Türkiye Kupası, Yukatel Kayserispor ile Demir Küme Sivasspor ortasında yarın İstanbul’da yapılacak final maçıyla 60. defa sahibini bulacak.
Türkiye Kupası‘nda finaller, şimdiye dek 31 kere çift, 28 sefer de tek maç olarak düzenlendi.
Bu dönem da Ziraat Bankasının sponsorluğunda düzenlenen Türkiye Kupası, 1965-1966, 1966-1967, 1983-1984, 1985-1986, 1989-1990, 1990-1991, 1999-2000, 2000-2001, 2001-2002, 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006, 2006-2007, 2007-2008, 2008-2009, 2009-2010, 2010-2011, 2011-2012, 2012-2013, 2013-2014, 2014-2015, 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018, 2018-2019 ve 2019-2020, 200-2021 dönemlerinde tek, başka dönemlerde ise çift maçlı finallerle sahibine ulaştı.
Hükmen galibiyet ve kurayla gelen kupalar
Türkiye Kupası‘nın 59 yıllık geçmişinde kupalar birer kere hükmen galibiyet ve kura sonucu sahiplerini buldu.
1963-1964 döneminde Galatasaray ile Altay ortasında yapılan final maçının birincisi 0-0 sonuçlandı. Rövanş maçına Altay’ın çıkmaması üzerine Türkiye Futbol Federasyonu müsabakayı 3-0 Galatasaray lehine tescil etti. Böylelikle kupa finalleri tarihinde birinci kere bir maç hükmen sonuçlanmış oldu.
Öte yandan, 1966-1967 döneminde Altay ile Göztepe ortasında yapılan final maçı 2-2 bitti. Kupayı, kura atışı sonucu Altay müzesine götürürken, tertip tarihinde yeni bir birinci gerçekleşti.
Uzatmalarda gülenler
Türkiye Kupası şimdiye dek 7 defa uzatma dakikalarının sonuçlarına nazaran havaya kaldırıldı.
Göztepe, 1968-1969 dönemindeki çift maçlı finalde, Galatasaray’ı 1-0 yendiği maçın rövanşında uzatmada 1-1’lik skorla saf dışı bıraktı.
Tek maçlı finallerde ise 1983-1984 döneminde Trabzonspor, Beşiktaş‘ı 2-0, 1990-1991 döneminde Galatasaray, MKE Ankaragücü’nü 3-1, 1999-2000’de Galatasaray, Antalyaspor’u 5-3, 2005-2006’da Beşiktaş, Fenerbahçe’yi 3-2, 2006-2007’de de yeniden Beşiktaş bu kere Kayseri Erciyesspor’u 1-0 yenerek, uzatmalarda kupaya uzandı.
1995-1996 döneminde ise Galatasaray, birinci maçta 1-0 yendiği Fenerbahçe ile rövanşı Kadıköy’de oynadı. Olağan müddeti 1-0 Fenerbahçe’nin üstünlüğüyle kapanan maçın uzatma kısmında 1 gol atan Galatasaray, birinci maçtaki avantajıyla kupayı kazanmayı bildi.
Penaltılarla kazanılan kupalar
Türkiye Kupası‘nın şimdiye dek 5 grup, 6 kere kupayı penaltı atışları sonucu müzesine götürdü.
Galatasaray ile Trabzonspor ortasındaki 1975-1976 döneminde finalin her iki maçı da tarafların 1-0 galibiyetiyle sona erince, penaltı atışlarına geçildi. Seri penaltı atışları sonucu rakibini 5-4 yenen Galatasaray, kupayı kazandı.
1997-1998 döneminde ise Beşiktaş ile Galatasaray finalde karşı karşıya geldi. Her iki maç da 1-1 berabere sonuçlandı, seri penaltı atışları sonucu rakibine 5-3 üstünlük sağlayan siyah-beyazlılar, memnun sona ulaşan takım oldu.
Kupayı, 2000-2001 döneminde penaltı atışlarıyla Gençlerbirliği kazandı. Fenerbahçe ile Kayseri’de karşılaşan Ankara grubu, 2-2 sona eren olağan mühlet ve uzatma dakikalarının akabinde seri penaltı atışlarıyla rakibine 6-3 üstünlük kurarak, kupayı müzesine götürdü.
