Almanya Federal Cumhuriyeti, 26 Eylül’de yeni bir federal seçime hazırlanıyor. Dört yılda bir yapılan seçimler son vakitlerde “Angela Merkel’in koalisyon partnerleri”ni belirleme yarışı haline gelse de, bu sefer ortada çok farklı bir senaryo var. 22 Kasım 2005’te Hıristiyan Birlik Partisi (CDU) ile iktidara gelen Merkel, 16 yıldır bu koltukta oturuyor. Doğu ve Batı Almanya 1990’da, Berlin Duvarı yıkıldıktan iki sene sonra birleşti. Yani Almanya, birleşmesinden sonraki devrin çoğunluğunda Merkel’in idaresindeydi. Merkel ve duvarın yıkılmasının ötesinde, CDU son 72 yılın 52’sinde Almanya’nın federal hükümetini yönetti.
Bu sefer CDU ve Bavyeralı kardeş partisi CSU, seçime Armin Laschet’le girecek. Anketlere nazaran, Almanya tarihine tuğrasını vuran önderler ortasına giren Merkel’in varisi olarak gördüğü Laschet favori değil. Almanya, Merkel dümeni devrederken artık Avrupa’nın en güçlü iktisadı, kimine nazaran Avrupa Birliği’nin ‘de-facto lideri’ pozisyonunda. Bu belgede, T24’ün de Berlin’den takip edeceği Almanya federal seçimlerini birkaç başlıkta inceleyeceğiz.
Almanya 26 Eylül’de ne için sandığa gidiyor?
Almanlar, 26 Eylül’de federal parlamentonun alt meclisi olan Bundestag’da yer alacak bireyleri, dolaylı olarak da yeni hükümeti seçecek. Seçimleri kazanan parti seçim gecesi muhakkak olsa da, birinci partinin hükümet kurabilmek için parlamentoda mutlak/salt çoğunluğa ulaşması gerekiyor. Yani hükümet seçim gecesi değil, koalisyon görüşmelerinden sonra resmen belirli oluyor.
Alman seçmenlerin elinde 26 Eylül’de iki pusula olacak. Bir pusulada yaşadıkları bölgeden seçtikleri bir adaya, ikincisinde ise tercih ettikleri partiye oy verecekler. En az 598 sandalyeden oluşan Bundestag’ın yüzde 50’sini direkt bölgelerden seçilen temsilciler, yüzde 50’sini ise partiler aldıkları oy oranına nazaran belirliyor.
Başbakan nasıl belirli oluyor?
Çoklukla en çok sandalyeye sahip koalisyon partisinin adayı, başbakan seçiliyor. Lakin koalisyon görüşmelerinde bakanlık rolleri paylaşılabilir. Hükümet kurulduğunda yeni seçilmiş parlamento, başbakan için oylama yapıyor. Koalisyon salt çoğunluğa sahip olduğu için, büyük ortağın adayı oy çoğunluğuyla başbakan oluyor.
Seçim sisteminin enteresan ayrıntıları
Evvelki başlıklarda Bundestag’ın sayısının asgarî 598 olabileceğini vurguladığımız dikkatinizi çekmiştir. Bundestag’daki üye sayısı genelde bununla hudutlu kalmıyor. Örneğin şu anda Bundestag’da 709 sandalye var. Bunun nedeni Almanya’nın parlamento formülasyonunda kullandığı istikrar sistemi. Sistem, bölge adayları oylarıyla Bundestag’a girenlerle partilerin gerçek oy oranlarını dengelemeye çalışıyor.
Farazi bir örnek vermek, bu sistemi daha anlaşılır kılabilir. Öncelikle seçmenin sandıkta iki oy kullanacağını hatırlayalım. Evvelki başlıklarda da değindiğimiz üzere. 1. pusula, halkın direkt olarak bölgelerinden ismen oy verdikleri milletvekili adayları. Bu oylar, direkt parti oranlarına tesir etmiyor, yalnızca o 299 bölgeden gösterilen adaylardan hangilerinin Bundestag’a gireceğini belirliyor. İkinci pusulada seçmen direkt partiye oy veriyor, partilerin oy oranlarını yalnızca bu pusulalar belirliyor, birinci oyun hükümeti kimin kuracağını belirlemede direkt bir rolü yok. Yani seçmen bölge milletvekilini seçerken diğer bir partinin adayının fikirlerini beğenip ona oy verip, genelde direkt olarak desteklediği partiye oy verebilir. 2. pusula, hükümeti kimin kuracağını belirleyen oy, münasebetiyle sistem 2. oyu daha kıymetli sayıyor.
