ABD’nin Afganistan’dan tahliye ettiği on binlerce Afgan lokal işçi gönderildikleri ülkelerde vize sürecinin sonuçlanmasını bekliyor. Bu bireylerin günün birinde ABD’ye gidip gidemeyeceği ise tam bir muamma.
ABD ve müttefikleri Taliban’ın Kabil’de idaresi ele geçirdiği 14 Ağustos’tan bu yana 123 binden fazla kişiyi ülkeden tahliye etti. Ortalarında 6 bin ABD vatandaşının bulunduğu 79 binden fazla kişi ise ABD tarafından tahliye edildi ve Ortadoğu ile Avrupa’daki askeri üslere dağıtıldı.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) tarafından verilen bilgilere nazaran, tahliye edilenlerin birçok Afganistan vatandaşı.
“Yerel personel” olarak isimlendirilen bu bireyler ordu, diplomatik üniteler ve farklı ABD kurumları için vazife yapan Afganlardan oluşuyor. Yalnızca Almanya’daki Ramstein askeri üssüne Pazartesi günü itibariyle 23 binden fazla kişi getirildi. Lakin Almanya bir transit geçiş noktası pozisyonunda. Bu bireylerin 15 bine yakını farklı ülkelere gönderilmeyi bekliyor. Ramstein Üssü’nden verilen bilgiye nazaran, tahliye edilenlerden yalnızca 8 bini ABD’ye gönderildi. ABD idaresi, tahliye operasyonunun başlamasından bu yana ABD’ye ulaşan Afganların sayısı ve bu bireylerin göçmenlik statüsü konusunda açıklama yapmayı reddediyor.
ABD idaresinin maksadı, mümkün olduğunca çok sayıda Afgan lokal işçisini vize müracaatları ve vize onayları tamamlanana kadar dünya genelinde dağıtabilmek. Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, halihazırda 12 ülkenin Afgan lokal işçisini kabul etmeye hazır olduklarını açıkladı. Bu ülkeler, Arnavutluk, Kanada, Kosta Rika, Şili, Kosova, Kuzey Makedonya, Meksika, Polonya, Katar, Ruanda, Ukrayna, Uganda ve Kolombiya. Uganda’ya birinci Afgan aileler ulaşmış durumda. Uganda, 2 bin Afgan’ı ülkeye kabul edecek. Kolombiya da ABD’deki vize süreçleri tamamlanıncaya kadar 4 bin Afgan’ı kabul edecek.
ABD Lideri Joe Biden, Afganların öncelikle bu ülkelerde tıbbi denetimlerinin yapılacağını ve vize müracaat haklarının inceleneceğini belirtti. Afgan lokal çalışanı için özel vize 2009 yılından bu yana Afgan mahallî çalışanı için özel bir vize programı uygulanıyor. Bu programın kalıcı oturum müsaadesini kolaylaştırması hedefleniyor. 2009’dan bu yana yaklaşık 76 bin Afgan bu vizeyi almış durumda. Haziran sonunda ABD idaresi vize koşullarını esneterek, şimdi kısa müddet evvel ABD tertiplerine bağlı çalışmaya başlayan bireyleri de kapsayacak hale getirdi. Fakat ABD idaresi insan hakları savunucuları, gazeteciler ve bilhassa tehdit altındaki bireylerin de daha kolay bir sığınma başvurusu süreci yapabilmesine yönelik memleketler arası taleplere karşılık vermedi.
Milletlerarası Kurtarma Komitesi’nden (IRC) J.C. Hendrickson, Foreign Policy mecmuasına yaptığı açıklamada, aslında 100 bin Afgan’ın daha ABD’de vizeye başvurabilme hakkı olduğunu açıkladı. Bürokratik maniler Niyet kuruluşu Cato Enstitüsü göç uzmanlarından Alex Novrasteh de benzeri bir hususa dikkat çekti ve son 20 yılda ABD’nin Afgan mahallî işçisine sağladığı özel vizeye aslında çok daha fazla kişinin başvurma hakkı olduğunu belirtti.
