Ilgın Yorulmaz – Tokyo
Yolsuzlukla suçlandığı ve mesken mahpusunda tutulduğu Japonya’dan iki yıl evvel gizlice ülkesi Lübnan’a kaçan ve o vakitten bu yana suçsuzluğunu ispatlamaya çalışan eski Nissan CEO’su Carlos Ghosn, İngilizcesi yeni yayımlanan “Broken Alliances” (Bozulan İttifaklar) isimli kitabında, bir müzik aleti kutusuna saklanarak gerçekleştirdiği kaçışının merak edilen birtakım ayrıntılarına ışık tutuyor.
Carlos Ghosn kitabını Pazartesi günü Lübnan’ın başşehri Beyrut’ta düzenlediği bir basın toplantısında tanıttı. Japon ve Amerikan mahkeme kayıtlarından da yararlanarak, bilindiği kadarıyla üç ülkeyi kapsayan kaçışın art planını özetledik.
Kitabın tanıtımı için Beyrut’taki konutundan internet üzerinden Japon medyasına konuşan Ghosn, kaçış planını dört gün üzere kısa müddette tek başına planladığını sav etti. Lakin mahkeme evrakları kaçışın lojistik hazırlıklarının aylar sürmüş olabileceğine işaret ediyor.
Ghosn neden kaçtığını “Japonya’da adil ve süratli bir yargılamanın yanından bile geçemeyeceğimi anladım” diyerek açıkladı.
Çok zımnî plan ve Türkiye ayağı
Ghosn, Japon istihbaratı tarafından daima izlendiği için dışarıya bilginin sızması ve planın suya düşmesi ihtimaline karşı ayrıntıların kendisiyle bile tam olarak paylaşılmadığını söylüyor. “Hatta bir noktada birinci durağın Türkiye olup olmayacağı bile aşikâr değildi” diyor.
Ghosn, kaçışı dört günde planladığını söylese de birden fazla ülkeyi kapsayan böylesi bir planın lojistik hazırlığının aylarca sürmüş olduğu mahkeme kayıtlarına giren evraklardan anlaşılıyor.
Japonya’nın kefalet kuralları gereği Ghosn, tüm toplantılarının görsel ve yazılı kayıtlarını sunmak zorunda.
Kayıtlara nazaran onun kaçışının baş planlayıcısı olmakla suçlanan kişi, eski “yeşil bereli” (Amerikan ordusunun rehine kaçırma ve başka kapalı operasyonlarını yürüten özel kuvvetler birliği) Michael Taylor.
Michael Taylor’ın, halka alakalar uzmanı olarak kaydı geçen oğlu Peter Taylor’ın, Ghosn’u Japonya’da 2019’da üç sefer (Temmuz, Ağustos ve Aralık aylarında) ziyaret ettiği biliniyor.
“Sır tutan biri değilim lakin asla ancak asla kimseye söylememem gerekiyordu. Eşime bile” diyen Ghosn, kendisinin kaçışın Japonya ayağını koordine ettiğini, Taylorlar ve oburlarının de Japonya dışındaki Dubai, İstanbul ve Beyrut kısmını planladıklarını söylüyor.
Amerikan mahkeme kayıtlarına nazaran “suçlunun kaçmasına yardımcılık etmek” suçlamasıyla geçen yılın Mayıs ayında ABD’nin Massachusetts eyaletinde yakalanıp ülkeler ortası muahedeler gereği Tokyo Savcılığı’nın talebiyle Japonya’ya iade edilen baba-oğul Taylorlar ise kefaletle hür kalmış birinin kaçmasına yardım etmenin cürüm sayılmadığını savunuyorlar.
Güç koşullardaki insanları kurtarmakla ünlenerek “Captain America” (Yüzbaşı Amerika) lakabıyla anılan baba Taylor’ın, geçmişte International Security Corporation isimli güvenlik şirketi üzerinden, İran ve Afganistan’da Amerikan hükümeti için kontratlı olarak çalıştığı biliniyor.
Taylor’ın sivil müşterileri ortasında ise kaçırılan çocuklarını geri almak isteyen anne yahut babalar da var. Taylor, kendisi de birkaç sefer Amerikan adaletinin kurbanı olduğunu, işini kaybettiğini ve Carlos Ghosn’a da o yüzden yardım etmek istediğini söylüyor. Tutuklanmadan evvel Vanity Fair mecmuasına verdiği bir mülakatta bu işin kendisi için bir çeşit “kamu hizmeti” ve “görev” olduğunu söylüyor.