İstikrar sistemi, birinci oyun hükümet belirlemede belirleyici rol oynamasını engelleyen araç. Diyelim ki A partisi birinci pusulaya ayrılan 299 sandalye için 60 ismi Bundestag’a soktu. Direkt parti oylarının sayıldığı 2. pusulada ise A Partisi, 50 milletvekili sokacak kadar oy oranına sahip. Yani yeni devirde A Partisi’nin Bundestag’da 110 koltuğu olacak. Sistemin karmaşıklığı burada devreye giriyor. Sisteme nazaran 2. oy daha değerli demiştik; bu sonuca nazaran parti, 1. pusulada gerçek oy oranının üzerinde oy aldı. Hasebiyle Alman seçim sistemine nazaran A Partisi’nin parlamentoda hak ettiğinden 10 sandalye fazlası var. Bunun nedeni Bundestag aritmetiğini 2., yani partiye verilen oyların oranının belirliyor olması. Aritmetiğin sağlanması için A Partisi’nin elinden kazandığı “fazla” sandalyeler alınmıyor; bunun yerine parlamentodaki tüm partilere oy oranlarına tekabül edecek formda ek kontenjan sağlanıyor. A Partisi’nin aldığı 10 fazla koltuk cebinde; B Partisi’nin de onun yarısı kadar oy aldığını varsayalım. Sistem, B Partisi’ne de A Partisi uyumsuz oy aldığı için 5 sandalye daha veriyor. Bu hesap, tüm partiler için teker teker yapılıyor. Yani tüm partiler, 2. pusulalardaki oylarıyla orantılı olarak sandalye artırıyor.
Bundestag’a girmek için rastgele bir partinin ikinci pusuladan yüzde 5 oy alması gerekiyor. Bu baraj, küçük ve radikal partilerin Bundestag’a girmesini önlemek için bulunuyor.
Öne çıkan başbakan adayları kim?
Armin Laschet/ Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU ve CSU)
Merkel, emekli olacağını açıkladığı vakit aklına gelen birinci varis Laschet değil, partinin Merkel sonrası birinci genel lideri olan Savunma Bakanı Annegret Kramp-Karrenbauer’dı. Kramp-Karrenbauer, 2020’nin başında çok sağcı Almanya İçin Alternatif (AfD) partisine karşı meçhul bir tavır izlemekle eleştirildikten sonra parti liderliğinden istifa etmiş ve başbakanlığa aday olmayacağını açıklamıştı.
Laschet, bu sene yapılan seçimle CDU Genel Lideri seçildi ve partinin 26 Eylül seçimleri için adayı oldu. Parti içindeki seçimlerde Merkel’in de kendisini desteklediği biliniyordu. Laschet, birçok bireye nazaran Merkel’in çizgisini sürdürecek kişi olarak görülüyor.
Armin Laschet mevcut olarak Almanya’nın en yüksek nüfuslu eyaleti Kuzey-Ren Vestfalya’nın başbakanlığını yapıyor. Lise yıllarında CDU’ya üye olan Laschet, 1998 yılında Avrupa Parlamentosu’na seçilerek 1999-2005 yılları ortasında Strasbourg’da vazife yaptı.
Laschet’in dış siyasette yumuşak bir tavır izleme ihtimali ülke içinde birtakım kesitleri endişelendiriyor. Politico’ya nazaran birtakım bölümler, Laschet’e Rußlandversteher (Almanca: Rus sempatizanı) lakabını taktı. Sağcı siyasetçiler genelde bu terimi Putin Rusyası’na karşı yumuşak tavır izleyenlere takıyor. CDU önderi 2019 yılında, “SSCB varken bile Doğu ile Batı ortasında diyalog mümkündüyse, bugün de birebirini yapabilmeliyiz. Dünyadaki birçok probleme karşı Rusya’ya gereksinimimiz var” demişti. Laschet’in, ticari tasalarla Çin’e karşı da yumuşak bir tavır izleyebileceği konuşuluyor.
