Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, mart ayında üretici ile market ortasındaki fiyat farkının 5 katı aştığını belirterek, kelam konusu ayda markette 40 eserin 34’ünün fiyatının arttığını, 6’sının azaldığını bildirdi.
Bayraktar, yazılı açıklamasında, geçen ay üretici ile market fiyatlarında yaşanan değişimleri, ramazan ayı öncesindeki fiyatları, girdi fiyatlarındaki yüksek artışların üretici ve tüketici fiyatlarına yansımalarını ve dondan ziyan gören üreticilerin durumlarını kıymetlendirdi.
Martta üretici ve market ortasında fiyat farkının en fazla olduğu eserin yüzde 456,81 elma olarak kayıtlara geçtiğine dikkati çeken Bayraktar, 3 eserde fiyat farkının yüzde 300’ün ve 7 eserde ise yüzde 200’ün üzerinde gerçekleştiğini söz etti.
Bayraktar, kelam konusu fiyat farkına ait şu bilgileri paylaştı:
“Elma 5,6 kat, limon 4,7 kat, marul 4,2 kat, maydanoz 4 kat, yeşil mercimek ve salatalık 3,5 kat, kuru fasulye 3,3 kat, kırmızı mercimek ve kuru incir 3,2 kat, karnabahar ve kuru üzüm 3,1 kat fazlaya tüketiciye satıldı. Üreticide 2 lira olan elma 11 lira 14 kuruşa, 1 lira 70 kuruş olan limon 7 lira 92 kuruşa, 2 lira 90 kuruş olan marul 12 lira 22 kuruşa, 1 lira 14 kuruş olan maydanoz 4 lira 59 kuruşa, 8 lira 18 kuruş olan yeşil mercimek 28 lira 76 kuruşa, 4 lira 75 kuruş olan salatalık 16 lira 57 kuruşa satıldı.”
Marketlerde geçen ay fiyatı en fazla artan eser kuru soğan
Mart ayında markette 40 eserin 34’ünde fiyat artışı, 6’sında fiyat azalışı görüldüğüne işaret eden Bayraktar, “Üreticide 32 eserinin 16’sında fiyat artışı olurken, 6’sında fiyat düşüşü görüldü. 10 eserde ise fiyat değişimi olmadı. Markette fiyatı en fazla artan eser yüzde 157,55 ile kuru soğan oldu. Kuru soğandaki fiyat artışını yüzde 74,58 ile karnabahar, yüzde 62,59 ile kuru kayısı, yüzde 50,43 ile patlıcan, yüzde 49,61 ile domates, yüzde 49,55 ile sivri biber, yüzde 43,55 ile elma, yüzde 42,07 ile yeşil soğan takip etti.” dedi.
Markette fiyat düşüşünün yüzde 18,93 ile en fazla pırasada gerçekleştiğini belirten Bayraktar, bunu yüzde 6,85 ile Antep fıstığının, yüzde 5,12 ile salatalığın, yüzde 2,02 ile maydanozun, yüzde 1,88 ile nohutun, yüzde 1,05 ile havucun izlediğini bildirdi.
Üreticide fiyatı en çok düşen eser limon
Bayraktar, geçen ay üretici fiyatlarında elma, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru üzüm, kuru incir ve sütte fiyat değişimi olmazken, limonun yüzde 24,44 ile fiyatı en çok düşen eser olduğunu belirtti.
Fiyat düşüşünde ikinci sırada yüzde 20,55 ile marul, yüzde 17,03 ile salatalığın geldiğine işaret eden Bayraktar, bunu yüzde 11,65 ile maydanoz, yüzde 8,13 ile pırasa ve yüzde 1,47 ile Antep fıstığının izlediğini kaydetti.
Bayraktar, “Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 352,94 ile kuru soğanda görüldü. Bunu yüzde 87,67 ile patates, yüzde 87,32 ile domates, yüzde 81,48 ile sivri biber, yüzde 62,86 ile kabak, yüzde 61,8 ile karnabahar takip etti.” değerlendirmesinde bulundu.
“Üretici maliyetleri düşürülmeden raflara ucuzluk gelmez”
Kelam konusu fiyat değişimlerinin nedenlerine de değinen Bayraktar, şu tabirleri kullandı:
“Kuru soğanda ihracat olmasından ötürü piyasa hareketlendi ve fiyatlar arttı. Patateste, Adana vilayetinde yaşanan don olayından ötürü, hasat tarihinde 1 ay gecikme yaşandı. Bununla birlikte öbür bölgelerde depodaki eserlerin azalması fiyatı yükseltti. Domates, sivri biber, kabak, patlıcan mart ayı sıcaklıklarının düşük seyretmesiyle arzdaki azalma fiyatları artırdı. Karnabaharda dönem sonuna gelinmesi fiyatları artırdı. Havuçta arzdaki azalmayla fiyatlar yükseldi. Limonda şu anda savaştan ötürü alıcı bulunmaması fiyatları düşürdü. Marul, salatalık, maydanoz ve pırasadaki fiyat artışları talebi düşürdü. Talepteki azalma fiyatları aşağıya çekti.”
Bayraktar, vatandaşların hayat pahalılığından daha fazla olumsuz etkilenmemesi için fiyat artışlarına çeki sistem verilmesi emeliyle, marketlerin, ilgili kamu kurumlarınca daima uyarılmasını ve fiyat etiketlerine dair keyfi uygulamalarının kesinlikle engellenmesini talep etti.
Üretici tarafında fiyat artışlarının nedeninin mazot, gübre, elektrik, tohum, ilaç ve yem fiyatlarındaki artışlar olduğunu vurgulayan Bayraktar, üretici maliyetleri düşürülmeden raflara ucuzluk gelmeyeceğinin altını çizdi.
TARSİM’in kapsamı genişletilsin
Bayraktar, düşen hava sıcaklıklarının Adana, Mersin ve Gaziantep’te, don ziyanına neden olduğunu ve meyve bahçelerinde ekimi ve dikimi yapılan domates, biber, kavun, karpuz, patates, şekerpancarı üzere eserlerin hasar gördüğünü belirtti.
Bu vilayetlerde Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) kapsamında olan ve ziyan gören şeker pancarı, kabak, domates ve biber eserlerine poliçe yaptıran üreticilerin tazminat alamadığını bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:
“TARSİM mevzuatları gereği don riski kapsamında olan şeker pancarında 1 Nisan-1 Haziran, çerezlik kabak, domates, biber, patlıcan eserlerinde ise 1 Mayıs-1 Haziran ortasında don ziyanı yaşanması durumunda üreticiler tekrar ekim dikim masrafı olarak tazminat alabilmektedir. Ayrıyeten, ziyan gören patates, kavun ve karpuz eserlerinde don ziyanı da TARSİM kapsamında değildir. Üreticilerimiz yaşadığı don zararıyla yine dikim yapmak durumunda kaldı ve turfanda üretim maliyetleri arttı. Tarım sigortası sistemi, tüm eserleri, her devirde gerçekleşen tüm risklere karşı üretici gelirlerini koruyacak halde olmalıdır. Tarım sigortaları kapsamında yer almayan ve tazminat alamayan üreticilerimize valilikler aracılığıyla da yardım yapılmalıdır.”