Mucitler kelam konusu olduğunda, David Dunbar Buick en güzellerinden biridir.
Hayatı boyunca, çim fıskiyesi, tuvalet sifonudüzeneği ve bugün bile kullanılmakta olan dökme demir lavabo ve küvetleri emaye ile kaplamanın yolunu buldu.
Fakat en büyük icadı, dünyanın en büyük araba üreticilerinden biri olan General Motors’un temeli olacak araçtı.
Geçen yüzyılda 50 milyondan fazla araç Buick ismini taşıdı.
Ama Buick, bir değil iki kere servet kazanmasına karşın, sonunda neredeyse beş parasız kalacaktı.
Kıssası, çağdaş bir Amerikalı iş insanı ve hayırseveri şu kelamları söylemeye sevk etti: “En büyüklerin bardağından bir yudum aldı ve sonra içindekileri döktü.”
Fakat bu nasıl oldu?
Buick’in kıssası, onun bir mucit dehasına sahip olduğunu, lakin ticaret anlayışının pek de gelişmediğini gösteriyor.
General Motors 1904 model Buick Runabout’un bir kopyası İskoçya’daki Arbroath’tan ABD’ye 1856’da küçük bir çocukken taşındı, ilerleyen yıllarda sıhhi tesisatçılık yapmaya başladı.
Emeli, yaratıcı fikirlerini kullanarak başarılı olmaktı.
Lakin Buick memnun değildi. 19. yüzyılın sonunda, öbür bir fikri takıntı haline getirdi: içten yanmalı motor.
Su tesisatı işindeki hissesini 100.000 dolara (bugünün 3,3 milyon doları) sattı ve kendi araba firmasını kurdu.
Buick Auto Vim hâlâ kullanılan üstten subaplı motoru yaratacaktı ancak 1902’ye gelindiğinde yalnızca bir otomobil üretmişti ve sermayesi tükendi.
Detroit merkezli şirketi William Crapo Durant satın aldı ve yakın vakte kadar dünyanın en büyük araba üreticisi olan General Motors’u (GM) kurdu.
General Motors, Buick’e olan minnetini lisana getirirken, “günümüzün Buick markasına ve General Motors’a olan katkısı küçümsenemez” sözlerini kullandı.
Şirketin bir sözcüsü, “David Buick’in kıssası içeriden bakıldığında çok karmaşık gözükse de, elbet o olmasaydı, Buick arabası olmazdı” dedi.
Geçen yüzyılda 50 milyondan fazla Buick arabası satıldıBirkaç yıl sonra Buick’in 100.000 dolar karşılığında şirketten ayrılması sağlanacaktı – bu, şirketteki paylarını elinde tutsaydı elde edebileceğinin çok küçük bir kısmıydı.
Lakin bu serveti de California’da petrole yatırım yaparak ve Florida’da arazi satın alarak kaybetti.
1924’te, 69 yaşındayken Detroit’e işsiz ve neredeyse beş parasız döndü, konutuna bir telefon bile alacak parası yoktu.
Sonunda Detroit Ticaret Okulu’nda eğitmen olarak bir iş bulmayı başardı, lakin sıhhati berbata gidiyordu.
‘Kambur, küçük, yaşlı adam’
Buick anısına kasabaya bir heykel diktirmek için kampanya yürüten, Arbroath merkezli emekli gazeteci Ian Lamb onu şöyle anlatıyor:
“Çelimsizleştikçe, müracaat vazifelisi olarak bir iş buldu ve ziyaretçilere ağır gözlüklerle bakan zayıf, kambur, küçük yaşlı bir adam olarak hatırlanıyor.”
Mart 1929’da, kalın bağırsağındaki tümör nedeniyle geçirdiği ameliyatın akabinde Detroit’teki Harper Hastanesi’nde zatürreden öldüğünde 74 yaşındaydı.
Hastaneye yatmadan kısa bir müddet evvel verdiği bir röportajda Buick, “Endişelenmiyorum. Başarısız; düştüğünde sıçrayıp ayağa kalkmak ve bugün ile yarın ne yapacağını düşünmek yerine, yerde kalan, oturup dün olanlar hakkında endişelenen adamdır. Muvaffakiyet budur – ileriye, yarına bakmak. Kimseyi beni aldatmakla suçlamıyorum. Kurduğum şirkette kaybettiğim hayatın cilvesiydi” dedi.
David Buick anısında 1994’te Arbroath’a bir levha asıldı Haziran 1994’te, Arbroath’taki Masonların eski merkezinin duvarlarına bir hatıra plaketi asıldı – doğduğu sokaktan ayakta kalan tek binaya.
Plaketin asıldığı merasimde, General Motors’un üst seviye yöneticilerinden Robert Coletta şunları söyledi:
“Buick, neredeyse 20. yüzyılın tamamında Amerikan araba dalının en kıymetli isimlerinden biri oldu.
“Bu kişiyi, sırf ismi arabalarımızı tanımladığı için değil, dehası ve çalışkanlığı, otomotiv alanında hala yazılmakta olan eşsiz bir muvaffakiyet hikayesinin başlangıcını oluşturduğu için onurlandırmamız gerek.”
O vakitten bu yana Buick’in tanınırlığı azaldı ve ismi unutulma tehlikesiyle karşı karşıya.
New York Times iki yıl evvel, Buick isminin artık Kuzey Amerika’daki modellerin gerisine damgalanmadığını bildirdi. Bugünlerde birçok Buick’in satıldığı Çin’de isim levhası çoktan ortadan kayboldu.
Ian Lamb ve başkalarının uğraşlarına karşın, Buick’in isminin yakın bir vakitte memleketindeki bir heykelle tarih kitaplarına geçeceğini söylemek güç.
‘Önemli gelişmeler’
Arbroath’ta onu hatırlatan tek şey, bir duvarın yan tarafında yer alan ve birden fazla mahallî sakinin gözünden uzak olan hatıra plaketi.
Ian Lamb, arabanın öncüsünü bir heykelle anmanın uygun olacağını düşünüyor.
“David Buick, motorlu otomobillerin gelişiminde değerli ilerlemeler kaydedilmesini sağladı. Tekrar de kaç kişi bu yaratıcı dehanın burada, Arbroath’ta doğduğunu biliyor?
“Evet, doğduğu sokakta ayakta kalan son binada asılı bir plaket var, ancak kentte yaşayan beşerler bile onu bulmakta zorlanırdı.
“Buick hatırlanmayı hak ediyor.”