ABD ve NATO’nun Afganistan misyonu dün prestijiyle resmen zona erdi. Son ABD askerleri dün Kabil’den çekildi. Böylelikle ABD’nin 11 Eylül atakları sonrasında Afganistan’a başlattığı askeri müdahale 20 yılın akabinde sona erdi. Yabancı askerlerin çekilmesiyle Taliban ülkede denetimi süratle sağladı. Pekala 20 yıllık Afganistan askeri müdahalesinin akabinde nasıl bir bilanço hakim?
Batı’nın “başarısız olduğu” eleştirisi
Rus üretimi akın tüfekleri ve tanksavarlara sahip olan radikal İslamcı güçler, harika güç ABD ve vakit zaman sayıları 100 bini geçen memleketler arası askerin yer aldığı misyona karşı başarılı oldu. ABD’nin Afganistan’a askeri müdahaleyi başlatmasının nedeni olan, El Kural’ın düzenlediği 11 Eylül taarruzlarının 20’inci yıldönümünde Kabil’de Taliban’ın bayrağı dalgalanıyor. Almanya Başbakanı Angela Merkel Afganistan’a dair açıklamasında, “terörizmle gayretin amaca ulaşmadığını, dilek edilen sonuçlara ulaşılamadığını” teslim ederek, “Bu acı bir sonuç” açıklaması yaptı.
El Düstur zayıfladı mı?
ABD Lideri Joe Biden, El Kural başkanı Usame Bin Ladin’in 10 yıl evvel öldürülmesiyle Afganistan misyonunun en değerli gayesine ulaşıldığını açıkladı. Örgüt hakikaten de zayıfladı ve sonrasında El Esas tarafından ABD’de emsal hücumlar düzenlenmedi. Lakin Taliban’ın zaferi tıpkı vakitte El Kural’ın de başarısı olarak görülüyor. Halihazırda Afganistan’ın büyük kısmında varlığını sürdürüyor. Berlin merkezli Bilim ve Siyaset Vakfı’ndan (SWP) terör uzmanı Guido Steinberg, “El Düstur Taliban’la birlikte iktidarı devraldı” yorumunu yapıyor.
Dünya genelinde cihatçılar cesaretlendi
Guido Steinberg Taliban’ın muvaffakiyetinin dünya genelinde cihatçı hareket için bir uyanış manasına geldiğini söylüyor. Radikal ve şiddete meyilli kümelerin, “Batı’nın sabrı tükenene dek beklemesi gerektiği” izlenimine kapıldığını söylüyor. Uzmana nazaran Taliban onlara bu mevzuda örnek teşkil etti. Bu durumun Taliban’a düşman olan IŞİD’i de harekete geçirebileceği görüşünde. IŞİD hücreleri Suriye ve Irak’ta etkin. ABD’nin bu ülkelerden çekilmesi konusunun da er ya da geç gündeme geleceğini söylüyor.
İtimat sarsıldı
ABD Lideri Biden Avrupa’daki müttefiklerine partner oldukları ve kıymetli hususlarda birlikte karar verileceği bildirisi verse de tıpkı selefi Donald Trump üzere tek başına karar verdi. Buna hem ABD birliklerinin çekilmesi, hem de tahliye süreci dahil. Bu mevzu bilhassa Batı’nın kendilerini yüzüstü bırakmayacağı kelamlarına inanan Afganlar için hayal kırıklığı oldu. Benzeri mukadderatı Suriye’nin kuzeyindeki Kürtler de yaşamıştı. Trump 2019’da ABD birliklerinin büyük kısmını çekerken Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın yanında olmaya devam etmişti.
Çin ve Rusya güçlendi
Batılı ülkelerin vatandaşları Taliban’ın denetimi ele geçirmesiyle ülkeyi terketme eğilimindeyken, Rusya ve Çin Kabil’deki büyükelçiliklerini açık tuttu. Taliban önderlerinden Molla Abdülgani Biradar, Temmuz ayında Moskova ve Pekin tarafından kabul edildi. 1989 yılında Kızıl Ordu’nun başarısız bir biçimde Afganistan’dan çekildiği üzere artık ABD başarısızlık yaşıyor. Bu durum da Rusya’nın kendine inancının artmasına neden oluyor. Çin için de birebir durum kelam konusu.
40 binden fazla sivil öldü
Afganistan’daki askeri müdahalede 3 bin 500’den fazla yabancı asker öldü. Milletlerarası güç içinde en fazla kayıp veren ülke 2 bin 460 asker ile ABD oldu. Tam sayı bilinmese de varsayımlara nazaran Afganistan’da 45 binden fazla Afgan güvenlik vazifelisi ömrünü yitirdi. 10 bine yakın Taliban’ın öldüğü iddia ediliyor. BM’nin datalarına nazaran 2009 yılından bu yana Afganistan’da ölen sivillerin sayısı ise 40 binden fazla.
Müdahalenin maliyeti yüksek
ABD’nin Afganistan için harcamaları vakit zaman yılda 100 milyar dolara ulaştı. Asker sayısını azaltarak bu sayısı düşürmeyi başardı. ABD Afganistan’ın tekrar inşası için geçen 20 yılda 143 milyar dolardan fazla para ayırdı. Bu paranın 88 milyar doları Afgan güvenlik güçleri için verildi. Almanya ise Afganistan misyonu için 2001 yılından bu yana 12 milyar eurodan fazla para harcadı. Buna ek olarak insani yardım, kalkınma yardımı ve yine inşa için de her yıl birkaç yüz milyon euro harcama yaptı.
Afganistan’da ilerleme oldu
Çekilme süreci sancılı olsa da Afganistan’da ilerlemeler de sağlandı. Örneğin son 20 yılda ortalama ömür müddeti 56’dan 63’e yükseldi. Okula giden çocukların sayısı 900 binden (sadece erkek öğrenciler) 9,5 milyona (kız ve erkek öğrenciler) yükseldi. Fakat bu sağlanan başarılardan hangisinin Taliban devrinde devam edeceği meçhul. En çok da bayan hakları ve eğitimdeki gerilemeden tasa ediliyor.
