ABD Lideri Joe Biden, Pazartesi günkü konuşmasında, ülkesinin Afganistan siyaseti ve askerlerini çekme kararıyla ilgili açıklamalar yaptı.
BBC açıklamalardaki tezlerin kimilerini, Biden’ın geçmişte Afganistan’la ilgili yaptığı açıklamalar ve alandaki somut durumla kıyasladı.
‘Afganistan’daki misyonumuz hiçbir vakit ulus inşası ile ilgili olmadı’
Biden, ABD’nin Afganistan’a müdahalesinin “Amerika’ya terör taarruzlarını önleme” emelli olduğunu ve hiçbir vakit “birleşik bir merkezi demokrasi yaratma” gayesi taşımadığını vurguladı.
Bu söz, Biden’ın daha evvel ABD’nin Afganistan’daki gayelerine dair açıklamalarıyla çelişiyor.
2001’de Afganistan savaşı başladığında Biden senatördü. Bir konuşmasında Amerika’nın askeri müdahalesinin uzun vadeli maksadını şu biçimde ortaya koymuştu:
“Afganistan’da izafî olarak istikrarlı bir hükümet görmeyi ümit ediyoruz…Bu ülkenin gelecekte yine inşasının temelini oluşturacak bir hükümet.”
2003’teki bir öteki konuşmasında da “ulus inşasının alternatifi kaostur ve bu kaos, kana susamış savaş ağaları, uyuşturucu kaçakçıları ve terörist üretir” diyordu.
- Taliban 10 günde Afganistan’da denetimi nasıl sağladı?
Getty Images Amerikan askerleri Afgan askerleri eğitiyor ‘Sivil Afganların tahliyesine neden daha erken başlamadığımıza dair telaşlar olduğunu biliyorum. Bunun karşılığı kısmen kimi Afganların, ülkeleri için hala umut taşıyıp daha erken ayrılmak istememesiyle ilgili’
Ülkelerinin denetiminin süratle Taliban’ın eline geçmesi birçok Afgan için şaşırtan oldu ve onlara Afganistan’ı terk etme planları yapmalarına fırsat tanımadı.
Lakin, Afganistan’da tehlike altında olanlar için ABD’nin uygulayacağı vize programına talep epeyce fazlaydı ve bu programın hayata geçirilmesi daima ertelendi.
Vize programı için 18 bin müracaatın beklemede olduğu kestirim ediliyor. Başvuranın yakınları da hesaba katıldığında, bu gecikmeler çok daha fazla kişiyi etkiliyor.
Bu müracaatların yarıya yakını Afganistan’daki ABD yetkililerine yapılmış durumda, geri kalanı ise gerekli evrakları toparlamaya çalışıyor.
The International Rescue Committee (Uluslararası Kurtarma Komitesi) isimli yardım kuruluşuna nazaran, “Sistemdeki yığılma, bir Afgan müracaat sahibinin ABD’ye ulaşması için iki-üç yıl yahut daha uzun müddet gerektiği manasına geliyor”.
Biden konuşmasında, şimdiye dek, özel göçmenlik vizesi hakkına sahip 2 bin Afgan’ın aileleriyle birlikte ABD’ye taşındığını, planlanan başkalarıyla birlikte bu sayının artacağını belirtti.
Krize tahlil emeliyle Kongre’de, 8 bin yeni özel vizenin eklenmesi ve sığınmacı yerleşim programının genişletilmesi tarafında bir yasa onaylandı.
- Fotoğraflarla: Taliban’ın denetimine geçmesinden bir gün sonra Kabil’de yaşananlar
Getty Images Afganistan’daki ABD askerleri, Afgan tercümanlardan ve başka destekleyici çalışandan yardım alıyordu ‘Afganistan’ın siyasi önderleri pes etti ve ülkeden kaçtı’
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, ülkede kalmaya devam edeceği istikametindeki birçok açıklamasına karşın, Taliban daha Kabil’e girmeden yardımcılarıyla birlikte ülkeyi terk etti.
Ancak öbür siyasi önderler ülkede kaldı ve kamuoyuna açıklamalar yaptı.
2001-2014 ortasında misyon yapan eski Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, yanında küçük kızlarıyla birlikte bir görüntü yayımladı ve Kabil’de olduğunu belirterek, hükümet güçlerine ve Taliban’a, sivilleri muhafaza daveti yaptı.
Karzai, ülkedeki tüm siyasi önderlerin, sıkıntıları barışçıl bir biçimde çözmeye çalışacağını söyledi ve halktan sabırlı olmalarını istedi.
Afganistan’da kalmaya devam eden öteki siyasi önderler ortasında, ülkenin birinci Cumhurbaşkanı Yardımcısı Emrullah Salih ile vaktinde Sovyet askerlerine karşı savaşan mücahitlerin ve Kuzey ittifakı’nın önderi Ahmet Şah Mesud’un oğlu Ahmet Mesud da var.
BBC’den Yalda Hakim, Afganistan’da kalmaya devam eden siyasi başkanların Taliban’a karşı bir koalisyon oluşturmakta olduğunu söylüyor.
An anti-Taliban coalition seems to be forming, including Vice President @AmrullahSaleh2 and Ahmad Massoud, son of Ahmad Shah Massoud – they are in Panjsher, about three hours drive from Kabul #Afghanistan pic.twitter.com/EbuF1UXlNY
— Yalda Hakim (@SkyYaldaHakim) August 16, 2021
‘Afgan ordusu çöktü, bazen hiç karşı koymaya çalışmadı’
Afgan güçlerinin son birkaç haftada dramatik bir çöküş yaşadığı gerçek.
Lakin bunun, yabancı ülke askerlerinin ülkeden süratle ve büyük ölçüde koordinesiz bir biçimde ayrılması bağlamında kıymetlendirilmesi gerekiyor.
Biden, Nisan’da ABD askerlerinin çekilmesiyle ilgili açıklama yaptığında, koalisyon güçlerine bağlı 8 bin asker ve Afgan güvenlik güçlerine lojistik dayanak sağlayan 18 bin paralı asker de ülkeden ayrıldı.
Afgan güvenlik güçleri, son 20 yılda bu askerlere ve eğitimcilere epeyce bağımlı durumdaydı.
Ayrıyeten, Afgan ordusu her ne kadar kağıt üzerinde mali yardım ve ekipman bakımından güzel görünse de, gerçek durum farklıydı ve yolsuzluk ve düşük moral bunda tesirli olmuştu.
Son 20 yılda, Taliban’a karşı savaşta 70 bine yakın Afgan polisi ve askeri işçi hayatını kaybetti.
- Taliban’ın Kabil’e girmesi sonrası ABD’de Biden’a yansılar artıyor: ‘Durum tam bir felaket’
- Afganistan’da bayanların ve kız çocuklarının hangi kazanımları tehdit altında?
- Taliban tehdidi altındaki Afgan bayanlar anlatıyor: ‘Bizi öldürmeye geliyorlar’
BBC