Hilal Köylü
Ankara
Belarus-Polonya hududundaki göçmen krizinde göçmenlerin yasa dışı formda Belarus’a taşındığı tezleriyle gündeme gelen Türkiye, bu savları yalanlasa da, Belarus’a gitmek isteyen Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarına bilet satışını durdurdu. Belarus’a gitmek isteyen Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarının uçaklara alınmayacağını duyuran Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, kararın ikinci bir emre kadar yürürlükte olacağını açıkladı.
Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri Charles Michel, takviyesi ve iş birliği için Türk yetkililere teşekkür ederken, Türkiye’nin bu kararı Polonya Dışişleri Bakanı Zbigniew Rau ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun telefon görüşmesinden sonra aldığı belirtiliyor.
Türk ve Polonyalı diplomatik kaynaklara nazaran görüşmede bir yandan sorunun bir tarafı olmamasına rağmen Türkiye’nin sorunun bir modülü üzere gösterilmeye çalışılmasından ve Türk Hava Yolları’na (THY) dönük argümanların ortaya atılmasından duyduğu rahatsızlığı lisana getiren Çavuşoğlu, Rau’dan gelen “Düzensiz göçle gayrette iş birliğinize muhtaçlığımız var” iletisini olumlu karşıladı.
Belarus havayolu şirketi Belavia’nın, THY ile işbirliği içinde 4 ila 7 uçuş düzenleyerek her uçuşta 180 göçmeni İstanbul’dan Minsk’e taşıdığı tezleri ortaya atıldığında THY, hiçbir uçuşunda milletlerarası otoritelerle iş birliğinin dışına çıkılmadığını duyurmuştu.
Lakin AB’nin doğu hudutlarından girmeye çalışan göçmenlerin geldiği ülkeler Irak, Suriye, Afganistan, İran ve Türkiye olarak gösterilmiş, AB makamları Türkiye’nin kaçak göçmenlerle çabasını daha da güçlendirmesi gerektiğini vurgulamıştı.
“Siyasi ve idari bir karar”
Türkiye’nin Belarus’a gitmek isteyen Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarına bilet satmama kararının, “siyasi ve idari bir karar” olduğunda hem Türk hem de Avrupalı diplomatlar hemfikir. Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) AB Yöneticisi Nilgün Arısan, Türkiye’nin bu kararı “AB’yi kaybetmemek için aldığını” düşünüyor. Arısan DW Türkçe’ye, “Polonya, Türkiyenin AB’ye üyelik sürecini destekleyen bir ülke. Ortada seyahat özgürlüğüne muhalif, siyasi ve idari bir karar var fakat Ankara aşikâr ki Polonya’yı kaybetmemek için bu türlü bir karar aldı” diyor.
Bir periyot Türkiye’nin AB Daimi Temsilciliği vazifesini de yapan emekli büyükelçi Selim Kuneralp ise “Ortada siyasi bir talep ve idari bir karar var. Türkiye, göçmenlerin yasa dışı bir biçimde Belarus’a taşındığı savlarını yalanlamıştı ancak demek ki Polonya tam aksisini düşündüğü için Ankara’dan siyasi bir talepte bulunmuş. Ankara’nın da bu talebe olumlu yaklaşması doğrudur. Aksi durumda, bir AB hududunda büyüyen krizin nedeni Türkiye olurdu” yorumunu yapıyor.
“Göçmenler yeni kapı bulur”
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden göç uzmanı Prof. Ayhan Kaya ise Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarına bilet satışı yapılmaması kararının sistemsiz göçle çabada yalnızca “geçici bir çözüm” olduğunu düşünüyor. Kaya DW Türkçe’ye, “AB şu an bir tehdit altında. Polonya ve Almanya, sistemsiz göçten çok rahatsızlar. Türkiye’nin de AB’ye karşı yükümlülükleri var. Sistemsiz göçmenler konusunda daha sıkı önlemlerin alınması da çok normal” diye konuşuyor.