Laschet de tıpkı selefi Merkel üzere Türkiye’nin AB üyeliğine kuşkucu yaklaşıyor, lakin geçmiş hükümetler periyodunda verilen kelamlar sebebiyle müzakerelerin sürmesi gerektiğine inanıyor. Laschet, Türkiye’yle yakın diyalogdan yana olduğunu belirtiyor. BBC Türkçe’nin aktardığına nazaran Türkiye’de hukuk devleti ve demokrasi alanında yaşanan problemler nedeniyle, AB’ye üye adaylığı sürecine son verilmesi davetlerine katılmayan Laschet, bu tutumun, tam bilakis Erdoğan’ı güçlendireceği yorumunda bulunmuştu.
Laschet’i ele alırken, T24 müellifi Fulya Canşen’in 17 Ocak tarihindeki yazısında yaptığı şu değerlendirmeye de kulak vermek değerli:
“Laschet, Kuzey Ren Vestfalya’nın Aile ve Entegrasyon Bakanı oldu. Armin Laschet bu nedenle, bilhassa de çok sağcılar tarafından ‘Türk Laschet’ ya da ‘Türklerin Armin’i’ olarak anılıyor. Bu tarif Laschet’in pek güzeline gitmese de Almanya’da yaşayan göçmenler, bilhassa Türkiyeliler siyasetçiye sempati ile bakıyor. Ayrıyeten Laschet’in 2017’den beri başbakanlığını yaptığı eyalet Kuzey Ren Vestfalya, en fazla Türkiye kökenli göçmen nüfusu barındırıyor. Laschet’in parti başkanı olarak seçilmesi, az ya da çok Merkel çizgisini devam ettirecek ve daha evvel seçim kazanmış olması, ayrıyeten Avrupa Parlamentosu’ndaki deneyimi nedeni ile sürpriz olmadı.”
Alman basını, Laschet’i muhafazakâr-liberal bir siyasetçi olarak nitelendiriyor.
Olaf Scholz/ Toplumsal Demokrat Parti (SPD)
SPD, Olaf Scholz’u seçimden bir yıldan uzun müddet evvel aday gösterdi. Bu sefer CDU’nun tahtını sarsmayı uman SPD’nin bu kadar erken bir tarihte adayını açıklaması birçok kişiyi şaşırtmıştı. SPD’nin, açıklamadan birkaç ay evvel SPD genel başkanlığı için yapılan seçimde yenilmiş Scholz’u aday göstermesi insanları daha da şaşırtmıştı. Mevcut anketlere baktığımızda, SPD’nin oynadığı kumarı kazanmış olabileceğini görüyoruz.
Scholz mevcut durumda Almanya’nın Finans Bakanı olarak misyon yapıyor. Koronavirüs pandemisinde birçok ülke ekonomik olarak sıkıntı bir süreçten geçerken, Almanya’nın öteki güçlü ülkelere nazaran daha az sarsıntı yaşaması onu daha tanınan hale getirdi. Alman kamu yayıncısı Deutsche Welle de bu değerlendirmede bulunuyor; Scholz’un kriz sırasında milyarlarca Euro acil durum fonu sağlayarak ülkenin iktisadının ve vatandaşların ayakta kalmasını sağlamasının onu “parlattığını” belirtiyor.
Madalyonun öbür yüzüne baktığımızda ise Scholz’un imajının Wirecard skandalında ziyan gördüğünü söylemek mümkün. Scholz’un bakanlığına rapor veren Federal Mali Denetleme Kurumu (BaFin), 2020’de kayıp olan 1,9 milyar Euro’yu fark etmemişti.
Kimi kısımlar tarafından “sıkıcı bir bürokrat” olarak görülse de, Scholz siyaset merdivenlerini başarılı bir halde tırmandı, sırasıyla SPD Genel Sekreteri, Hamburg Belediye Lideri ve eyalet İçişleri Bakanı olarak misyon yaptı. Artık Finans Bakanlığı’nın yanında Başbakan Yardımcısı olarak da sıkça göz önünde olan bir rolde.
Aslen bir avukat olan Scholz, SPD’ye 1975 yılında, tıpkı Laschet üzere bir lise öğrencisiyken katıldı.