Mahkeme evraklarına nazaran kaçıştan iki ay evvel yani Ekim 2019’da Taylorlara 862 bin dolar fiyatında bir para transferi yapılmış. Yeniden tıpkı evraklara nazaran Mayıs 2020’ye dek baba-oğula toplam 1,3 milyon dolar ödenmiş.
Ghosn’un kaçışından sonra Amerikan Associated Press haber ajansına yaptığı açıklamada, “Elimden geldiğince benim yanımda duran herkese nakdî yahut öbür hallerde yardım etmeye çalışıyorum” demişti.
Kaçışta değerli rol oynadığı tez edilen bir öbür isim ise Michael Taylor ile birlikte 30 Aralık 2019’da İstanbul Havalimanı’nda pasaport denetimi sırasında kamera imgesine takılan George Antoine-Zayek. Fakat Zayek hakkında yapılmış bir hata duyurusu ve çıkarılmış bir arama buyruğu yok.
Kaçış operasyonu: O gün neler oldu?
Savcılığın iddianamesine nazaran Peter Taylor 28 Aralık 2019 günü Tokyo’ya gelip sabah 11:49’da Grand Hyatt Oteli’nin 933 numaralı odasına yerleşiyor. Tıpkı gün öğlenden sonra Taylor ile buluşan Ghosn, sonraki gün elinde valizle çıkıp dikkat çekmemek için valizini o sabah önden yollatmak maksadıyla, Taylor’dan odasının yedek anahtarını alıyor.
Birebir gün Michael Taylor ve Antoine-Zayek bir müzik aktifliğine katılan müzisyenler kılığında Türkiye menşeli bir havacılık şirketinin özel jetiyle Dubai’den Osaka’ya uçuyorlar.
Uçağın sabah 10:10’da Kansai Havalimanı’na indiği ve uçuşun bedelinin 350 bin dolar tuttuğu kayıtlara geçmiş.
Havalimanı yakınlarındaki Star Gate Oteli’ne 11:06 civarında check-in yapıp 4009 ve 4609 numaralı iki oda tutuyor ve bunlardan 4609 numaralı odaya yanlarında getirdikleri iki büyük müzik aleti kutusunu yerleştiriyorlar. Bu kutularda olağanda devasa hoparlörler taşınıyor.
İki adam daha sonra Ghosn ile buluşmak için süratli trenle Osaka’dan Tokyo’ya yanlışsız yola çıkıyorlar.
Birebir gün 14:30 civarı Ghosn da konutundan çıkıp, sık sık öğlen yemeği yediği Grand Hyatt Oteli’ne gidiyor ve Peter Taylor’ın 933 numaralı odasına girip beklemeye başlıyor.
Öğlenden sonra 15:24’te Tokyo’ya varan Michael Taylor ve Antoine-Zayek bir taksiyle Grand Hyatt’e ulaşıp odaya çıkıyorlar.
Bir mühlet sonra dört adam ellerinde valiz, odadan ayrılıyorlar. Daha sonra Peter Taylor kümeden ayrılıp Narita Havalimanı’na gidiyor ve Çin’e giden bir uçağa biniyor. Ghosn, Michael Taylor ve Antoine-Zayek ise Osaka’ya hakikat yola çıkıyorlar.
Akşam 20:14 civarı bu üçlü Osaka’daki Star Gate Oteli’ne geri dönüş yapıyorlar,
Ghosn ve Antoine-Zayek büyük iki kutunun bulunduğu 4609 numaralı odaya geçerken Taylor da özel jetin beklediği Kansai Havalimanı’na gidip, bu tıp özel charter uçuşların yapıldığı kısımdaki vazifeli müdür Kayoko Tokunaga’ya bavulların güvenlik aramasının yapılıp yapılmayacağını soruyor ve “Hayır” yanıtını alıyor. Tokunaga’nın verdiği bu karşılık tahminen de tüm planın en kritik noktasını oluşturuyor.
