16. yüzyıla ilişkin bezeme; simurg, ejder, bulut ve bitkisel motif ayrıntıları ve altın varaklı işlemeleriyle dikkat çekiyor. Kara sıva altından çıkan bezemenin, Yasal Sultan Süleyman devrinde eserler veren sarayın baş nakkaşı ve ‘saz yolu’ üslûbunun birinci temsilcisi Şah Kulu’na yahut onun yetiştirdiği ustalara ilişkin olduğu düşünülüyor. Hırka-i Saadet Dairesi ile Revan Köşkü’nün ortasında kalan avluyu örten tonozlu tavanda sıva dökülmesi sonucu, kara sıva altından çıkan bezemenin üslup, büyüklük ve renk çeşitliliği açısından ‘saz yolu’ tekniğinin günümüze ulaşan en tesirli örneği olduğu varsayılıyor. Ulusal Saraylar Yönetimi Bilim Şurası, 500 yıllık ‘saz yolu’ bezemesine ait müdahale planı oluşturdu. Uygulama kapsamında Horasan sıva üzerine işlenen bezeme, özgün haliyle korunacak.
“SAZ YOLU ÜSLUBU OLARAK NİTELENDİRİLİYOR”
Mevzuya ait açıklama yapan Ulusal Saraylar Yönetimi Onarım Dairesi Lideri Cem Eriş, şunları söyledi: “Bulunduğumuz yer Hırka-i Saadet Dairesi ile Revan Köşkü ortasındaki koridor, tonozlu yer. Bu yerde kalemkar arkadaşlarımız 19. Yüzyıl bezemeleri ile ilgili çalışmalar yaparken, Hırka-i Saadetin revak kemerlerinin ortasındaki taş yüzeylerde, sıva altında birtakım renkli bezemelere rastlıyorlar. Oradaki çatlaklarda tamirat yaparken. Biraz daha genişletip yaptığımız raspalar sonucunda, altta çok farklı bir kalem işi bezemeye ulaştık. Topkapı Sarayı’nın öbür bir yerinde bu ayrıntıda, bu nitelikte göremeyeceğimiz sıva üzeri kalem işi çalışmalar bunlar. Saz yolu üslubu olarak tabir ediliyor. 16. Yüzyıla tarihlendiriliyor. Has odanın Fatih devrinden sonra, Yavuz Sultan Selim periyodunda Hırka-i Saadetin İstanbul’a getirilmesiyle bir arada, burası o halde kullanılmaya başlıyor ve buradaki revakların üzerinde de, daha sonra 16. Yüzyılda, yasal devrinde saray nakkaşhanesinin ustaları tarafından ki şah kulu diye tabir edilir. Bunu birinci getiren, Osmanlı mimarisine katan o ve grubu tarafından yapıldığını kestirim ettiğimiz bir bezeme. Burada ejder, simurg, mitolojik birtakım hayvanlar, bitkisel motifler… Burada çok varlıklı bir renk skalası halinde yüzeye nakşedilmiş.”
“SIVA ÜZERİ NAKIŞ OLARAK BİRİNCİ DEFA BURADA RASTLADIK”
Eriş, şöyle devam etti: “Daha sonra anlıyoruz ki, olağan ki Has odadan sonra Revan Köşkü 1635’te yapıldığı için, bu yerde bir koridor oluşunca ve bunun üzeri bir tonozla kaplanınca, buranın üzeri örtülmüş. Kestirim ediyoruz birkaç asırdır bunu kimse görmedi. Artık biz bunu ortaya çıkarttık. Bu bizi heyecanlandırıyor. Aslında Topkapı Sarayının diğer mekanlarında var fakat çini üzerine var. Ama sıva üzeri nakış olarak, renkli bezeme olarak birinci defa burada rastlıyoruz.”
ÇALIŞMALAR BİTTİĞİNDE SERGİLENECEK
Bezemenin, Has odanın Hırka-i Saadetin revaklarının üzerine sonradan yapılmış olduğunu lisana getiren Eriş, “Onun için taş sıva yapılmış, o sıva üzerine de nakış yapılmış. O sıva biraz taş yüzeyden ayrılmış vaziyette, onun için artık sıva güçlendirmesi yaptık öncelikle burada. Gerisinden o renkli bezemelerin müdafaasıyla ilgili de bir kimyasal çalışması yaptı arkadaşlarımız ki ‘o boyalar tozumasın, kopmasın, ayrılmasın’ diye. Buradaki çalışmamız bittiğinde de, iskelelerimizi kaldırdığımızda bunları ziyaretçilerin göreceği formda sergilemeyi düşünüyoruz. Üzerine hava alan, gözetici şeffaf bir kollayıcı koyarak göstereceğiz” diye konuştu.