Scholz, seçimler yaklaşırken DW’ye yaptığı açıklamalarda Almanya’nın Rusya’ya karşı yeni bir siyaset üretmesi gerektiğini söylerken Kırım’ın ilhakının da büyük bir sorun olduğunu vurguladı. Rusya’ya karşı CDU’ya kıyasla daha sert bir siyaset izleyebileceğinin sinyallerini veren Scholz, bu görüşlerinin, seçilmesi durumunda Putin’le görüşmeyeceği manasına gelmediğini tabir etti.
Afganistan’dan gelecek yeni bir sığınmacı dalgasıyla ilgili de yorumlarda bulunan Scholz, Almanya’nın daha fazla sığınmacı almak yerine sığınmacıların birinci vardıkları ülkelere yardım sağlama mümkünlüğü üzerinde durması gerektiğini düşünüyor.
Scholz, Toplumsal Demokrat Parti’nin muhafazakâr kanadında yer alan bir isim olarak görülüyor.
Annalena Baerbock/ Yeşiller (Grüne)
Yeşil Parti’nin başbakan adayı, 2018’den beri Robert Habeck ile birlikte partinin Eş Genel Başkanlığı’nı yürüten Annelena Baerbock oldu. Baerbock, adaylığı açıklanırken gayelerinin “Almanya için yeni bir çadır parti haline gelmek” olduğunu söylemişti.
Daha evvel hiçbir resmi makamda nazaran yapmamış Baerbock’un aday gösterilmesiyle Yeşiller anketlerde büyük bir yükseliş yakaladı. Parti, herkesi şaşırtarak Nisan 2021’de kimi anketlerde 1. sırada yer aldı. Lakin daha sonra rakipleri Baerbock üzerindeki baskıyı artırdı.
Baerbock, CV’sinde kimi ayrıntılar hakkında palavra söylemekle, büyük bir Noel ikramiyesi alıp vergisini ödemekte gecikmekle, yeni kitabının birtakım kısımlarında intihal yapmakla suçlandı; daha sonra da kendisi bir söyleşide siyahlar için ırkçı bir söz kullandı. Baerbock hepsi için sonra özür dilese de, Yeşiller anketlerde eriyerek 3.’lüğe düştü.
1980 doğumlu olan Baerbock, parti içinde bile yalnızca kendi bölgesinde tanınan bir siyasetçiyken, Yeşiller’in 2018 Berlin Konferansı’nda parladı ve partinin yıldızlarından biri haline geldi.
Beklendiği üzere, Almanya’da iklim krizi konusunda en kapsamlı programa Yeşiller sahip. Baerbock, Almanya’nın, mevcut maksat olan 2038’den çok daha evvel kömür kullanımına son vermesini istiyor. Yeşiller başkanı, sıkça iklim kriziyle uğraş edecek bilgiye sahip bir başkan olduğunu vurguluyor.
Baerbock, ağustos ayında, 60. yılını dolduran Türkiye’den göçün Almanya tarihinin muvaffakiyet öykülerinden biri olduğunu vurgulayarak müfredata dahil edilmesini talep etmişti.
Gazete Duvar’dan Ayşegül Karakülhancı’ya yaptığı açıklamalarda Baerbock, “Türkiye’de demokrasi ve hukukun üstünlüğü, eşitlik ve insan hakları için uğraş eden herkesin yanındayız” demiş ve Türkiye’deki durumun kendileri için çok kıymetli olduğunu lisana getirmişti.
Seçimlerde öne çıkan partiler Yalnızca CDU, SPD ve Yeşiller değil. Bu üç parti, anketlerin doruğunda yer alıyor ve başbakan neredeyse yüzde 100 bir netlikte bu üç partinin adayından biri olacak. Lakin öbür partiler koalisyon konusunda çok kıymetli roller oynayacak. Koalisyonları ve bu üç partinin takipçisi olan AfD’yi başka başlıklarda ele alacağız.
Anketler ne diyor?
Anketlerde ağustos sonu itibariyle SPD öne geçti ve mevcut durumda farkı giderek açıyor.
Politico’nun tüm büyük anketlerden topladığı datalardan aldığı ortalamaya nazaran oyların yüzde 25’ini SPD, 21’ini CDU/CSU, 16’sını Yeşiller, 12’sini Hür Demokratik Parti (FDP), 11’ini AfD, 6’sını Sol Parti (Die Linke) ve 3’ünü bağımsızlar alacak.
