Berlin
Almanya’da yaklaşık 17 yıl sonra Angela Merkel’siz bir periyodu başlatacak olan seçim geride kaldı. Ülkenin kırmızı beyaz bayraklı merkez sol partisi, kendi kâbusu haline gelen döngüyü kırarak geçilmez üzere görülen sağ parti CDU’yu geçti. Kimi çevreler tarafından ‘sıkıcı’ bulunan toplumsal demokrat aday ülkenin en kıymetli ofisinde oturacak. Alışılmış evvel bir koalisyon kurması lazım. O vakte kadar Merkel’in emeklilik günlerinin beklemesi gerekecek.
Pazar gününün büyük kısmını geçirdiğimiz Berlin’deki SPD genel merkezinde her partilinin yüzünde sabırsızlıkla karışık heyecanı görmek mümkündü. Partinin genel merkezinin lobisinde binaya ismini veren ve sol siyasette bir ekol olarak kabul edilebilecek Willy Brandt’in heykelinin gölgesinde partililer ve gazeteciler, sandıkların kapanmasını ve birinci nabzı verecek çıkış anketlerinin yayınlanmasını beklerken, lobiyi çevreleyen televizyonlarda da çeşitli kanalların Merkel’e veda için hazırladığı görüntüler dönüyordu. Tahminen bu binada binlerce kişi binlerce saat Merkel’i yenebilmek için mesai yaptı, lakin o tekrar sandıkta yenilmeden; kendi kararıyla siyasete veda etti.
SPD lobisindeki ekranlarda Merkel ve Obama
SPD genel merkezinde sevinç çığlıkları, alkışlar, sallanan bayraklar ve sevinçle zıplayan partililer vardı. Gece boyunca Fulya Canşen ve bana eşlik eden SPD’li eski federal meclis üyesi Lale Akgün’ün memnunluktan gözleri doldu. Akgün, bu seçimin parti için ne kadar büyük bir muvaffakiyet olduğunu vurguladı. Çıkış anketleri ve birinci sonuçlar CDU ve SPD’yi birbirine son derece yakın çıkarsa da, SPD’lilerin kutlamaları boşa çıkmadı. Almanya’da yeni hükümeti Olaf Scholz kuracak. Avrupa’nın bir numaralı iktisadının başında artık Toplumsal Demokratlar olacak.
Kısa mühlet sonra ekranlarda CDU’nun adayı Armin Laschet’i gördüğümüzde muhafazakâr parti idaresinin yüzünde şaşkınlık olduğunu anlamak güç değildi. Laschet ile birlikte sahnede Merkel vardı. SPD’liler sanırım bu tabirlerden güç alarak alkış ve kutlamalara konuşma sırasında da devam etti. Laschet “Şimdi yenilmedik” iletisi verse de, beden lisanı daha farklıydı.
Akabinde Yeşiller’in başkanları ekranlara yansıdı. Başbakan adayı Anna Baerbock, “kendisinin de kusurlar yaptığını” tabir etti ve geleceğe dair partisi için umutlu bildiriler verdi. SPD salonu konuşma boyunca sessiz kaldı. Sanırım Toplumsal Demokratlar yeni iktidar ortaklarının söyleyeceklerini dinlemek istedi.
Daha sonra bulunduğumuz salonda sahneye Scholz ve SPD başkanları geldi. Salona alkış yağdı, sevinç çığlıkları koptu. Scholz ve parti idare, CDU ile binde 2’ye kadar düşen fark nedeniyle temkinli davransa da partililer ortasında tam bir bayram havası vardı. Her cümleden sonra alkışlar, tezahüratlar ve fazlası.
Yıllardır T24’e Almanya’yı ve Alman siyasetini yazan Fulya Canşen, Scholz’un zafer ilan etmekten kaçınması üzerine Almanya’nın müstakbel önderinin temkinli halini, baibakanlık koltuğunu devralacağı Merkel’inkine benzetti. İlerleyen saatlerde SPD farkı giderek açmaya devam etti ve sonunda yarışı kopardı. Birçok bireye nazaran işin heyecanlı tarafı artık başlıyor.
