Felat Bozarslan/Van
“Ağabey, bu hudutlar çizildiğinden beri kaçakçılık var. Sonlar olduğu surece devam edecek.”
Bu kelamlar, Türkiye’nin İran hududundaki bir göçmen kaçakçılığı organizasyonu içinde yer alan ve isminin Baver olduğunu söyleyen bireye ilişkin. 32 yaşındaki Baver, işinin tabiatı gereği kapalılığa çok değer veriyor. Buluşma teklifimizi güvenlik gerekçesiyle reddediyor. Lakin, tanıdığı bir aracının vasıtasıyla imaj, fotoğraf ve sesinin kaydedilmemesi kaidesiyle, WhatsApp üzerinden sesli görüşmeyi kabul ediyor. İran sonunun hangi noktasında kaçakçılık yaptığını açıklamıyor. Zira çalıştığı yerin deşifre olması demek, bütün tertibin çökmesi demek. Bu da hudutta yeni bir kaçak yolu bulma zorunluluğunu birlikte getiriyor. O nedenle, kendi tabiriyle sonda kurdukları “tezgâhın” bozulmasını istemiyor. Huzursuz, sabırsız ve kuşkucu bir ses tonuyla konuşan Baver, polisin dikkatini çekmek istemediği için biraz önlemli olması gerektiğini söylüyor çünkü son günlerde İran sonundaki kentlerde güvenlik güçlerinin en çok odaklandığı bahis göçmen kaçakçılığı. Operasyonlar ve önlemler her zamankinden daha fazla. 2021’in başından bugüne kadar İran sonundaki göçmen kaçakçılığı ile ilgili 920 şahsa isimli süreç yapılmış. Baver o şahıslardan biri olmak istemediğini söylüyor.
Göçmen kodu “misafir”
Baver, göçmen yahut sığınmacılardan “misafir” olarak bahsediyor. Zira kaçakçılık jargonunda bu sözleri kullanmak sakıncalı. Güvenlik güçlerinin telefon dinlemelerinden kaçmak için bağlantısı WhatsApp, Telegram yahut bunlara misal programlarla sağlıyorlar. Lakin yeniden de birbirleriyle konuştukları vakit şifreli sözler kullanıyorlar. Türkiye’ye geçirdikleri göçmenin jargondaki şifresi “misafir”. Fakat, kaçakçılık hayatlarına o kadar tesir etmiş ki şifreli sözler günlük hayatlarında da lisanlarına pelesenk olmuş. Baver’in kaçakçılık tertibindeki işi epey değerli. İran’dan getirilen ve hudut köylerine yerleştirilen “misafir”lerini Van’daki inançlı bölgeye nakletmek onun sorumluluğunda.
“Bizden sonra çocuklarımız da kaçakçılık yapacak”
Baver, yaptığı şeyin makûs bir iş olmadığını düşünüyor. O, ülkelerinde güç durumda kalan, hayati tehlike altında olan insanlara yardımcı oldukları görüşünde. Bunun karşılığında para kazandığını da inkâr etmiyor. Fakat, ne kadar kazandığını açıklamıyor. Bölgede göçmen kaçakçılığı yapan kaç kişi olduğu sorusuna da, “binlerce” halinde karşılık veriyor.
“Niye berbat bir iş olsun ki? Uyuşturucu getirmiyoruz, silah getirmiyoruz. Güya biz olmazsak bu iş yapılmayacak mı? Bu çark daima sürüp gidecek. Ağabey, bu sonlar çizildiğinden beri kaçakçılık var. Hudutlar olduğu surece devam edecek. Biz yapmazsak, öbürleri yapacak. Evvelden dedelerimiz yapardı, bizden sonra çocuklarımız yapacak. Ne kadar tedbir alınırsa alınsın, kaçakçı diğer bir yol kesinlikle bulur. Zira dedelerimizden beri burada yaşıyoruz ve her karışını, herkesten güzel biliyoruz.”
Kaçakçılık ağı nasıl işliyor?
Baver, tertibin küçük bir kısmında rol alıyor. Meğer tertip Afganistan’dan Pakistan’a, oradan İran, Türkiye ve Avrupa’ya kadar uzanan geniş bir kaçakçı ağını bünyesinde barındırıyor. Pekala, Afganistan’dan çıkan bir göçmen nasıl Avrupa’ya kadar ulaştırılıyor? İran sonundaki DW Türkçe grubu, bölgedeki güvenlik yetkilileri ve lokal kaynaklardan aldığı bilgileri derleyerek, Afganistan’dan çıkan bir göçmenin Avrupa’ya nasıl ulaştığının adım adım yol haritasını çıkardı.
