Taliban’ın 20 yıl sonra idaresi yine ele geçirdiği Afganistan’da çok sayıda bayan can güvenliğinden telaşlı. BBC Türkçe’ye konuşan Afganistan’daki bayan gazeteciler, dehşet içerisinde Taliban’ın kendilerini yakalayacağı günü beklediklerini söylüyor. Bayan gazeteciler Afganistan’da sıkışıp kaldıklarını söyleyerek, bir an evvel Afganistan’dan kaçabilmek için milletlerarası medya ve insan hakları tertiplerinden yardım istiyor.
20 yılın akabinde Afganistan’da yine hakimiyet kuran Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tavrı, geçmişinden pek de farklı gözükmüyor.
Taliban dün bir Deutsche Welle (DW) editörünün ailesine silahlı taarruzda bulundu, gazetecinin bir yakını hayatını kaybetti.
DW Genel Yöneticisi Peter Limbourg, Taliban’ın Afganistan’da gazetecilere yönelik organize bir hücum içerisinde olduğunu söyleyerek, “Zamanımız tükeniyor” dedi.
Limbourg ayrıyeten Taliban’ın başka üç editörlerini bulmak için konutlara baskın düzenlediğini açıkladı.
BBC Türkçe‘nin telefon ile ulaştığı Afgan gazeteci bayanların hepsi, Taliban’ın kendilerini pek çok defa direkt tehdit ettiğini ve şu an çeşitli yerlerde Taliban’dan saklandıklarını söylüyor.
Güvenlik gerekçesiyle haberde isimlerini değiştirdiğimiz bayanlar, Taliban’ın kendilerine ulaşması halinde öldürüleceklerinden emin olduklarını anlatıyor.
‘Bir meskenden başkasına kaçarak Taliban’dan saklanıyoruz’
26 yaşındaki Samira, Afganistan’ın Herat kenti Taliban tarafından ele geçirildiği an gazetecilik yapmaya devam etme ihtimalinin de son bulduğunu söylüyor.
Çalıştığı radyo ve televizyon kuruluşuna ilişkin ofisi tahliye ettikten kısa bir mühlet sonra Taliban’ın stüdyoları bastığını söyleyen Samira, Taliban’ın orada çalışan gazetecilerin peşine düştüğünü anlatıyor:
“Kendi konutlarımıza gidemiyoruz ve daima göçmen üzere bir konuttan başkasına kaçarak izimizi kaybettirmeye çalışıyoruz. Şu an ne ülkeden kaçabiliyoruz ne de rastgele bir vize başvurusu yapabiliyoruz. Ülkeden kaçış tahlilini bulana dek bu hayatı sürdürmek zorundayız.”
Şu an daima yer değiştirerek Taliban’ı atlatmaya çalışmaktan diğer devasının olmadığını söyleyen Samira için, Taliban’ın tehditleri yeni değil.
Bundan evvel de çokça defa Taliban tarafından gaye alınarak gazeteciliği bırakmaya zorlandığını şöyle anlatıyor:
“Herat Taliban’ın eline geçmeden yalnızca birkaç gün evvel ofisten çıkmış meskene giderken, sokakta yanımdan geçen bir araç benim ve yanımdaki iş arkadaşımın fotoğraflarını çekti. O günlerde yalnızca benim değil, öteki gazeteciler üzerindeki tehditlerin sayısı da hayli artmıştı.”
“Aldığım tehdit iletileri bitmiyordu. Bu tehditlerden kurtulabilmek için birkaç defa telefon numaramı değiştirdim ancak tehditler devam etti. Bir seferinde bana telefonda, ‘Eğer Taliban hakkında yazmaya devam edersen, bundan sonra yaşamayı bekleme’ dediler.”
Esasen Afganistan’daki bayan gazetecilerin yıllardır bu tehditler altında çalıştığını söyleyen Samira, Taliban’ın mutlaklaşmış hakimiyetinin bayan gazeteciler açısından hiç olmadığı kadar önemli sonuçları olacağını düşünüyor.
Samira, her vakit bayanlar ve kız çocuklarıyla ilgili toplumdan gizlenmiş acı gerçekleri yazmayı hayal ettiğini ve haberleriyle toplumun bu husustaki farkındalığını artırmayı hedeflediğini fakat artık bunu yapamayacağını söylüyor:
“Artık gazetecilik yapamam zira bayanım ve ayrıyeten Taliban tarafından gaye alınan bir dini mezhebe sahibim. Geçmişteki faaliyetlerimin cezası, benim ve ailem için mevt olacak.”
‘Taliban şayet bulursa beni ve ailemi katiyetle öldürecek’
Afganistan’da bayan gazeteciler, Taliban’dan tüm aileleriyle birlikte kaçıyor.
Kısa bir mühlet evvel Taliban tarafından vefat tehdidi alan bir öbür bayan gazeteci Farzana ile konuşuyoruz:
“Yaklaşık iki ay evvel iki motosikletli yanımda durup bana silah doğrultarak söyledi: Afganistan’ı işgal ediyoruz. Sen, medya yöneticisi, en kısa müddette haber yapmayı bırakmalısın yoksa öldürüleceksin.”
“O an tüm bedenim dehşet ve gerilimle titriyordu. Çabucak meskene döndüm ve durumu kocama anlattım. Sonraki gün Herat’tan Kabil’e uçtuk ve bir akrabamızın konutuna saklandık.”
