Bilkent Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi’nde (UNAM) 10 yıllık bir çalışma sonucu üretilen Türkiye’nin ilk milli aktif fiberiyle bu alanda dışa bağımlılığın bitirilmesi ve yüzlerce milyon liranın ülkede kalması hedefleniyor.
Bilkent UNAM bünyesinde, gerek savunma sanayinin ihtiyaçlarını karşılamaya gerekse lazer kesim endüstrisinin ihtiyaçlarına yönelik fiber, kullanıcıya seri üretimi yapılmış etiketli ürün olarak teslim ediliyor.
Fiber Optik Proje Yürütücüsü Dr. Öğretim Üyesi Bülend Ortaç, AA muhabirine, Türkiye’de ilk kez Bilkent UNAM’da üretilen fiberlere ilişkin değerlendirmede bulundu.
Işığın dış ortamdan etkilenmeden uzak mesafelere iletimini sağlayan fiber optik kabloların 1960’lı yıllardan itibaren günlük hayatta kullanılmaya başlandığını belirten Ortaç, bilgi ağının büyük ölçüde bunlarla sağlandığını söyledi.
Ortaç, ışığı bir noktadan diğerine taşıyanların “pasif fiber” olarak adlandırıldığını ifade ederek, “Nadir toprak elementleri katkılayarak ürettiğimiz aktif fiberler de lazer ışığı üretiminde kullanılıyor. Endüstride kullanılan lazer sistemlerinden savunma sanayisindeki lazer silahlara kadar geniş bir kullanım alanı var.” dedi.
Fiberleri, modifiye kimyasal buhar biriktirme yöntemiyle ürettiklerini anlatan Ortaç, “preform” denilen, belirli gazlar yönlendirip, yüksek sıcaklık ve oksijenle cam tüp içinde biriktirme yaparak ve ardından çöktürüp cam çubuk haline getirilen ara ürünün, belirlenen çekim hızı, çekim sıcaklığı gibi parametrelerle istenilen çaplarda fiber haline getirildiğini bildirdi.
Ortaç, üretim aşamasında sıcaklık, çekim ve preform besleme hızı gibi parametrelerin önemine işaret ederek, kullanılan malzemelerin de oluşan fiber ürünün özelliklerini belirlediğini dile getirdi.
“Ülkenin ihtiyacını karşılayacak altyapıya sahibiz”
Türkiye’de 10 yıl süren bir Ar-Ge çalışmasıyla sıfırdan fiber üretimini gerçekleştirdikleri bilgisini veren Ortaç, “TÜBİTAK’tan Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığına devletin birçok kanalından destekle birlikte şu anda yerli ve milli üretim yapabildiğimiz bir altyapımız var. Burada aktif, pasif ve yeni nesil fiberler üretebiliyoruz.” ifadelerini kullandı.
Ortaç, Türkiye’nin fiber optik kablolarda yurt dışına bağımlı olunduğuna dikkati çekerek, savunma, telekomünikasyon, medikal gibi alanlarda yüzlerce milyon liranın yurt dışına aktarıldığını anlattı.
Bilkent UNAM’ın Türkiye’nin fiber ihtiyacını karşılayacak düzeyde seri üretim yapılabilecek tek tesis olduğunu vurgulayan Ortaç, şöyle konuştu:
“Birkaç gün içinde yüzlerce kilometrelik fiberi rahatlıkla üretip çekebiliyoruz. Ülkenin birçok ihtiyacını karşılayacak altyapıya sahibiz. Bunun ihracını gerçekleştirme gibi bir planımız da var. Başlangıçta amacımız savunma sanayisi ve endüstride kullanılan kritik teknoloji ihtiyacını karşılayabilecek kalifiye ürünleri üretmekti. Bundan sonra artık yurt dışına açılabilecek bir portföyümüz var ama hala bazı özel fiberleri ülkenin izni olmadan satmak söz konusu değil, belki satmak da istemeyebiliriz.”
“Dünyadaki benzerleriyle aynı performansta”
Ortaç, ürettikleri fiberlerin dünyadaki benzerleriyle karşılaştırıldığında, güç üretimi, ışık kaybı gibi performans kriterlerine göre aynı özellikte olduğunu söyledi.
UNAM’da üretilen polarizasyon korumalı fiberin de savunma sanayisinde kritik önem taşıdığına dikkati çeken Ortaç, şunları kaydetti:
“Dönüölçerlerde füze veya başka platformların hızları anlık değiştiği zaman ışık fazının kaymasından ne kadar saptığını size bildiriyor ve platformunuzun pozisyonunu söylemenizi sağlıyor. Yılda 200 kilometreden fazla fiber kullanıldığını biliyoruz. Bunların tamamen yerli ve milli olarak seri üretim kapasitesine sahibiz.”
400’den fazla araştırmacı çalışıyor
Bilkent UNAM Altyapı Müdürü Özgür Yıldırım da merkezin 6550 Sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun ile desteklendiğini belirterek, merkezin altyapılarının tüm Türkiye’ye ulusal bir merkez olarak hizmet verdiğini söyledi.
Merkezde 400’den fazla araştırma ve destek personelinin nanobilim ve nanoteknoloji konularında çalışmaları yürüttüğünü anlatan Yıldırım, “Burada malzeme bilimleri ve mühendisliği, elektrik ve elektronik, fizik, kimya, biyoloji gibi alanlarda disiplinler arası çalışmalar yapılıyor. UNAM’da ürettiğimiz en önemli ürünlerimizden biri yerli ve milli olarak geliştirdiğimiz fiber. Bunun dışında da UNAM çalışmalarından çıkan çok sayıda ürünler de var.” dedi.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, bir süre önce Bilkent UNAM’a ziyarette bulunmuş, burada geliştirilen nanoteknolojik ürünleri yerinde inceleyerek araştırmacılardan bilgi almıştı.