İstanbul’a teslim fiyatı 1500 dolar
Göçmen kaçakçılığının ana merkezlerinden biri Afganistan. Başşehir Kabil’den çıkmak isteyen göçmen, kendi kentindeki kaçakçıyla, tanıdık bir kişinin referansıyla irtibata geçiyor. Bir göçmenin Afganistan-İstanbul ortasındaki transfer ücreti her şey dâhil bin 500 dolar. Geçen sene 600 ile 800 dolar ortasında seyreden fiyatlar, Taliban krizi ve Türkiye’nin hudut güvenliği siyasetini değiştirmesine paralel formda artmış durumda. Kaçakçı asla parayı elden teslim almıyor. Tertibin bu kısmında parayı alan ve her ülkede bulunan garantörler devreye giriyor. Para, döviz ofislerine teslim ediliyor, “hawala” sistemi ile kayıtlara girmeden o ülkedeki garantöre teslim ediliyor. Paranın ödenmesi konusunda göçmenler, kaçakçı ve garantör ortasında itimada dayalı bir bağlantı var, çünkü kaçakçılık sırasında hiçbir para kayıtlara geçmiyor.
Birinci durak Belucistan
İkinci teslim noktası İran hududu
Afganistan-Pakistan hududunu yürüyerek geçen göçmen küme, hudutta kendilerini bekleyen kaçakçıyla buluşup, Belucistan’a giriyor. Belucistan’a giriş noktası ile İran sonu ortasında uzun bir aralık olduğu için bu transferi üç yahut dört farklı kaçakçı sağlıyor. Belucistan’da göçmenleri alan son kaçakçı, onları İran hududunun sıfır noktasında daha evvelden belirlenen yerlere bırakıyor. Yürüyerek İran topraklarına giren göçmenler, İranlı kaçakçı ile buluşuyor. Kaçakçı, yeni gelen göçmenleri kendi köyüne götürüyor. Daha sonra bir araç, İran-Pakistan hududunun sıfır noktasındaki köyleri tek tek gezerek göçmenleri topluyor ve 10 saatlik seyahatin akabinde Tahran’a getiriyor. Hudut geçişleri, güvenlik denetiminin daha az olduğu geceleri yapılıyor. Afganistan’da parayı alan garantör, geçişi teyit ettikten sonra tertipte yer alan her kaçakçıya hissesini, “hawala” sistemi ile gönderip, sistemden çıkarıyor.
İran hudut muhafızlarının göçmen kaçakçılığında rolü var mı?
Otobüslerle Tahran’a getirilen göçmenler, gidecekleri rotaya nazaran iki kümeye ayrılıyor. Bu kümelerin güzergâhları Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesine denk gelen Maku ve Van’a denk gelen Khoy kentlerine uzanıyor. Her rotanın farklı kaçakçısı var çünkü her iki kentin kaçakçılık tertibini o kentin kaçakçıları yapıyor. Khoy ve Maku’nun kaçakçıları Tahran’dan aldıkları göçmenleri evvel kendi kentlerine, sonra da daha küçük araçlarla Türkiye hududuna en yakın İran köylerine getiriyor. Göçmenler, burada kaçakçılık yapan ve İran hudut muhafızlarıyla bağlantıları olan hudut köylülerine teslim ediliyor. Bölgede ulaştığımız bir Türk güvenlik yetkilisi de İran hudut muhafızları ile kaçakçılık tertipleri ortasında çok önemli kontaklar olduğunu teyit ediyor.
Türkiye’ye giriş beş farklı rota ve 10’dan fazla köyden yapılıyor
Sonun İran tarafındaki köylerde bir yahut iki gece bekletilen göçmenler, sıraları geldiği vakit 40 yahut 50’şer kişilik kümeler halinde Türkiye sonundan geçiriliyor. Türkiye tarafındaki kaçakçı gelen kümeleri alarak köyüne götürüyor. Göçmen kaçakçıları, İran ve Türkiye ortasında, Doğubayazıt, Çaldıran, Özalp ve Saray olmak üzere beş farklı rota kullanıyor. Göçmen kaçakçılığı bu rotalar üzerinde bulunan 10’dan fazla köyden yapılıyor. Karanlık çökünce başlayan geçişler, hava aydınlanıncaya kadar devam ediyor. Mahallî kaynaklar, sevkiyat olan gecelerde bir noktadan en az 25 ila 30 kümenin geçtiğini belirtiyor.