Taliban’ın Afganistan’a hakim olma süreci, ülkenin ekonomik geleceğini etkileyebilecek yaklaşık 1 trilyon dolar kıymetindeki işlenmemiş maden rezervlerini yine gündeme taşıdı.
CNN’in derlediği habere nazaran, Afganistan’ın demir, bakır ve altın üzere klâsik madenlerin yanı sıra, dünyanın en büyük lityum rezervlerinden birine sahip olduğu biliniyor.
Dünyanın en yoksul ülkelerden biri olan Afganistan’ın sahip olduğu işlenmemiş maden rezervlerinin kıymetinin 1 trilyon dolara yakın olduğu iddia ediliyor.
Uzmanlar, iklim değişikliğiyle çabada büyük kıymet taşıyan şarj edilebilir bataryalar ve gibisi teknolojilerde kullanılan lityumun 21’inci yüzyıl iktisadı için vazgeçilmez olduğuna dikkati çekiyor.
Memleketler arası Güç Ajansı (IEA), geçtiğimiz aylarda dünyanın iklim kriziyle baş edebilmesi için lityum, bakır, nikel, kobalt ve ender toprak elementlerinin global arzının süratle artması gerektiğini açıkladı.
Ajansın datalarına nazaran elektrikli taşıtların üretiminde klasik taşıtlardan altı kat fazla maden kullanılırken, elektrik altyapıları için büyük ölçüde bakır ve alüminyum, rüzgar türbinlerindeki mıknatıslar içinse ender toprak elementlerinin arzının artmasına muhtaçlık bulunuyor fakat Afganistan bugüne kadar güvenlik sıkıntıları, altyapı yetersizliği ve şiddetli kuraklık nedeniyle maden kaynaklarından faydalanamadı.
ABD Kongre Araştırma Hizmetleri’nin (CRS) haziranda yayımladığı raporda Afganistan nüfusunun yüzde 90’ının ülkede yoksulluk hududu olarak belirlenen günlük 2 doların altında yaşadığı açıklanırken, Dünya Bankası ülke iktisadını mart ayında “kırılgan ve memleketler arası yardıma muhtaç” olarak tanımladı.
CNN’e konuşan eski Milletlerarası Para Fonu (IMF) Orta Asya Yöneticisi Mosin Khan’a nazaran Afganistan’ın maden geliri lakin yıllık 1 milyar dolar seviyesinde.
Bu gelirin yüzde 30 ila 40’ının yolsuzluğa gittiğini kestirim edildiğini belirten Khan’a nazaran, devlet otoritesinin zayıf olduğu birçok ülkede olduğu üzere Afganistan’da da doğal kaynaklar halka ve mahallî iktisada gereğince yarar sağlamıyor.
Taliban’ın ülkenin maden sanayisini geliştirme bahtı bulunsa da ülkede güvenlik ve insani sorunlara öncelik vereceği öngörülüyor.
Ayrıyeten özel dalın ve yatırımcıların giderek daha yüksek çevresel, toplumsal ve yönetimsel standartlara tabi olduğu bir periyotta Khan, girişimcilerin bu riski almayacaklarını varsayım ediyor.
Çin için bir fırsat olabilir
Uzmanlar, Afganistan’daki rezervlerin devlet takviyeli projeler için bir fırsat olabileceğini belirtiyorlar. Bilhassa de Çin’in değerli bir yeşil güç geliştirme programına başladığı devirde, Afganistan’daki lityum ve ender toprak elementleri, az toprak elementleri madenciliğinde dünya önderi olan ülkenin uzun vadeli planları ortasında yer bulabilir lakin etraf uzmanları, madenciliğin dikkatli yapılmaması durumunda çevresel yıkıma sebep olabileceği ve toplumun “sessiz kesimlerine” ziyan verebileceği konusunda uyarıyor.
Çin, hafta başında Taliban ile “iletişimi sürdürdüğünü” açıklamıştı.