Lakin Taylor esasen karşılığı biliyordu zira önden araştırmasını yapmış ve gözüne kestirdiği beş havalimanından bu türlü büyük bir kutuyu x-ray’leyecek kadar büyük bir aygıtı olmayan tek havalimanının Kansai olduğunu bildiğinden orayı seçmişti.
Taylor, Tokunaga’ya, uçuşun geciktiğini, İstanbul’da çok kıymetli bir toplantıya yetişmesi gerektiğini, mümkünse süreçleri hızlandırmasını söylüyor.
Tokunaga, polise verdiği tabirinde Michael Taylor’ın işi hızlandırmak için bahşiş olarak kendisine lastik bantla tutturulmuş onlarca 10 bin yenden oluşan bir milyon yenden fazla (yaklaşık 9 bin 300 dolar) parayı kendisine uzattığını söyledi. Lakin Tokunaga, bu türlü bir bahşişi kabul edemeyeceğini söyleyip parayı iade ediyor.
Taylor’ın sözü de bunu destekliyor. Taylor paranın en azından yarısını alması için Tokunaga’ya ısrar ediyor, daha sonra Star Gate Otel’ne geri dönüyor.
Carlos Ghosn başından beri Japon yargısına güvenmediği için kaçtığını söylüyor
‘Belki kutunun içinde güzel bir bayan taşıyorlar’
Birebir akşam 21:57’de Michael Taylor ve Antoine-Zayek’in 4609 numaralı odayı ellerinde iki büyük müzik kutusu da olmak üzere bagajlarıyla terk ettikleri, otel kamera kayıtlarına yansıyor. Fakat yanlarında Ghosn yok.
Teze nazaran Ghosn bu iki kutudan birinde saklanıyor.
22:20’de taksiyle vardıkları Kansai Havalimanı’nda havaalanı vazifelisi Narukuni Kawada kendilerine bagajlarını çıkarırken yardımcı olmak istediğinde bu iki kutudan birinin çok ağır olduğunu fark ediyor ve kutu yaklaşık dört-beş kişinin yardımıyla taksiden çıkarılabiliyor.
Sabah Dubai’den geldiğinde de indirilmesine yardım ettiği kutunun akşam dönüşte çok ağırlaşmış olması Kawada’nın dikkatini çekiyor lakin bir mana veremiyor. Hatta her şeyden habersiz Kawada, yanındakilerle “Belki kutunun içinde güzel bir bayan taşıyorlar” diye şakalaşıyor.
Kutu, öbür bavullar ve hatta sırt çantaları bile x-ray aygıtına da sokulmadan güvenlikten çarçabuk geçip özel jetin kargo kısmına yükleniyor.
Tam uçağa bineceklerken bir havaalanı yetkilisi arttan yetişip şirkette çalışanların bahşiş almasının yasak olduğunu söyleyerek Tokunaga’ya verdiği tüm parayı son kuruşuna dek Taylor’a geri iade ediyor.
Taylor’ın sözüne nazaran pilotlardan yalnızca bir tanesi saklı vazifesi biliyor fakat başkasının haberi yok. Saat 23:10’da havalanan uçak Türkiye’ye gerçek yola çıkıyor.
Dünyada Japonya ile karşılıklı hatalıların iadesi muahedesi olan yalnızca iki ülke var: ABD ve Güney Kore.
Bu nedenle uçak, Taylor’ın isteğiyle yakıt ikmali tehlikesine karşı Güney Kore alanını değil de Çin ve Rus hava alanlarını kullanıyor.
Uçuşta hizmet veren hostese de artta oturan kişinin çok üst seviye VIP biri olduğu ve muhakkak rahatsız edilmek istemediği söyleniyor. Hostes de bu emre uyuyor. Uçak 30 Aralık sabahı 05:26’da İstanbul’a iniyor.
Bir gün sonra, 31 Aralık 2019’da, Ghosn tüm dünyaya Lübnan’da olduğunu ilan etti.
Michael Taylor ise sekiz hafta kadar Lübnan ve civarında kaldıktan sonra Amerika’ya geri döndü.
- Nissan’ın eski CEO’su Carlos Ghosn: Ailemin Japonya’dan Lübnan’a gitmemde rolü yok
- Japonya’da, eski Nissan CEO’su Carlos Ghosn’un eşi için tutuklama buyruğu çıkarıldı
- WSJ: Japonya’da konut mahpusunda tutulan eski Nissan CEO’su Türkiye üzerinden Lübnan’a kaçtı
- Carlos Ghosn’un sinema üzere kaçışının akabinde Japonya ‘rehine adaletini’ sorguluyor
Neden kaçtı?