Bu anketlerde çok sağcı AfD’nin 2017’deki dramatik yükselişinden sonra oy kaybı yaşadığını görüyoruz. 2017’de neredeyse 8 puan yükselerek yüzde 12,6’yı yakalayan AfD’nin, yeni seçimlerde bu oranın altında kalacağı öngörülüyor. Bu AfD’yi birinci üçün dışına itecek.
Anketlere nazaran CDU’da da çok önemli bir erime var. Muhafazakâr parti geçen sene bu vakitlerde yapılan anketlerde yüzde 36 civarı oy alıyordu. Artık ise partinin oylarının neredeyse yarı yarıya erdiğini gözleniyor. Anketlerde CDU’nun, nisan ortasında Laschet adaylığını açıkladıktan sonra da erimeye devam ettiğini, yaz aylarında geçtiği yükselişi ise ülkede yaşanan sellerin akabinde sürdüremediğini, uzun müddettir görülen en düşük oy oranına gerilediğini görüyoruz. Merkelli CDU, geçen seçimde yüzde 41,5 oy almıştı.
Toplumsal Demokrat Parti SPD ise enteresan bir örnek. Geride bıraktığımız yılda genelde anketlerde yüzde 15-16 sularında seyreden SPD, sellerden sonra 2017’deki oy oranına ulaştı. Bu oran Martin Schulz’un yakaladığı yüzde 25,7 bandına yakın. Fakat mevcut anketlere nazaran bu oranı korumak, SPD’ye birinci parti olmak için ziyadesiyle yetecek. SPD’nin sellerden sonra önemli bir çıkış yakaladığı gözleniyor.
Yeşiller, Baerbock’un adaylığının açıklanmasından sonra mayıs ayında anketlerde birinci partiydi. Partinin anketlerde yüzde 26 ile tepe yaptığını, Baerbock’un isminin karıştığı skandallar ve muıhatap olduğu argümanlardan sonra başlayan ve hâlâ devam eden erimeyle yüzde 16’ya gerilediğini görüyoruz. Bu sonuç bile 2017’de yüzde 8,4 alan Yeşiller’in oyunu iki katından fazlasına çıkarması manasına gelecek.
Koalisyonlar: Büyük, Jamaika, Trafik Lambası…
Almanya siyasetinin en can alıcı noktalarından biri koalisyonlar. Bunun nedeninden kelam etmiştik. Bir partinin hükümet kurabilmesi için parlamentoda salt çoğunluğa gereksinimi var. Partiler tek başlarına bu banda ulaşamadığı için koalisyon kurmak durumunda kalıyor. Bunu daha evvel bahsettiğimiz fren – istikrar sistemine bir örnek olarak gösterebiliriz; tek bir partinin hükümet üzerinde mutlak güce sahip olma ihtimali önemli manada kısılıyor.
Almanya kulislerinde 26 Eylül sonrası için SPD ve Yeşiller’in koalisyon kurma konusunda anlaştığı söz ediliyor. Fakat mevcut anketlerden yola çıkarsak bu iki partinin yüzde 42’de kalacağını görüyoruz. Partiler hükümet kurabilmek için bir yahut daha fazla koalisyon ortağına muhtaçlık duyacak.
Koalisyon görüşmelerinde sıkça ikinci partiye bakanlık yahut bakanlıklar verildiğini de görebiliyoruz. Scholz’un SPD’li olmasına karşın hala Finans Bakanı olması buna bir örnek.
Bu koalisyon sistemi, Alman siyasetinde enteresan ataklara de sebep olabiliyor. Örneğin 2017 seçimlerinden sonra CDU/CSU ve SPD birinci başta koalisyon kurmak istememişti. Bunun münasebeti fikir ayrılıklarından çok aşırı sağcı AfD’nin ana muhalefet partisi haline gelmesini önlemekti. SPD iktidar bloğuna katılmazsa, muhalefette çoğunluk üçüncü parti olan AfD’de değil, Toplumsal Demokratlar’da olacaktı. Lakin CDU/CSU öteki partilerle koalisyon teşebbüslerinden sonuç alamayınca SPD ile koalisyon kurdu.