Türkiye Kupası‘nın 2007-2008 dönemindeki sahibi de penaltılarla belirlendi. Kayserispor ile Gençlerbirliği finalde Bursa’da karşılaşırken, olağan mühleti ve uzatma kısmı 0-0 biten maçta gülen taraf 11-10’luk seri penaltı atışları sonucu Kayserispor oldu.
2010-2011 döneminde Beşiktaş, İstanbul Büyükşehir Belediyespor’u Kayseri’deki finalde penaltılarla geçerek kupaya uzandı. Olağan müddeti ve uzatmaları 2-2 biten maçta siyah-beyazlılar, penaltı atışları sonucu 4-3’lük sonuçla kupayı kaldırdı.
Kupa, 2016-2017 döneminde da penaltılar sonucunda sahibini buldu. Atiker Konyaspor ile Medipol Başakşehir ortasında Eskişehir’de oynanan finalin olağan müddeti ve uzatma kısmı 0-0 tamamlandı. Atiker Konyaspor seri penaltılarda rakibine 4-1 üstünlük sağlayarak kupayı müzesine taşıdı.
En enteresan final
Türkiye Kupası tarihindeki en farklı finallerin başında, 1991-1992 döneminde yapılan Trabzonspor-Bursaspor eşleşmesi geliyor.
Bursa’da yapılan finalin birinci maçını 3-0 kazanan yeşil-beyazlılar, rövanş için Trabzon’a büyük avantajla gitti.
Hüseyin Avni Aker Stadı’ndaki rövanşı bordo-mavili grup 5-1 kazanarak, tertip tarihindeki en enteresan final sonrası kupayı müzesine götürdü.
En farklı skorlu finaller
Kupadaki finallerde şimdiye dek en farklı skorlu galibiyeti Gençlerbirliği elde etti.
Başşehir ekibi, 1986-1987 döneminde Eskişehirspor ile Ankara’da yaptığı birinci maçı 5-0 kazanarak, 59 yıllık Türkiye Kupası geçmişinde finallerde en farklı skora ulaştı.
1991-1992 döneminde Trabzonspor, konutundaki rövanş maçında Bursaspor’u 5-1, 2004-2005 dönemindeki finalde ise Galatasaray, Fenerbahçe’yi birebir skorla yendi.
Bu ortada, 2001-2002 döneminde Kocaelispor, Beşiktaş’ı Bursa’daki finalde, 2003-2004’te Trabzonspor, Gençlerbirliği’ni İstanbul’daki finalde, 2011-2012’de de Fenerbahçe, Ankara’daki finalde Bursaspor’u birebir skorla 4-0 yenerek, tarihi skorlara imza attı.
Öte yandan, Türkiye Kupası’nın en gollü final müsabakası, 1999-2000 döneminde Galatasaray ile Antalyaspor ortasında oynandı. Diyarbakır’da oynanan final maçın olağan ve uzatma kısmı 2-2 beraberlikle tamamlandı. Uzatmaların başında kalesinde bir gol gören Galatasaray, üst üste 3 gol atarak rakibini 5-3 yendi ve kupayı müzesine götürdü.
“Duble” yapanlar
Türkiye Kupası’nın 59 yıllık geçmişinde, 15 dönemde kupayı müzesine götüren grup birebir vakitte lig şampiyonluğunu da kazandı.
Galatasaray 1962-1963, 1972-1973, 1992-1993, 1998-1999, 1999-2000, 2014-2015 ve 2018-2019’da, Fenerbahçe 1967-1968, 1973-1974 ve 1982-1983’te, Beşiktaş 1989-1990, 2008-2009 ve 2020-2021’de, Trabzonspor da 1976-1977 ve 1983-1984 dönemlerinde hem lig şampiyonluğu hem de kupa zaferi yaşadı.
Üst üste en çok şampiyonluk Galatasaray’ın
Türkiye Kupası tarihinde üst üste en çok şampiyonluk yaşayan, birebir vakitte kupayı en çok müzesine götüren takım Galatasaray oldu.
Sarı-kırmızılı takım 1963-1966 yıllarında arka arda 4 defa kupayı kazanma muvaffakiyetini gösterdi.
Bu ortada, Galatasaray 1963-1966, Trabzonspor da 1975-1978 yıllarında üst üste 4 kere final oynayarak, arka arda en çok finale çıkan takım unvanlarını aldı.
