İngiltere, ABD ve Avustralya’nın nükleer denizaltılarda kullanılan teknolojinin paylaşmasını içeren savunma mutabakatına reaksiyon gösteren Fransa, ABD ve Avustralya’daki büyükelçilerini istişare maksadıyla geri çekti.
AUKUS paktı olarak da bilinen muahede uyarınca, Avustralya’ya nükleer denizaltıları üretebilmesi için gereken teknolojinin en kısa müddette sağlanması amaçlanıyor.
Fransa’nın büyükelçilerini geri çekme kararı, bu pakt için Avustralya’nın Paris’le yaptığı milyarlarca dolarlık nükleer denizaltı mutabakatını iptal etmesi ve üç ülkenin ‘arkalarından’ yeni bir muahede yapması yatıyor.
- Çin’den ABD, İngiltere ve Avustralya’nın savunma mutabakatına reaksiyon: ‘Büyük sorumsuzluk’
ABD Lideri Joe Biden, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ve Avustralya Başbakanı Scott Morrison’un Çarşamba günü imzaladığı muahede, Çin’in tartışmalı Güney Çin Denizi’ndeki nüfuzunu zayıflatma gayreti olarak görülüyor.
Fransa ise muahededen, duyurusu yapılmadan sırf birkaç saat evvel haberdar olmuştu.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, Cuma gecesi yaptığı açıklamada, muahedeyi “Sırtımızdan bıçaklandık” kelamlarıyla eleştirip, büyükelçilerin Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un talebiyle çağırıldıklarını söyledi.
Le Drian, muahedenin “müttefikleri ve ortakları ortasında vardıkları kabul edilemez bir tavır olduğunu” söz etti ve bu halin sonuçlarının Fransa’nın müttefikleri, iştiraklerine yönelik yaklaşımlarını ve Hint-Pasifik bölgesinin de Avrupa için ehemmiyetini direkt etkileyeceğini söyledi.
Bir Beyaz Saray yetkilisi, Fransa’nın büyükelçilerini çekme kararından keder duyduklarını belirtip gelecek günlerde iki ülke ortasındaki farklılıkları çözmek için Paris ile temasa geçileceğini kaydetti.
BBCWashington’da konuşan Avustralya Dışişleri Bakanı Marise Payne de Fransa’nın yaşadığı “hayal kırıklığını” anladıklarını, ikili ilgilere verdikleri kıymetin anlaşılması için Fransa ile çalışmayı umduklarını tabir etti.
Müttefikler ortasında büyükelçilerin geri çekilmesi çok olağandışı bir durum olarak bedellendiriliyor. Fransa bu adımıyla, yakın tarihte birinci kere ABD ve Avustralya’dan büyükelçilerini çekmiş oldu.
Fransız diplomatlar, iki ülke ortasındaki bağlantıların kutlanması için Cuma günü Washington’da düzenlenmesi planlanan galayı da iptal etti.
Mutabakatla Avustralya, dünyada nükleer denizaltı gücüne sahip yedinci ülke olacak. Müttefik ülkeler, Avustralya ile siber teknolojilerini, yapay zeka sistemlerini ve öbür sualtı teknolojilerini de paylaşacak.
AUKUS paktıyla, Fransa’nın Avustralya ile 2016’da yaptığı 37 milyar dolarlık muahede da bozulmuş oldu.
Bu muahede, Fransa’nın Avustralya için 12 denizaltı üretmesini öngörüyordu.
AUKUS Paktı’na Çin de reaksiyon gösterdi ve üç büyük ülkenin bu mutabakatla “Soğuk Savaş niyet yapısında olduklarını” söyledi.
İngiltere’nin Paris Büyükelçiliği’nde dışişlerinden sorumlu müsteşar olarak misyon yapan eski diplomat Peter Ricketts, Twitter hesabından “Paris’in yansısını küçümsemeyin. Bu sırf öfke değil. Bu, altı ay boyunca İngiltere’nin, ABD’nin ve Australya’nın gerilerinden müzakere etmelerinin yarattığı gerçek bir ihanet duygusu. 2003 yılında Irak’la ilgili kırılmayı yaşadım. Birebir o periyot üzere berbat, hatta daha da berbat gibi” dedi.
Reuters haber ajansına konuşan bir Fransız diplomat da İngiltere’nin ‘çıkarcı’ davrandığını söyledi.
Diplomat, “İngiltere opersyonunu çıkarçı bir formda yürüttü. Bunu Paris’te istişare etmemiz ve sonuca bağlamamız için büyükelçimizi çekmemize gerek yok” dedi.
TAHLİL: Amerika’nın en eski müttefikinden reaksiyon
Barbara Plett-Usher, ABD Dışişleri Bakanlığı muhabiri
Paris, Avustralya’nın adımıyla gafil avlanmış oldu. Ekonomik olarak da bir darbeydi.
Fakat Fransız yetkilileri daha fazla sinirlendiren ise, İngiltere dahil üç ülkenin imzaladıkları yeni güvenlik mutabakatından sırf kamuoyuyla paylaşılmadan birkaç saat evvel haberdar olmalarıydı.
Fransa’nın büyükelçilerini çekme kararı muhtemelen daha evvel gibisi yaşanmamış bir durum oldu. Bir Beyaz Saray yetkilisi, Fransa’nın “Amerika’nın en eski müttefiki” olduğunu söyledi. Yetkili, Wshington’ın gelecek günlerde iki ülke ortasındaki uzlaşmazlıkları çözmek için Fransa ile temasa geçeceklerini tabir etti.
Ancak bu durum, müttefikleriyle yakın çalışma kelamı veren bir idare için utanç verici bir karar olarak bedellendiriliyor.