“Taliban daha sonra da beni sokakta gazeteciliği bırakmam gerektiğini, Herat bayanları ortasında demokrasinin kıymetlerini desteklemem gerektiğini söyleyerek mevtle tehdit etti.”
“Maalesef Taliban, muhabirlerin meskenlerini arıyor. Eşim ve oğlum büyük tehlike altında. Taliban bizi bulamasın diye her gece öbür bir meskene gidiyoruz. Umarım bir yolunu bulup ülkeden ayrılarak hayatta kalırız.”
‘Neden gazeteci olmak istedin’ diye sorduğum Farzana, haklarından mahrum bırakılan Afgan bayanların sesi olmanın hayaliyle gazeteci olduğunu lakin Taliban’ın gelişiyle bu hayallerin ‘paramparça olduğunu’ söylüyor:
“Şu anda çok üzgünüm, birisi ruhumu yok etmiş üzere. 20 yıl toplumumuzda bayan ve erkek ortasındaki eşitlik için uğraş ettikten sonra, artık toplumumuz geriye gidiyor.”
“Her gece ağlıyorum ve daha bir buçuk yaşında olan oğlum için endişeleniyorum. Taliban şayet bulursa beni ve ailemi muhakkak öldürecek zira onlar tabir özgürlüğünün ve demokrasinin düşmanı.”
‘Kendimi bir kurban üzere hissediyorum’
Son bir haftadır Taliban’dan kaçarken, yakalanmaktan ‘kıl payı’ kurtulduğunu söyleyen bayan gazetecilerle konuşuyoruz.
27 yaşındaki Rahel, Taliban’dan kaçmak için konutundan uzakta geçirdiği dördüncü gün olduğunu ve bu müddette iki defa Taliban’a yakalanmaktan son anda kurtulduğunu anlatıyor:
“İlkinde komşum telefonla aradı ve az evvel Taliban’ın gelip konutumu sorduğunu, meskenden kaçmam gerektiğini söyledi. İkinci kaçışımda ise çabucak önümde olmalarına karşın beni fark etmediler ve çabucak oradan uzaklaştım. Çok korkuyorum. En sonunda birisinin gelip beni öldüreceğini düşünüyorum.”
Altı yıldır profesyonel gazetecilik yaptığını söyleyen Zohra da Taliban’ın kendisini bulabilmek için mahallesine kadar geldiğini ve kendisini aradığını anlatıyor:
“Bundan evvel bir Taliban taarruzunda erkek kardeşimi kaybettim ve şu an Taliban konutumun yakınına kadar gelip komşularımıza adresimi sordu. Babam da beni arayarak konuta gelmemem gerektiğini, çok tehlikeli olduğunu ve kalacak öteki bir yer bulmam gerektiğini söyledi. Burada nefes alabilmek her an daha da güçleşiyor.”
Zohra, “Korku ve panik içerisinde yaşadığım bu günlerde kendimi bir kurban üzere hissediyorum. Her an başıma gelebilecek bir saldırıyı bekliyorum. Bu yüzden olabilecek en kısa müddet içerisinde ailemle birlikte buradan ayrılmak istiyorum” diyor.
Tıpkı öteki bayan meslektaşları üzere kendisinin de tekraren defa tehdit edildiğini anlatan Zohra, yaptığı haberlere son vermesi gerektiğini söyleyen bir tehdit mektubu bile aldığını anlatıyor.
2016-2017 yıllarında gazetecileri amaç alan intihar akınlarından sağ kurtulduğunu fakat iş arkadaşlarını kaybettiğini söyleyen Zohra, “Afganistan halkının şiddetten uzak, özgür bir hayat yaşayabilmesi için gayret ediyordum” diyor.
‘Evde gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım’
Şimdi yirmilerinin başındaki iki genç bayan gazeteci Mariam ve Soraya ile konuşuyoruz.
Gazeteciliğe birkaç yıl evvel başlamış olmalarına karşın ne öncesinde ne de artık Taliban’ın tehditlerinden kaçabildiklerini anlatıyorlar.
“Taliban Kabil’e girdiği andan itibaren artık evimden çıkamazdım. Burada sıkışıp kaldık. Meskende gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım. Her gün, Taliban’ın bir gün konutumuza geleceği endişesiyle yaşıyorum. Zira Taliban nerede yaşadığımı öğrenirse beni ve ailemi öldürmeye gelecektir.”
Gazetecilikteki hayalinin, haberleri ‘tehdit edilmeden’ tüm gerçekliği ile dünya ile paylaşmak olduğunu söyleyen 23 yaşındaki Soraya da tıpkı öbür tüm meslektaşları üzere, Taliban tarafından arandığını ve mevtle tehdit edildiğini söylüyor:
“Gazetecilik yaptığım mühlet boyunca risk altındaydım zira Afganistan’da hiçbir bayan gazeteci sokaklarda, ofiste ya da rastgele bir yer büsbütün inançlı bir biçimde işini yapamazdı. Erkekler çalışan bayanlara, bilhassa de televizyonda çalışan bayanlara berbat gözle bakıyorlardı.”
“Erkekler bayan gazetecileri daima rahatsız eder ve yakışıksız tekliflerde bulunurlardı. Ben de şahsen çok berbat laflar işittim. Akabinde Taliban geldi…”
Bayan gazetecilerin ortaklaşan bu deneyimleri, Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tehdidinin çok daha önceye dayandığını ortaya koyuyor.
Canlarını değerine Taliban’dan saklandıklarını söyleyen bayan gazetecilerin hepsi, en kısa vakitte ülkeyi terk edebilmenin yollarını arıyor.
