.
Sağlık Hakkı: Bireyler sağlıklı bir hayat sürme ve bu hayatı sürdürebilmek için tedbirler alma hakkına sahiptir.
Eğitim Hakkı: Tüm insanlar öğrenim görme hakkına sahiptir.
Dilekçe Hakkı: TBMM’ye tüm şikayet ve istekleri belirtmekte vatandaşlar özgürdür.
Özel Yaşamın Gizliliği: Kişiler, aile ve özel yaşamına saygı duyulmasını talep etme hakkına sahiptir. Kanunlar dışında kimsenin özel hayatı, telefonu, üstü aranamaz.
Hane Dokunulmazlığı: Hiç kimsenin hanesine izinsiz girilemez.
Seçme ve Seçilme Hakkı: Aynı sınırlar içerisinde yaşayan her vatandaşın seçme ve seçilme hakkı vardır. Her vatandaş siyasi parti kurabilir ve istediği partiye üye olabilir.
Temel Özgürlükler Nelerdir?
Kişilerin başkalarının haklarına ve özgürlüklerine müdahale etmeden kendini geliştirme ve insanca yaşayabilme özgürlüğüdür. Temel özgürlükler 7 maddede sıralanabilir;
1- Fikir, düşünce ve ifade özgürlüğü
2- Haber yapma özgürlüğü
3- Din ve vicdan hürriyeti
4- Haberler yapma özgürlüğü
5- Yerleşme ve seyahat özgürlüğü
6- Toplantı hakkı ve özgürlüğü
7- Bilim ve sanat özgürlüğü
Tüm bu 7 madde devlet tarafından anayasa aracılığı ile koruma altına alınmıştır.
Devletin Görevleri Nelerdir?
Tüm bu temel hak ve özgürlüklerin uygulanabilmesi için devlete bazı görevler verilmiştir. Devletin görev ve sorumluluklarını şu şekilde sıralayabiliriz;
Eğitim Görevi: Devlet vatandaşların gerekli eğitimi almasını sağlamakta ve bu eğitimin alınabilmesi için gerekli ortamın sağlanmasına yardımcı olmakta görevlidir.
Yasama Görevi: Temel hak ve özgürlüklerin korunması için devlet kanun çıkarmakla yükümlüdür. Bu görev TBMM’ye aittir.
Yürütme Görevi: Vatandaşlara gereken hizmetin verilebilmesi için gerekli etkinliklerin yapılması durumudur.
Yargı Görevi: Vatandaşların kendi aralarında yaşadıkları sorunların çözülmesinde yargı devreye girer. Yargı bağımsız ve objektif olmalıdır. Bu sebeple bağımsız mahkemelerce bu görev yürütülmektedir. Uluslararası hukuka uygun kararlar alınmak zorundadır.