Almanya’da koalisyonlara çeşitli isimler de veriliyor. Bunun en çok duyulan örneği ‘Büyük Koalisyon.’ Almanya’nın en büyük iki partisi kabul edilen CDU ve SPD’nin kurduğu koalisyonlara ‘Büyük Koalisyon’ deniyor. Parti renklerinden ötürü CDU, FDP ve Yeşiller’in kurabileceği mümkün bir koalisyona ‘Jamaika Koalisyonu’ deniyor. Zira partilerin ana renkleri ile Jamaika bayrağının renkleri birebir.
SPD, FDF ve Yeşiller’in kuracağı bir koalisyona ise tekrar parti renkleri sebebiyle ‘Trafik Lambası Koalisyonu’ deniyor. Anketlere baktığımızda 26 Eylül’den sonra ‘Trafik Lambası Koalisyonu’nun kurulması mümkün gözüküyor. Bu koalisyon isimlerinin birçok farklı örneği de bulunuyor; ‘Kırmızı-Kırmızı-Yeşil Koalisyon’, ‘Sosyal-liberal Koalisyon’, vs…
Merkel’in mirası
Almanya’da yeni gelen hükümetin tahminen de en büyük dezavantajı Merkel periyodundan sonra misyon yapacak birinci hükümet olması. Bir sonraki başbakan daima, Almanya’nın yakın tarihine damgasını vurmuş olan Merkel’le kıyaslanacak.
Batı demokrasilerinde bir başkanın 16 sene misyon yapması sık görülen bir şey değil. Birçok ülkede periyot limitleri daha sıkı yahut halk oyunu daha sık değiştirmeye daha açık. Merkel ise bilhassa genç jenerasyonun hatırladığı tek Alman önder durumunda.
Merkel devrinde Almanya ekonomik olarak çok önemli bir büyüme yaşadı ve Avrupa kıtasında Britanya ile Fransa’nın önünde daha baskın bir ülke haline geldi. Merkel mütevazı kişiliğine karşın bir kesim tarafından ikonlaştı, ‘Almanya’nın Muttisi’ (Almanca: Annecik) oldu. 2016’da Trump ABD seçimlerini kazandıktan sonra, kimi beşerler hayali “Özgür Dünyanın Lideri’ titrinin artık ona ilişkin olduğunu bile savundu.
Lakin Merkel’in bıraktığı miras büsbütün olumlu olmayacak. Uzun müddettir Almanya’da gazetecilik yapan Fulya Canşen bu evrak için yaptığı değerlendirmede, “Başbakan Angela Merkel dış siyaset açısından bir enkaz da bırakıyor. Afganistan’da olanlar bunu çok açık gösteriyor.” dedi.
“Askerlerini ve sivilleri tahliye ederken bile ABD’ye bağımlı olduğunu gören Almanya, Amerika’nın Afganistan’dan çıkardığı Afganları Ramstein üssünde ağırlamak zorunda kaldı” diyen Canşen, Türkiye’yle ilgili boyut ve Afganistan’dan çekilirken alınan kararlarla ilgili olarak da şunları söyledi:
“Mültecilere ne olacak sorusu da, Türkiye ile Afganları içeren yeni bir muahede yapma konusu da açık. AB Türkiye konusunda ikiye bölünmüş durumda. Merkel, Türkiye’yi de AB’nin çöp ve mülteci deposundan ibaret bir ülke haline getirip uzaklaştırmayı başardı lakin AB’nin hala yasal yükümlülükleri var. 16 yıl boyunca Afganistan’ın kendi savaşı, hasebiyle kendi sorunu olmadığını düşünen Merkel, Taliban’ın devirdiği hükümetin temellerinin Bonn’da atılmış olduğunu da unutmuş görünüyor. Merkel’in Almanya First pragmatizminin uzun vadede oluşturduğu ziyanları önümüzdeki yıllarda, yalnızca Almanya değil bütün AB’nde birden fazla sefer göreceğimiz açık.”
Soli Özel de konuk olduğu bir T24 yayınında, “16 yıl boyunca yönetti, misyonu büyük bir saygınlıkla devredecek fakat Merkel’in 2015’teki göçmen kararı dışında mert bir karar verdiğine de çok rastlamış değiliz. Daha eyyamcı, Almanya’nın ekonomik çıkarlarını her şeyin önüne koyan bir siyaset izlemişti” değerlendirmesini yapmıştı
Almanya için tasa verici Alternatif
Çok sağcı AfD anketlere baktığınızda başbakan çıkarmaya çok uzak bir parti üzere duruyor. Durum böyleyken neden bu partinin neredeyse SPD ve CDU kadar konuşulduğunu düşünüyor olabilirsiniz.
