WAGNER NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Wagner ilk kez Rusya’nın 2014 Kırım’ı ilhak ettiği süreçte aktif bir rol oynayarak dünya sahnesine çıktı. Kırım’da askeri tesislerin hızlı bir şekilde ele geçirilmesine yardımcı olan Wagner güçleri, Ukrayna’nın Donbas bölgesinde Rus yanlısı ayrılıkçılara askeri destek sağladı. Wagner’in paralı askerleri, 30 Eylül 2015’te Suriye’ye müdahale eden Rusya için bu ülkede önemli bir enstrüman haline geldi. Suriye’de başlarda enerji ve askeri üsleri koruma görevi alan Wagner’e bağlı paralı askerler zaman zaman ‘özel birliklere’ benzer bir askeri katkı sergiledi. Reuters’a konuşan Wagner’le bağlantılı bir isim, Wagner’in Ukrayna ve Suriye’de Kremlin adına özel operasyonlar gerçekleştirdiğini iddia etti.
KİM YÖNETİYOR?
Wagner’i yönettiği düşünülen kişi ‘Putin’in Aşçısı’ olarak bilinen Yevgeny Prigozhin. Wagner ile bağlantılı olduğu yönündeki iddiaları güçlü bir şekilde reddeden Prigozhin, Putin’e çok yakın bir isim. Libyalı isyancı Halife Hafter 7 Kasım 2018’de Moskova’da Rus ordusuyla görüşürken, Prigozhin hiçbir resmi askeri görevi olmamasına rağmen Hafter ile görüşen isimler arasında yer aldı. Prigozhin ABD tarafından da tanınan birisi. Rus teknoloji firması İnternet Araştırma Ajansı’nın sahibi Prigozhin, ABD’de 2016’da yapılan başkanlık seçimlerine müdahale suçlamasıyla ABD yaptırımlarına uğramıştı.
ÜYELERİ KİMLER?
Wagner’de hem Donbas bölgesinden hem de Rusya’dan ‘para için ölmeye’ hazır eski askerler savaşıyor. Wagner’in dünya sahnesine çıktığı dönemde Donbas’ta savaşan Wagner mensuplarının bölgede çatışma döneminin sona ermesi ve para kazanmamaları nedeniyle dünyanın çeşitli bölgelerindeki misyonlara gönderildiği ifade ediliyor. Binlerce kişiden oluşan grupta yer alanların 2-3 bin dolar civarı maaş aldığı belirtiliyor.
HANGİ ÜLKELERDE AKTİF?
Ukrayna’dan sonra Suriye’de Esad rejiminin yanında çok sayıda operasyona katılan Wagner güçlerinin Venezuela’da da Nicolas Maduro’nun devrilmesini engellemeye yönelik askeri çabalara katıldığı biliniyor. Foreign Policy Araştırma Enstitüsü’nün raporuna göre, Wagner güçleri Afrika’da Libya’nın yanı sıra Sudan, Madagaskar ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde de mevcut. Wagner, Rusya’nın ‘resmen asker gönderme’ külfetinden kurtularak dünyadaki nüfuzunu artırması için önemli bir enstrüman.
WAGNER’İN VARLIĞI YASAL MI?
Rus Ceza Yasası’nın 359’uncu maddesinde ‘paralı askerlik’ yasaklanan bir durum. Söz konusu maddede, “Paralı asker eğitmek, finanse etmek ve ürün temin etmek ve onu silahlı bir çatışmada kullanmak 4-8 yıla kadar hapis cezasıyla yargılanır” ifadesi yer alıyor. Ayrıca, Rus kanunları otomatik silahların kullanımını sadece Rus ordusunun denetimine veriyor.
NEDEN GİZLİ?
Rusya Wagner’in varlığını her fırsatta yalanlıyor. Libya’da açık bir şekilde Hafter’i desteklemeyen ülke, Suriye’de Esad rejimine açık bir şekilde destek vermesine rağmen Wagner’in varlığını hiçbir zaman kabul etmedi. Öyle ki ABD 2018’de hava saldırısında onlarca Rus’u öldürdüğünde, normal koşullarda kriz çıkarması beklenen bu olaya Rusya’dan tepki gelmedi. Uzmanlar, ‘para için savaşan’ askerlerin kolaylıkla savaş suçu işleyebilen unsurlar olduğunu, Rusya’nın bu şekilde işlenen muhtemel savaş suçları konusunda yasal sorumluluğu üzerinde atmak istediğini söylüyor.
DİĞERLERİNDEN FARKI NE?
Wagner’in diğer askeri şirketlerden en büyük farkı, genellikle savunma değil taarruz misyonlarına iştirak etmesi. Rus Novaya Gazeta’dan savunma uzmanı Pavel Felgenhauer, benzer Amerikan şirketlerinin genellikle savunma pozisyonunda bulunduğunu, Wagner’in ise özel operasyonlara ve çatışmalara katıldığını söylüyor.
İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Wagner’in ismi hakkındaki bir teoriye göre, Wagner’in komutanı eski yarbay Dmitri Utkin’in Alman müzisyen Richard Wagner’e duyduğu hayranlık nedeniyle örgüte Wagner ismi verildi.
ABD NE DİYOR?
Kısa süre önce açıklama yapan üst düzey bir ABD’li yetkili, Rus paralı askerlerin Libya’daki çatışma durumunu daha kanlı bir hale getirdiğini söylemişti. Yetkili, “Rus güvenlik şirketi Wagner Grup üyesi paralı asker sayısının giderek artmasıyla, çatışmanın şeklinin değiştiğini ve yoğunlaştığını görüyoruz” ifadesini kullanmıştı.
DÜNYADA BAŞKA ÖRNEKLERİ VAR MI?
Neredeyse savaş tarihi kadar eski olan ‘paralı askerlik’ olgusu, ABD’nin Irak’ı işgal etmesinden önce dünyada sınırlı bir kullanıma sahipti. Irak savaşıyla belirleyici rol oynamaya başlayan özel şirketler arasında Blackwater (Academi), Aegis ve MPRI da bulunuyor.