Ağustos ayı ortasında yaptığı açıklamada fakat çok küçük bir kısmın müracaat yapabildiğine dikkat çeken Novrasteh, “Belli bir mühlet Amerikan ordusu için çalıştığını belgeleyebilmek o kadar güç ve kıymetli ki. Ve Amerikan ordusu müthiş bir halde hiç düzgün kayıt tutmadı.” halinde konuştu. Birçok olayda maaş bordroları ya da iş kontratlarının belgelenmediğini ya da geçen müddette yok edildiğini aktaran Alex Novrasteh, kimseye bunun şuurlu yapıldığı suçlamasını yöneltmediğini lakin öteki bir açıklama bulmakta zorlandığını söz etti: “Yetkililerin süreci işletme biçimine bakılacak olursa, her şey bu insanları istemediklerini gösteriyor.”
Biden “çekiniyor” mu?
Artık birçok kişi bilhassa de göç konusunda açık kapı siyasetinden yana olan Joe Biden’ın neden Afganlara yolu açmadığı sorusunu soruyor. CNN için çalışan gazeteci Maeve Reston tahlilinde Biden idaresi için göç siyasetlerinin şimdiye kadar tartışmalı bir mevzu olduğuna dikkat çekti. Biden’ın rakibi Donald Trump 2024 Başkanlık seçimleri için yeniden seçim kampanyası yürütürken, Biden’a çok sayıda Afgan sığınmacıyı kabul ederek, ABD’nin çıkarlarına hizmet etmediği suçlamasını yöneltebilir. DW’nin sorusunu yanıtlayan Cato Enstitüsü analistlerinden Novrasteh de Biden idaresinin ülkedeki göç düşmanı seslerin yükselebileceğinden korktuğu görüşünde.
Biden’ın 2015 ile 2016 ortasında Avrupa’ya yönelik mülteci akınıyla paralellik gördüğünü savunan analist, lakin bunun “gülünç” olduğunu belirtti. “Afganları geri çevirmenin münasebeti yok” Analist Novrasteh’e nazaran, ABD’nin Afgan sığınmacıları üçüncü ülkelere dağıtmasının sebepleri bulunuyor. Öncelikle Biden, sığınmacıların milletlerarası alanda dağıtıldığı izlenimini uyandırmak istiyor. “Kabul edilmeyen müracaat sahiplerini ABD’de olmadıkları sürece Afganistan’a geri göndermek daha kolay. ABD’de muhakkak hakları var. Uganda’da ise çok fazla yok.” Afganlar için vize müracaat sürecinin kolaylaştırılması daveti yapan Novrasteh, “Afgan sığınmacıları geri çevirmenin geçerli bir münasebeti yok” dedi. Cumhuriyetçi vekil Adam Kinzinger de misal görüşte.
CNN’e verdiği röportajda sığınmacıların ABD’de her vakit çok bir teşebbüsçü ruhu sergilediklerini belirten Kinzinger, “Hepimiz muvaffakiyet için çok çalışıp gayret ettiklerini biliyoruz” dedi. Yeniden Wall Street Journal gazetesindeki yorumunda gazeteci Arthur Herman da “Afgan sığınmacılara yardım edin ve onlar da ABD’ye yardım edecek” dedi. Kinzinger, ABD’de yeni bir ömür kuracak Afganlı ailelere takviye sağlayacak bir fon kurdu. Biden konusunda bürokratik manilerin ona miras kalan bir sorun olduğu görüşünde. Kinzinger’e nazaran, Afgan mahallî işçiye özel vize sürecindeki gecikmeler eski Lider Barack Obama devrinde başlasa da, lider Donald Trump periyodunda daha da ağırlaştı. Artık bu sıkıntıları gidermenin Biden’a kaldığına dikkat çekti.
Jan D. Walter © Deutsche Welle Türkçe