Tüm maçlarını kazanarak şampiyon olanlar
Türkiye Kupası tarihinde yalnızca 4 dönemde kupayı kaldıran gruplar, bütün maçlarını kazanarak bu zafere ulaşabildi.
Sadece 90 dakika sonuçlarına nazaran yapılan değerlendirmede 1985-1986 döneminde Bursaspor 5’te 5, 1988-1989’da Beşiktaş 10’da 10, 1989-1990’da yeniden Beşiktaş 4’te 4 ve 2002-2003’te Trabzonspor, 5’te 5 yaptı ve kupayı müzelerine götürdü.
Hem futbolcu hem antrenör olarak kazananlar
Türkiye Kupası tarihinde 10 isim, hem futbolculuk hem de teknik adamlık mesleğinde kupayı kaldırma muvaffakiyetini yaşadı.
Altaylı Ayfer Elmastaşoğlu 1967’de futbolcu, 1980’de antrenör, Galatasaraylı Fatih Terim, 1976, 1982, 1985’te oyuncu, 1999, 2000 ve 2019’da antrenör, Galatasaraylı Gheorghe Hagi 1999 ve 2000’de futbolcu, 2005’te antrenör, Mustafa Denizli 1980’de Altay’da oyuncu, 1991’de Galatasaray’da ve 2009’da Beşiktaş’ta antrenör, Trabzonsporlu Şenol Güneş 1977, 1978 ve 1984’te oyuncu, 1995 ve 2010’da antrenör, Yılmaz Gökdel 1964, 1965 ve 1966’da Galatasaray’da oyuncu, 1981’de de MKE Ankaragücü’nde teknik adam, Tayfur Havutçu 1997’de Kocaelispor, 1998 ve 2006’da Beşiktaş’ta futbolcu, 2011’de Beşiktaş’ta teknik yönetici, Hamza Hamzaoğlu Galatasaray’da 1993’de futbolcu, 2015’te antrenör, Okan Buruk Galatasaray’da 1993, 1996, 1999 ve 2000’de, Beşiktaş’ta da 2006’da futbolcu, 2018’de Akhisarspor’da teknik yönetici, Sergen Yalçın da Beşiktaş’ta 1994 ve 2006’da, Galatasaray’da da 2000’de futbolcu, 2021’de de Beşiktaş’ta teknik adam olarak bu muvaffakiyete ulaştı.
3 farklı ekiple final oynayanlar
Kupa geçmişinde kimi futbolcular 3 başka grubun formasıyla finalde çaba etti.
Bu oyuncular şunlar:
Halil İbrahim Eren: Boluspor, MKE Ankaragücü, Gençlerbirliği
Hasan Vezir: Fenerbahçe, Trabzonspor, Galatasaray
Rade Zalad: MKE Ankaragücü, Eskişehirspor, Beşiktaş
Sinan Turhan: Adana Demirspor, Galatasaray, Sakaryaspor
Cihan Haspolatlı: Kocaelispor, Galatasaray, İstanbul Büyükşehir Belediyespor
Mehmet Aurelio: Trabzonspor, Fenerbahçe, Beşiktaş
Burak Yılmaz: Beşiktaş, Trabzonspor, Galatasaray
Emre Belözoğlu: Galatasaray, Fenerbahçe, Medipol Başakşehir
En çok kupa kazanan teknik adamlar
Teknik yönetici olarak en çok Türkiye Kupası şampiyonluğu yaşayan isimler Ahmet Suat Özyazıcı, Gündüz Kılıç, Fatih Terim ve Aykut Kocaman.
Özyazıcı, Trabzonspor ile 1977, 1978 ve 1984’te, Gündüz Kılıç, Galatasaray ile 1963, 1965 ve 1966’da, Fatih Terim de sarı-kırmızılı grup ile 1999, 2000 ve 2019’da üçer kere kupayı kaldırdı. Aykut Kocaman ise 2011 ve 2012’de Fenerbahçe, 2017’de de Atiker Konyaspor ile keyifli sona ulaştı.
Bu ortada, yabancı teknik adamlar içinde Beşiktaş’ın başında İngiliz Gordon Milne 1989 ve 1990’da, Fransız Jean Tigana da 2006 ve 2007’de kupayı kazanma başarısı gösterdi.
