Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, salgın sürecinde büyük mağduriyet yaşayan esnafın durumunu değerlendirdi.
Milyonlarca esnafın ekonomik olarak pandemide artık bitme noktasına geldiğini anlatan TESK Genel Başkanı Palandöken, şunları söyledi:
“TESK’e bağlı 2,5 milyona yakın esnaf, sanatkar var, bunların sayısı aileleri ile birlikte 15 milyonu buluyor. Çoğunluğu aile işletmesi ve işsizlik rakamlarının görünmeyen kesimini oluşturuyor. Esnafta artık bıçak kemiğe dayanmadı, bıçak kemiği kesti artık iliği de parçalamak üzere. Esnafa bir dokunsan bin ah işitiyorsun. 415 mesleği ilgilendiren kesimin başındayım. Düğün sezonu, düğün salonları, okullar, kantinler açılamıyor, servis araçları çalışmıyor, mobilya sektörü çöküşün içinde, belki gıda satanlar var onlar da büyük sermayenin tekelinde, haksız rekabetle karşı karşıya. Gelişmiş ülkelerde bunlar kuralına göre yapılıyor ama bizde her binanın altında zincir market var, bizim yaptığımız işi sermayenin yapması esnafın gelişmesini önlüyor. Bunları düzenleyen yasaların mutlaka çıkması, haksız rekabetinin kalkması lazım.
“Getir götüre” tepki
Getir-götür diye yeni bir sektör kurulmuş, bunlar nerede ürünleri muhafaza ediliyor? Hijyen kuralları var mı, ehil insanlar mı? İnsanlar evlerinde obezite ediliyor. Bu ürünler nasıl, nereden geliyor, kayıtlı ekonomi içindeler mi? Mutlaka kurallara bağlanmalı, ticaret serbest diye herkes bu işi yapmamalı.
‘Aldım uçağı, ben uçuracağım’ diyemezsiniz bunun için kurallar ve eğitim olmalı. Mutlak düzgün bir yasanın çıkarılarak her kesimin mutlu hale getirilmesi lazım. Bugün olduğu gibi üç tane insanın eline tekeli bırakırsanız, “İki liralık zeytin ver” diyecek adamı bulamadığınız rekabet unsuru tamamen ortadan kalkacak.”
“Borcunu ödeyemeyen esnaf intihar ediyor”
Türkiye’de mahalle ve sokak kültüründe ciddi bir erozyon yaşandığına dikkat çeken Bendevi Palandöken, eskiden başkalarına yardım eden esnafın şimdi devletten yardım alan konumuna düşürüldüğünü söyledi. TESK Başkanı, devlet tarafından verilen bütün desteklere rağmen pandemi sürecinde ekonomik olarak borç batağına giren esnafın intiharın eşiğine geldiğini belirterek şu açıklamada bulundu:
“Devletten acil destek istiyoruz. Esnaf borcunu ödeyemediği zaman, intihar ediyor, aile geçimsizlikler, şiddet artıyor, sokağın güvenliği bitiyor. Biz bulunduğumuz sokaktaki insanları aydınlatıyoruz, o insanları tanıyoruz, o insanların yokluğunu hissedip üzerinde reklam yazan kolilerle değil, gerçek hakkaniyetle, onun yol parasını, gıda parasını hiç kimseye hissettirmeden veren insanlarız. Meselenin sadece sosyal, ekonomik büyüklüğüne bakmayacaksın, ülkeye faydasına ve bunun paylaşımını hakkaniyetle yapabiliyor musun ona bakacaksın, yoksa esnaf biterse her şey çok daha farklı olur. Devlet esnafın buralarda yaptığı işi yapmak için bir kadro oluştursa, bize vereceği paranın bin katını harcaması lazım.”
