Tarih boyunca her büyük teknolojik gelişme beraberinde toplumsal yapıyı ve ekonomik işleyişi de değiştirirken, en büyük endişe de özellikle meslekler söz konusu olduğunda ortaya çıkıyor.
Carl Benedikt Frey’in “The Technology Trap: Capital, Labor, and Power in the Age of Automation” kitabından derlenen bilgilere göre, 19. yüzyılın başlarında endüstri devrimi ile beraber uzayan çalışma saatleri, çocuk işçilerin sayısındaki artış ve kişileri yaşam standartlarındaki büyük düşüş sonrası “makine kırma” hareketi ortaya çıkıyor. İşçilerin makinelere ve fabrikalara saldırdığı isyanı bastırmak için İngiltere’nin 12 bin kişilik bir ordu görevlendirdiğini belirten Frey, Belçika’da sokaklardaki gaz lambalarını her akşam düzenli olarak yakan kişilerin belediyenin elektrikli lambalara geçişi ile işsiz kalma korkusu yaşadığını ve isyan çıkardığını vurguluyor.
Yapay zeka da kullanım alanlarının hızla artması ile insan hayatında büyük değişimlerin önünü açıyor. Yapılan araştırmalar yakın gelecekte bugün yapılmakta olan birçok mesleğin yok olacağını ve bugün var olmayan yeni mesleklerin gelecekte yapılacağını ortaya koyuyor.
İstanbul Medipol Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Akyokuş, 20 ve 21. yüzyıldaki teknolojik gelişmelerin insan hayatında büyük değişikliklere ve refahın artmasına yol açtığını söyledi. Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin ve internetin her sektördeki iş modellerini değiştirdiğini vurgulayan Akyokuş, “Her geçen gün daha çok yaygınlaşan yapay zekâ kullanımı hayatımızda ve mesleklerde değişiklere yol açmaya devam edecek ve etkisini önümüzdeki yıllarda daha çok artıracaktır.” ifadesini kullandı.
Yapay zekanın sahip olduğu teknolojik alt yapıdan bahseden Akyokuş, şunları söyledi:
“Yapay zekâ genelde ses algılama, görüntü tanıma, anlama, öğrenme ve mantık yürütme gibi insan davranışlarını taklit eden yazılım ve donanım sistemleridir. Yapay zekânın son zamanlarda yoğun bir şekilde gündeme gelmesinin nedeni makine öğrenmesi ve yeni makine öğrenmesi metodu olan derin öğrenme algoritmalarının birçok alanda ortaya çıkardığı başarılı uygulamalardır. Makine öğrenmesi algoritmaları verilerden, uygulama ve tecrübelerden öğrenme yeteneği sağlamaktadır. Bugün sayısal cihaz ve sistemlerin artması ile çok büyük miktarda veri üretilmektedir. Geçmiş veriler ve tecrübelerden çıkarılan bilgiler, tahminler, eğilimler ve örüntüler birçok alanda daha hassas ve doğru kararların alınmasına imkân sağlamaktadır.”
“2030’larda yüzde 29 iş kaybı ve yüzde 13 de yeni iş imkânı ortaya çıkacak”
Yapay zekâ metotları kullanan robotların, otomatikleştirilmiş makinelerin ve akılı yazılımların birçok alanda kullanıldığını belirten Akyokuş, şu değerlendirmede bulundu:
“Şu an endüstride kullanılan robotlar üretim ile ilgili mesleklerde istihdam sayısının azalmasına yol açmıştır. Gelecekte yapay zekânın daha da çok istihdam kaybına yol açacağı tahmin edilmektedir. Örneğin, Forrester Research isimli araştırma şirketi 2030’larda yüzde 29 oranında iş kaybı ve bunun yanında yüzde 13 oranında yeni iş imkânlarının ortaya çıkacağını tahmin etmektedir. Genel olarak mekanik, rutin, yinelenen ve el ile yapılan veya kavramsal işlerde; büyük miktardaki verilerin işlenmesinde ve organize edilmesinde yapay zekâ ve bilgisayar tabanlı sistemler insanlardan daha iyi çalışmaktadır. Bunun yanında insanlar stratejik, rutin olmayan, tasarım ve yenilik gerektiren işlerde daha başarılıdır ve bu iş tipleriyle ilgili mesleklerde insanların yerine geçmeyecektir.”