Bu ortada SPD’nin, genel merkezindekiler için de aldığı ağır tedbirlere değinmek gerekiyor. Willy-Brandt-Haus’a evvelce yapılan akreditasyon müracaatları ile sonlu sayıda gazeteci alındı. Hepimizden yeni PCR testi ve iki doz koronavirüs aşısı olduğumuza dair delil istendi. Binanın etrafında açık havada da sonuçların takip edilebilmesi için ekranlar, çekim yapılabilmesi için açık bırakılmış alanlar bulunuyordu. Lobideki kalabalığa karşın yayın anları dışında kimsenin maskesiz gezdiğini görmedim.
SPD binasından ayrıldıktan sonra güya farklı bir dünyaya çıktık. İçerideki o heyecandan eser yoktu! Güya dışarıda kimsenin haberi olmayan bâtın bir mesken partisinden çıkmış üzereydik. Türk nüfusun yoğunlukta olduğu Kreuzberg’e indiğimizde hayat pek olağan seyrediyordu. Fulya Canşen ile birlikte konuştuğumuz Türk restoran çalışanlarından hiçbiri ne oy verdiğini ne de sonuçları takip ettiğini söz etti. Hepsinin sunduğu nedenler farklıydı. Görüntüyü buraya iliştiriyorum.
Israrla sokaklarda heyecan yaşanmadığını söylesek de, Almanya’daki seçimler birçok enteresan sonuç sundu. Bunları birçok başlıkta değerlendirmeye çalışalım.
Gecenin kazananı: Bu isim tartışmasız Olaf Scholz. Başbakan seçilmesi kendi başarısı mı yoksa 16 yıl sürmüş CDU iktidarı yorgunluğu eşliğinde karşısındaki adayların başarısızlığı mı, bunu tartışabiliriz. Lakin kesin olan şey şu; Scholz o denli ya da bu türlü yıllar sonra Almanya’da toplumsal demokratları iktidara taşıyan geminin dümenini muvaffakiyetle tuttu. Önümüzdeki yıllarda dünyada rüzgârı esen merkez sol ile ilgili yazılan her yazıda giriş paragraflarında onun da ismi geçecek. Scholz kısa müddet evvel partisinde genel lider bile seçilememişti. Aday gösterilmesinden sonra ise ağır mesaiyle 1 sene içinde SPD’nin oyunu 2017’ye nazaran göz gerisi edilemez bir oranda artırmayı başardı. Artık tüm gözler onun üzerinde.
Gecenin kaybeden partisi: Yeşiller. Avrupa’da iklim hareketi tepe noktalarına ulaşıyor. Yeşiller bu iklimde dünyanın birinci yeşil iktidarı olabilirlerdi. Zati ilkbahar aylarında anketlerde birinci sıralardaydılar. Anna Baerbock dışında bir aday tercih edilse, dün akşam onlar kutlama yapıyor olabilirlerdi. Partinin istenen / beklenen başarıyı sergileyememesi, Baerbock’un isminin karıştığı skandallar oy oranını çok eritti. Dün gece son anketlerin gösterdiğinin bile altında kalarak yüzde 14,6 oy aldılar. Yeşiller, geriye bakarak yanlışlarını ayrıntılı bir halde incelemeli. 2021 olmadı, 2025 ise onların yılı olabilir.
Gecenin kaybeden ismi: Şu anda yerinde olmak isteyeceğim siyasetçiler sıralamasında Armin Laschet listenin tabanında bir iki isimle köşe kapmaca oynuyor. Laschet, üzerine konulan yükü taşıyamadı. CDU onun liderliğinde ve adaylığında tarihinin en makus seçim sonucunu aldı. Seçim sonuçlarında siyah kolon, hiç olmadığı kadar kısa kaldı. Merkel’in halefi, onun oylarını kaybetti. Laschet, seçimleri kazanamaması durumunda hem Kuzey Ren Vestfalya Başbakanlığı’nı hem de CDU liderliğini bırakacağını söylemişti. Bakalım kelamını tutacak mı?..