19 Kasım 2018’de iş gezisinden döndüğü Narita Havalimanı’nda “yıllık gelirini hakikat beyan etmemek” ve “şirket fonlarını ferdî yararı için kullanmak” suçlamasıyla gözaltına alınıp Tokyo Gözaltı Merkezi’ne götürülen Brezilya-Lübnan-Fransa pasaportu sahibi Ghosn, Suudi Arabistan’dan Umman’a, oradan da Brezilya’yı kapsayan suçlamalarla karşılaştı.
Sonrasında kefaletle hür bırakılıp konut hapsine alınsa da “Japon savcıların yıldırma ve itiraf ettirme taktikleri” diye nitelediği baskılarına boyun eğmeyi reddettiğini söylüyor.
Japon yargı sisteminin, yargıyı geciktirmeye ve zanlıları bir manada rehin tutmaya yönelik tasarlandığını söyleyen Ghosn, “Sizi ümitsizliğe ve hatta intihar noktasına kadar getirip kabahati kabul etmenizi bekliyorlar. Bu insanlık dışı bir uygulama” biçiminde konuştu.
Tutukluğunun Nissan-Renault-Mitsubishi iştirakinde, Fransız Renault’nun Nissan paylarını alarak daha tesirli olmasını engellemek isteyen Japonya hükümetinin politik bir oyunu olduğunu öne süren Ghosn, kendisini, ödenmemiş bir geliri beyan etmekle suçlamanın anlamsız olduğunu düşünüyor.
Bir yılın sonunda zanlı aleyhine davayı geciktirme ve taraflılıkla suçladığı Japon yargısına olan itimadını büsbütün kaybetmiş.
25 Aralık 2019’da eşi Carole’la görüşme isteği sekizinci sefer reddedilen ve bunun artık bir insan hakları ihlali olduğunu düşünen Ghosn, tıpkı gün ikinci bir makus haber aldığını anlatıyor.
Davasına bakan hakim, Ghosn’un, hakkındaki iki suçlamadan evvel birinden yargılanıp aklandıktan sonra başkasından yargılanabileceğine hükmediyor. Şimdiye kadarki sürece bakınca bunun yıllar alabileceğini anlayan Ghosn bu haberle tam bir yıkıma uğradığını söylüyor.
“Böyle giderse en erken 80 yaşında mahpustan çıkabilecektim” diyen Ghosn, süratle harekete geçmeye karar verdiğini anlatıyor.
29 Aralık 2019’da gündüz trenle geldiği Osaka Havalimanı’nda gece bir müzik aleti kutusunun içine gizlenip Dubai’den kendisini almak için kiralanan özel bir uçakla yola çıkan Ghosn, o gece İstanbul’a varacak ve oradan da bir başka özel uçakla 30 Aralık’ta saat sabah 04:00 civarı Beyrut Refik Hariri Milletlerarası Havalimanı’na varacaktı.
Fransa tarafından da hakkında yakalanma kararı çıkartılan Ghosn üzere eşi Carol da Interpol tarafından kırmızı bültenle arananlar listesinde.
Japonya ve Lübnan ortasında hatalıların değişimi muahedesi bulunmuyor lakin Ghosn, yakalanma endişesiyle Lübnan dışına çıkamıyor.
Günlerini spor yaparak, ailesine vakit ayırarak, üniversitelere ve özel şirketlere danışmanlık yaparak geçiriyor. Büyük kaçışın hikayesinin belgeselleştirilmesi ve hatta sinemaya çekilmesi planlarının da olduğunu söylüyor.
Ghosn’a yardım etmekle suçlanan eski Nissan CFO’su Greg Kelly ise hileli bir halde Japonya’ya çağrılarak gözaltına alınmasından iki yıl sonra hala Tokyo’da yargılanacağı günü bekliyor.
Öte yandan Nissan-Mitsubishi-Renault paydaşlığı geçen 12 ay içinde 40 milyar dolar ziyan etti.
Bunun 17 milyar doları tek başına Nissan’a ilişkin.