“Rutin işler robotlar, akılı makine ve yazılımlarla gerçekleştirilecektir”
Yaygın şekilde kullanılacak yapa zekânın gelecekteki meslekler ve istihdam üzerindeki etkilerinin sektör bazında ve mesleklere göre değerlendirilmesi gerektiğini söyleyen Akyokuş, şöyle konuştu:
“Örneğin, sağlık alanında radyoloji konusunda uzmanlaşan doktorlara görüntü tanımada yardımcı olacak, daha hızlı ve doğru karar vermelerine fayda sağlayacaktır. Sağlanan hız ve etkinlikle doktorlar daha çok hasta görüntüsünü değerlendirebileceklerdir. Bu belki istihdam sayısını azaltacak, fakat radyoloji uzmanlık alanını meslek olarak ortadan kaldırmayacaktır. Bugün finans alanında borsadaki hisselerin alım-satım işlemlerinin büyük bir kısmı belirli stratejiler çerçevesinde yapay zekâ kullanan algoritmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu genelde müşterileri adına işlem yapan borsa aracılarının (broker) sayının düşüşüne yol açmıştır. Gelecekte işte işten-işe pazarlarda çalışacak akıllı alım ve satım ajanları en iyi ürünü, ajanlar arasındaki pazarlıklar sonrası en iyi fiyattan en güvenilir tedarikçiden alım/satımını gerçekleştirecektir. Bu tip uygulamalar satış ve alım süreçlerinde çalışan elemanların azalmasına yol açacaktır. Yine genel olarak sekreterlik gibi rutin işlemler yapan meslek dallarında uzun vadede istihdam sayısında azalma beklenmektedir. Tanımlanan rutin işler robotlar, akılı makine ve yazılımlarla gerçekleştirilecektir.”
Yapay zekânın yeni iş sahalarının açılmasına ve mevcut mesleklerin değişmesine de neden olacağı uyarısında bulunan Akyokuş, “Bilgisayar, yazılım ve yapay zekâ alanlarında yeni sistemleri geliştirecek, programlayacak ve kullanacak daha çok iş mühendislik iş gücüne ihtiyaç duyulacaktır. Birçok alan ve meslekte akılı yazılım, araç, makine ve robotlar kullanılacaktır. Bu sistemleri etkin ve verimli bir şekilde kullanabilmek için farklı mesleklerdeki kişilerin hazırlanması ve eğitilmesi gerekecektir.” ifadelerini kullandı.
“Robotlardan toplanacak vergiler, işsizlikle ilgili problemlerin çözümünde kullanılabilir”
Devletlerin yapay zekâ kullanımı ile ilgili kuralları ve sosyal politikaları belirlemesi gerektiğini vurgulayan Akyokuş, “Örneğin, Microsoft’un kurucusu Bill Gates, eğer bir robot insanın yaptığı işi yaparsa ondan vergi alınması gerektiğini ifade etmiştir. Robot ve akılı sistemlerden toplanacak vergilerin işsizlikle ortaya çıkabilecek problemlerin çözümünde kullanılabilmesi düşünülmektedir. Şu an yapay zekânın ekonomi, istihdam ve birçok farklı yönlerdeki etkilerinin anlaşılması konusunda daha erken aşamalardayız. Her sektör yapay zekâ teknolojilerinin yol açacağı gelişmeleri anlamalı ve kendisini bu gelişmelere göre uyarlamalıdır.” değerlendirmesinde bulundu.