Gecenin sürprizi: Mümkün olduğu konuşuluyordu; fakat ben Die Linke’nin, yani Sol Parti’nin parlamento dışında kalmasını beklemiyordum. Parti direkt seçim ile soktuğu tek tük adaylar sayesinde fraksiyon kurabilecek, lakin koalisyon konuşmalarında sahne dışı kaldı. Öte yandan Lale Akgün, Die Linke’nin yüzde 5 barajının altında kalmasının partinin 2025 seçimleri için yenilenmesinde kıymetli rol oynayabileceğini söz etti. Die Linke, tıpkı vakitte listesinde en çok Türk aday bulunan partiydi.
Mümkün koalisyonlar: SPD ve Yeşiller, birlikte koalisyon kuracaklarının bildirisini net bir formda verdiler. Die Linke’nin 5 barajının altında kalması ile birlikte bu üçlü koalisyonun son muhtemel ortağı Hür Demokratik Parti (FDP) üzere duruyor. Scholz da seçimlerden sonra bu koalisyonu istediğine işaret etti. Yani trafik lambası koalisyonu dediğimiz SPD, Yeşiller ve liberal FDP’nin kuracağı koalisyon hükümeti ufukta görünüyor. FDP’nin Maliye Bakanlığı’nı isteme konusunda ısrarcı olup olmayacağı bu koalisyonun inşası ve müddeti konusunda belirleyici olacak. SPD’nin CDU ile de hükümet kurması matematiksel olarak mümkün, lakin bu pek muhtemel görünmüyor. Çok sağcı, Almanya İçin Alternatif (AfD) partisi de teknik olarak bir koalisyonda yer alabilir. Lakin kimsenin bu partiye yanaşmayacağından Alman siyasetini az çok takip eden herkes emin.
Popülist alternatif: Seçim haritasına baktığınızda eski Doğu Almanya’nın güneyinin lacivert olduğunu göreceksiniz. Göçmen zıddı, homofobik, İslamofobik ve daha sonunda ‘fobik’ bulunan birçok söz ile nitelendirebileceğimiz AfD bu bölgelerde tekrar çok fazla oy kazandı. Saksonya ve Türingiya eyaletinde en çok oyu alan parti oldular. Ülke genelinde 2017 federal seçimlerine kıyasla oy kaybı yaşadılar, lakin yüzde 10,3’lük sonuç ve Bundestag’da 83 sandalye hâlâ tesirli bir parti olduklarını gösteriyor.
Anketler yanılmadı: Almanya’da seçim öncesi anketlerde CDU ve SPD’nin çok yakın çıkması, yanılma hissesi göz önünde bulundurulunca seçimin bıçak sırtı geçeceğini gösteriyordu. CDU anketlerde seçime giden son 3 günde tırmanmayı başarmıştı. 25 Eylül anketlerinin ortalamasında SPD yüzde 26, CDU yüzde 24’tü. Anketler öteki partile konusunda da yanılmadı. Anketlerde Sol Parti genel olarak yüzde 5 sonunun altına düşmüyordu, lakin seçim gecesi yüzde 4.9 ile felaketi yaşadılar.
Kararsızlar: Seçimden evvel her 10 seçmenden 4’ünün kararsız olduğu konuşuluyordu. Kararsızların ne tarafa yoğunlukta oy verdiklerini bilmek için şimdi erken, bununla ilgili datalar yayımlanmadı. Fakat baktığımızda anketlerin yanılmamış olması kararsızların partilerin gerçek oranlarına nazaran dağıldığını yahut bu insanların değerli bir kısmının sandığa gitmediğine işaret edebilir. Lakin anketlerde son günlerde CDU’nun SPD ile ortasındaki farkı yüzde 4’lerden yüzde 2’lere indirdiğini görmüştük. Bu pek olağan önemli sayıda kararsız seçmenin son günlerde muhafazakarlara yöneldiğine işaret edebilir.