Fakat Kaya’ya nazaran hem AB’nin hem de Türkiye’nin unuttuğu bir gerçek var. Kaya, bu gerçeği, “Düzensiz göç ögeleri, yani göçmenler, bir grup kapılar kapandığında göçmen kaçakçılığı yapanlara yöneliyor, kendilerine öbür kapılar buluyor. Göçmen yaratan ülkelere takviye gitmediğinde daha düzgün bir hayat için yollara düşen göçmenler daha maliyetli ve daha güç seyahatleri her vakit göze alabiliyorlar. Bu yüzden süreksiz tahliller yerine kalıcı tahlillere odaklanılması gerekiyor. Göçmen kaynağı ülkelere maddi takviye götürülmeli” kelamlarıyla anlatıyor.
“Özgürlüğün kısıtlanması sorunu ve ayrımcılık”
Pekala seyahat özgürlüğünün kısıtlanması, Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarına bilet satılmaması konusunda göçmen hukuku ne söylüyor?
Van 100. Yıl Üniversitesi Nüfus ve Göç Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Orhan Deniz’e nazaran bilet satışıyla ilgili kararın kesinlikle daha açıklayıcı bir hale dönüştürülmesi gerekiyor. Deniz DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Türkiye’ye yasal yollardan gelmiş insanlara bilet satılmayacaksa özgürlüğün kısıtlanması manasına gelen bir karar var ortada. Yok şayet kaçak yollardan geldikleri tespit edilmişse, onların engellenmesi doğrudur. Kararın kimlere, nasıl uygulanacağı açıklanmalıdır ki tüm göçmenler nasıl bir uygulamayla karşı karşıya olduklarını bilsin” tabirini kullandı.
Dış Siyaset Enstitüsü Lideri Prof. Hüseyin Bağcı ise bilet satışıyla ilgili kararı, “Var olan milletlerarası hukukun ihlali” olarak tanımlıyor. Bağcı bu ihlalin, ülkelerin kendileri için tehdit gördükleri bir durumda karar alma hakkına da sahip olmalarından kaynaklandığına dikkat çekiyor.
“Dünyada var olan memleketler arası hukuk sürecinin kaosa dönüştüğü bir süreç yaşıyoruz. Devletler, milletlerarası hukuka uymama haklarını kullanmaya başladı. Polonya istedi ve Türkiye karar aldı. Durum bu, yapılacak bir şey yok” diyen Bağcı, “Göç krizinin o denli ya da bu türlü çözülmesi gerekiyordu. Ancak temel olan, kalıcı tahlil için nasıl bir adım atılacağı sorusudur. AB de, tüm dünya da bunu düşünmelidir” eleştirisini getiriyor.
Ceza hukukunun duayen isimlerinden Prof. İzzet Özgenç de, bilet satışıyla ilgili kararın nasıl ve neye dayanarak alındığı konusunda Avrupa ve Türk makamlarının kamuoyuna detaylı açıklama yapması gerektiğini savunanlardan.
Özgenç DW Türkçe’ye, “Bir mal ve hizmeti satarken hiç kimse –bilet satmıyorum- diyemez. Satmıyorum dediğiniz anda ayrımcılık kabahati işlersiniz. Vize kısıtlaması olmayan, pasaportu olan herkesin seyahat özgürlüğü vardır. Siz bu insanlara bilet satmadığınız anda o insanlara karşı ceza hukuku bakımından sorumlu olursunuz. Ayrımcılık yapamazsınız” diyor.
Prof. Özgenç’e nazaran vize denetimlerinin neden artırılmadığı, sorunun kökenine neden inilmediği soruları üzerinde durup, düşünülmesi gerekiyor. Özgenç öteki yandan “Göçmen krizini çözeceğim diye hak ihlallerinin önünü açmak kozmik hukuka sığmaz. Hiçbir vize sorunu yoksa ve pasaportu sağlamsa sizden bilet isteyen herkese bilet satmak durumundasınız. Kararın detayları kamuoyu ile paylaşılmalı” davetinde bulunuyor.