MALATYA (İHA) – Malatya İnönü Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Lideri Prof. Dr. Zeki Boyraz, Malatya‘nın güneyinden geçen Doğu Anadolu Fay çizgisinin son devirlerdeki hareketliliğini hatırlatarak, yapıların sarsıntılarda ziyan görmemesi için eski yapıların dönüştürülmesi gerektiğini, hasarlı ve riskli yapıların ise bir an evvel yıkılması gerektiğini söyledi.
İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Lideri Prof. Dr. Zeki Boyraz, sarsıntılarla ilgili yazılı açıklama yaptı. Boyraz, Malatya‘nın Pütürge ilçesi merkezli 9 Nisan günü saat 17.02’de meydana gelen 5.2 şiddetindeki sarsıntının yeniden insanları korkuttuğunu vurguladı. Pütürge ilçesinden geçen fay sınırının tarihi gelişiminden kelam eden Boyraz, ” Malatya‘nın güneyinden geçen Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) Türkiye’nin doğusunda Karlıova (Bingöl) ile İskenderun Körfezi ortasında KD-GB doğrultusunda uzanan sol yanal bir doğrultu atımlı fay çizgisidir. Faya birinci kere Allen (1969) dikkat çekmiş, Arpat ve Şaroğlu (1972) tarafından birinci olarak “Doğu Anadolu Fay Kuşağı” ismi kullanılmış ve izleyen yerbilimciler tarafından kullanılmıştır. DAF sınırının yaklaşık ülkemizdeki uzunluğu 550 km uzunluktadır DAFZ, Kuzey Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’dan (Bingöl) güneybatıya gerçek Göynük Vadisi, Bingöl Ovası, Palu, Baltaşı, Hazar Gölü, Sivrice, Fırat Irmağı vadisi, Malatyanın güneyinden Doğanyol, Şiro Çayı vadisi, Çelikhan, Kurucaova ve Erkenek ovası, Gölbaşı çukurluğu, Pazarcık üzerinden Türkoğlu’na ulaşmaktadır.
Doğu Anadolu Fay Sınırı ve yanal tali kırıklar üzerinde tarihi süreçlerde devamlı Zelzeleler üretmektedir. Bölgede 1900 yılından günümüze kadar (120 yıllık dönemde) en büyüğü 6.8 olmak üzere 299 adet sarsıntı meydana gelmiştir. Ayrıyeten (Pütürge-Sivrice) bölgeye ilişkin, 1900 yılı öncesi için, 40 adet tarihi devir sarsıntı kaydı olduğu belirtilmektedir (AFAD )” tabirlerine yer verdi.
Yeni zelzelelere bakıldığında 24 Ocak 2020 tarihinde 20.55’te başta Elazığ ve Malatya olmak üzere tüm Doğu Anadolu bölgesini etkilediğini hatırlatan Boyraz, “Deprem Doğu Anadolu Fayının Sivrice-Pötürge segmenti üzerinde olmuştur. Zelzelenin merkez üssü Elazığ’nın Sivrice ilçesine bağlı Çevrimtaş köyüdür. Yaklaşık 22 saniye kadar süren sarsıntının büyüklüğünü 6,5 Mw dir. Meydana gelen Sarsıntı başta Elazığ- Malatya olmak üzere komşu vilayetlerde hasara neden olmuştu. Ayrıyeten Kahramanmaraş, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman ve Batman’da binalar hasar almıştı.
24 Ocak 2020 tarihinde Elazığ ve Malatya Sarsıntısında 44 vatandaşımız vefat etmiş, 1607 kişi yaralanmıştır. Bu Zelzelenin binlerce artçıları aylarca devam ederek halkın paniklemesine ve binlerce binanın hasar almasına neden olduğu kaçınılmaz bir gerçektir.
04 Ağustos 2020 tarihinde Pütürge- Doğanyol Fayında (Malatya) 5,7 büyüklüğünde olan Sarsıntı kırsal yerleşmelerdeki konutlarda hasar ve yıkıma neden olmuş can kaybı yaşanmamış ve uzun müddet artçıları devam etmişti.
09. 04. 2022 tarihinde saat 17: 02’sıralarında Tekderesi- Pütürge (Malatya)’de 5.2 Mw büyüklüğünde yeniden bir zelzele daha meydana geldi. Bu büyüklükteki sarsıntılarda evvelki sarsıntılarda hasar almış binalar ve dayanıksız yapılar yıkılabilmektedir. Bu ölçekteki sarsıntılar can kaybına neden olacak büyüklükte olan şiddete değildir” dedi.
“Hasar almış riskli yapıların yıkılması önemlidir”
Zelzeleden ve doğal afetlerden ziyan görülmemesi için yaşanılan alanın coğrafik özelliklerini âlâ bilinmesi gerektiğine parmak basan Boyraz, “Malatya kentinin kurulduğu ova tektonik kökenli bir oluşumdur. Etrafına nazaran alçakta kalan saha Fırat ırmağının yan kolları tarafından drene edilmektedir. Ova tabanı akarsular tarafından taşınmış, biriktirilmiş materyallerle doldurulmuştur. Bu nedenle Ovada Kuvaterner yerler geniş yer tutmaktadır. Bu nedenle Malatya Ovasında ve etrafında yapılaşma ve imar faaliyetleri yapılırken yer bilimcileri (Jeoloji, Jeofizik ve Coğrafyacılar) dikkate alınmalıdır. İmara açılan alanlarda taban çalışması yapılmalı ve sağlam yerlere uygun mühendislikle binalar inşa edilmesi, olabilecek bir zelzelede can ve mal kayıplarını azaltacaktır. Kentsel dönüşüm faaliyetleri hızlandırılmalı eski ve yorulmuş yapılar bir an evvel dönüştürülmelidir. Kırsal alanlardaki taş ve kerpiç gereçlerden yapılmış eğrelti yapılar Küçük ve orta şiddetteki zelzelelerde yıkılmakta, can ve canlı kaybına neden olmaktadır. Kırsal alanlarda konutlarda Kırsal Dönüşüm faaliyetleri başlatılması konutların uygun yerde yenilenmesi can ve mal kaybını azaltacaktır. Kırsal yerleşmelerde yapılacak konutlar yöre halkının ekonomik faaliyetlerini uygun inşası ayrıyeten değerlidir. Bir başka konu hasar almış riskli yapıların yıkılması kıymetlidir. Artçıların ağır olduğu bölgede hasarlı binalar en değerli risk alanlarını oluşturmaktadır” halinde açıklamasını tamamladı. – MALATYA