“Demokratik ülkelerde alkol yasağı olmaz, haksız rekabete izin vermem”
Türkiye’de, 17 günlük tam kapanma sürecinde tekel bayilerine ve alkol satışına yasak getirildiğine ilişkin haberleri de değerlendiren Palandöken, “Alkol satışı yasağına ilişkin yayınlanan bir genelge yok. Kesinlikle böyle bir haksız rekabete, ben kesinlikle müsaade etmem, ilgili bakanlık da etmez.” dedi.
Alkol satışı ve tekel bayilerine yasak getirildiğine ilişkin hukuki olarak hiçbir genelgenin bulunmadığının altını çizen Palandöken, “Sosyal medyada bunlar yazılıyor. Gelişmiş hukuk devleti, demokratik ülkelerde alkol yasağı mümkün olmaz. Resmi kurumun temsilcisiyim bana gelen bir yazı yok, suç unsuru teşkil eden bir şey değil ruhsatlı ve devletin önemli bir gelir kaynağı. Niye alkol satışı yapılmayacak? O zaman evde yapılan alkole mani olacaksın. İnternette, rakı, viski, votka tarifi yapılıyor, insanları illegal yola sürükleyip, evde saklı gizli içki yapımına neden olarak, aile düzeninin bozulmasına neden olursunuz.” sözleri ile bu duruma tepki gösterdi.
“İnsanların yaşam şekline müdahale ederseniz vatandaşın hali perişan olur”
TESK Genel Başkanı Palandöken, içkili mekanların da başkanı olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Onların da hakkını savunmak zorundayım. Türkiye’de ses, sahne sanatçısına, sinemaya, tiyatroya ihtiyacı var insanların, saygı duymak lazım. Eğlence mekanlarını kapatırsan, üç gün sonra sanatçı yetişmeyecek. Ben resmi sevmiyorum diye, resim mi yapılmayacak. İnsanların yaşam şekline müdahale etmeyeceksin, inançlara saygı duymak zorundasınız yoksa böyle kurumların idaresi de vatandaşın hali de perişan olur. İçkili mekanlarda çalışanlar, müzisyenler ve sanatçılar neredeyse 1.5 yıldır siftah yapmıyor, evlerine nasıl ekmek götürecekler? Bunların ailesi yok mu?”
“İçene de içmeyene de saygı gösterilmeli”
Ramazan ayı nedeniyle alkol tüketiminin zaten azaldığına dikkat çeken Bendevi Palandöken, “İçene de içmeyene de saygı duyuyorum, herkesin saygı duyması gerekir. Yasaklı olması insanları farklı yönlere götürür. Devletin yasal kurumları tarafından üretimi serbest olan ürünlerin tüketimine kısıtlama getirilmesi, dünyanın hiçbir yerinde böyle bir kısıtlama yok.” dedi.
“Yara büyük, bandaj küçük”
Ticaret Bakanı Mehmet Muş’la görüşerek, hakkaniyetli destek yapılmasını istediklerini kaydeden TESK Genel Başkanı Palandöken, “Esnaf olarak yeni ekonomik destek paketine ihtiyacımız var. Şimdiye kadar verilen kredileri geri ödeyemiyoruz. Sektör bazında 415 meslek ve bunların hepsinin kendine özgü problemleri var. İşsizlik sigortasından en az istifade eden kesimiz, bunun için hibe destek istedim. Hibe destek bir kereye mahsus, iki mi, üç askeri ücret mi olur bilmiyorum ama en azından insanlar ayağa kalksın. Kira stopajları, ÖTV, KDV tamamen kaldırılmalı.” dedi.
Yeniden yapılanma ve vergi ödemelerinin ötelenmemesi durumunda yaranın kolay kolay kapanmayacağının altını çizen Palandöken, “Yara büyük üstünü kapatacağınız bandaj küçük. İnsanlar sıkıştıkça, işleri iyi gitmedikçe üretme kabiliyeti de düşüyor, dolayısı ile şiddet ve geçimsizlikler öne çıkıyor. Hep beraber herkes aynı ölçüde elini taşın altına koyacak. Gereken desteği görseydik işimiz tıkırında olur, bunları söylemezdik.” diye konuştu.