Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, komplo teorilerinin teşvik, otoriter liderlik şeklinin takdir edildiği çalkantılı Donald Trump devrinin akabinde ülkesinin demokrasiye güçlü bağlılığını yine vurgulamak için bir tepe düzenliyor.
9-10 Aralık tarihlerinde videokonferans yoluyla düzenlenecek dorukta ABD, demokratik bedeller konusunda bugüne kadar dünyaya ders veren klasik rolünü tekrar gözden geçirmek istiyor. ABD Dışişleri Bakanlığı açıklamasında, tepeyle birlikte “demokrasinin, ABD içinde karşı karşıya kaldığı sınamalar hakkında konuşma, dinleme ve öğrenme fırsatından yararlanılması gerektiğini” kaydetti.
Biden idaresinin, ABD demokrasisinin karşı karşıya bulunduğu büyük ve çetin sınamalarla ilgili öğrenmesi, ders çıkartması gereken çok şey var.
Ocak ayındaki kongre baskını, Cumhuriyetçilerin başkanlık seçimlerinde oy verme hakkını engellemesi, evvelden posta yoluyla oy verme hakkının kısıtlanması tarafındaki koordineli uğraşları, verilebilecek örnekler ortasında. Tekrar NPR’ın yakın bir vakitte yaptığı bir anket, Cumhuriyetçi seçmenlerin yalnızca üçte birinin seçimlerin adil bir formda yapıldığına inandığını ortaya koyuyor. Bütün bunlar Amerikan demokrasisinin sallantıda olduğuna işaret ediyor.
Hem uzun yıllar demokrasinin beşiği olarak tanımlanan ABD’de demokratik kıymetler konusunda esen kasvetli rüzgar, hem de dünya genelinde demokrasilerin karşı karşıya geldiği ağır sınamalar bu doruktan beklentiler konusunda pek çok soru işaretine yol açıyor.
En beklenen senaryo
Görünen o ki bu tepe ile öncelikli amaç, sıkıntıların çabucak tahlile kavuşturulması değil. Asıl mutabakat, bu problemlerin varlığını kabul ederek gündeme alınmasında.
Georgetown Üniversitesi’nden jeopolitik ve adalet profesörü Erik Voeten, tepe ile ilgili olarak, “Somut ya da kıymetli somut tedbirlerin çıkması mümkün görünmüyor” dedi.
Voeten, Biden’ın teşebbüsünü daha çok ABD’nin demokrasiyi dış siyaset öncelikleri ortasına aldığını gösterme gayeli sembolik bir idman olarak nitelendiriyor.
Avrupa Siyaset Tahlil Merkezi’nin (CEPA) Demokratik Direnç Programı Yöneticisi James Lamond ise tepe ile başlatılacak süreçte iki soruya verilecek cevabın kıymet taşıyacağını vurguladı.
Lamond, karşılıklarını gördükten sonra somut bir kıymetlendirme yapabileceğini söylediği soruları, “Ülkeler ve iştirakçiler somut taahhütlerde bulunacaklar mı? Ve bunlar manalı taahhütler mi?” olarak söz etti.
Global bir sorun
Economist Intelligence Unit’in (EIU), demokrasi endeksine nazaran 2020 yılında ülkelerin neredeyse yüzde 70’inde demokrasi geriledi. Bu, İngiliz tahlil şirketi EIU’nun 2006 yılından bu yana paylaştığı demokrasi endeksi bilgilerindeki en büyük gerilemeyi yansıtıyor.
Biden’ın doruğuna 110 ülkeden politikler, özel teşebbüs yetkilileri ve sivil toplum kuruluşlarından temsilciler katılacak. Davetli olmayan ülkeler ortasında Rusya, Çin ve Macaristan yer alıyor. Buna rağmen demokrasi endeksi Macaristan’dan daha geride olan Filipinler ve Kongo davetliler ortasında yer alıyor.
CEPA uzmanı Lamond’a nazaran Biden idaresi oluşturduğu özel davetliler listesi ile, davetli olmayanlarda masada oturma ayrıcalığına sahip olma motivasyonunu teşvik etmek istiyor.
Hangi ülkelerin demokratik olup olmadığı, gereğince demokratik olup olmadıkları konusunun her vakit tartışmaya açık olduğuna işaret eden Georgetown Üniversitesi öğretim üyesi Voeten ise, “bu daima subjektif bir idman mahiyeti taşıyacak” dedi.
Pekala ABD öbür ülkelerin demokrasilerini güçlendirmek ya da savunmak için uyguladıkları stratejilerden, deneyimlerden yararlanmak ister mi?
“Kanımca bu sorunun karşılığı hayır” diyen Voeten, ABD’nin öteki ülkelerden ders almaya dirençli olduğunu, daima örnek olmayı tercih ettiğini kaydetti.
Doruğun kilit stratejisi
ABD’nin demokrasiye liderlik eden ülke olma argümanı darbe aldı. Donald Trump periyodunda demokratik prensipler geri plana itildi. Çin ve Rusya da davet edilmemeye yansılarını ABD’ye yönelttikleri “ikiyüzlülük” suçlamasıyla lisana getirdi.
Demokrasi Tepesi’nin yapılması ve ABD’nin kendi kusurlarını konuşmak istemesi, işleyen demokrasiyi koruma edilebilmek bakımından kilit ehemmiyet taşıyor.
Bunun ötesinde ABD bu atılımıyla kendisini yine global siyaset sahnesinde, yolsuzluklara ve otoriterleşmeye karşı duran, insan hakları ve özgürlüklerini teşvik eden bir pozisyona oturtmaya çalışıyor.
CEPA Demokratik Direnç Programı Yöneticisi James Lamond, “Zirve, demokrasinin potansiyel olarak her vakit risk altında olduğunu, bu nedenle üzerinde çalışılması gerektiğine işaret ediyor” diye konuştu.