Alternative für Deutschland, yani Almanya için Alternatif partisi 2017 seçimlerinin de en konuşulan partilerinden biriydi. Çok sağcı parti kan kaybediyor üzere görünse de, radikal görüşlü parti yüzde 10’un üzerindeki oyunu kemikleştirmiş üzere gözüküyor.
Yabancı düşmanlığı, İslam aksisi telaffuzlar, saf milliyetçilik, AB düşmanlığı ve anti feminizm; bunlar AfD’nin imzaları haline geldi. Milliyetçilik Avrupa’nın doğusunda, bilhassa Türkiye’yi de içine katabileceğimiz Balkan ülkeleri ortasında hâlâ ana akım bir siyasi görüş olarak kabul edilse de, Batı Avrupa’da bu partilerin önemli manada telaş uyandırdığını söylemek mümkün. Bilhassa Almanya’da bu türlü bir partinin ani bir yükseliş yakalaması, birçok medya kuruluşu tarafından AfD’nin görüşlerinin NSDAP, yahut daha yaygın ismiyle Nazi Partisi’yle kıyaslanmasına sebep olmuştu. Partinin eski yöneticilerinden Björn Höcke, Holokost / Soykırım Anıtı’nı kast ederek, “Almanlar, başşehrinin kalbine utanç anıtı diken tek insanlardır” demişti. Partinin İslam aksisi pankartları, Almanya’da çok büyük tartışmalara sebep olmuştu.
AfD’nin bu seçim periyodunda en dikkat cazibeli taraflarından biri toplumsal medyadaki aktifliği oldu. DW’ye nazaran AfD’nin adaylarından Alice Weidel, 12 Haziran-15 Ağustos ortasında toplumsal medyadaki en başarılı aday oldu. Weidel’in görüntüleri farklı platformlarda 4,9 milyon kere izlendi. Bu süreçte yaptığı paylaşımlar öteki adaylardan çok daha fazla beğeni ve paylaşma sayısı topladı. AfD’nin yalnızca 32 bin kadar üyesi bulunuyor.
AfD, 2021 liste başı adayları olarak Bundestag üyeleri Alice Weidel ve Tino Chrupalla’yı seçti. İki isim de göç aykırısı telaffuzlarıyla öne çıkıyor. Weidel ve Chrupalla’nın ön seçimleri kazanması, AfD’nin ölçülü kanadının kaybettiği, radikal sağcıların kazandığı yorumuna sebep olmuştu. Chrupalla, DW’nin seçim röportajları serisinde Afgan sığınmacıların geri gönderilmesi gerektiğini söz edip, “Almanya, sonlarını gerekirse silah zoruyla da korumalı” demişti.
CDU’nun da SPD’nin de kazanması durumunda AfD ile koalisyon kurmayacağına kesin gözüyle bakabiliriz. AfD’nin birinci parti olarak koalisyonu kendi belirleyecek duruma gelmeyeceği de anketlerde açıkça görülüyor. Partinin ana maksadı, parlamentoda varlığını sürdürüp, çok sağcı tanınan telaffuzlarını gündemde tutmak ve aslında parti birinci ortaya çıktığında çok radikal bulunan kimi telaffuzları “normalleştirmeye” çalışmak.
AfD’nin destekçilerinin bir kısmı, 2017 seçimlerinden evvel toplum içinde çok sağcı partiyi desteklemekten çekindiklerini belirtiyordu. AfD o devir, destekçilerinden kendilerine oy vereceklerine dair görüntüler çekip toplumsal medyadan yayınlamalarını istemişti. Bu, AfD’nin izlediği stratejiyi anlamak için güzel bir örnek. Parti, ana akımlaşmak, radikal görüşlere sahip olmayı olağanlaştırmak, hiç olmazsa yaygınlaştırmak istiyor. Dört sene boyunca ana muhalefet titrini taşımanın popülistlere ne getirdiğini sandık gösterecek.
