Fehmi Koru*
Üzerinde düşünülsün diye stratejik bir kıymetlendirme denemesi yaptım…
Rusya komşusu Ukrayna’yı işgale kalkıştı; ordusu kilometrelerce uzayan tanklar eşliğinde başşehir Kiev’e gerçek ilerliyor. Yol boyunca iki taraftan binlerce kişi hayatlarını kaybetti. Savaşın yıkıcılığı enkaza dönen kent görüntülerinden fark edilebiliyor.
Mevzu dünya kamuoyunda savaşın sonunda hangi tarafın kazanacağı boyutuyla izleniyor.
Savaş Rusya tarafından kazanılıp Ukrayna’da Vladimir Putin’in istediği cinsten Moskova yanlısı bir idare iş başına getirilirse dünya için bunun bir manası olacak, yok Batılı ülkelerin yardımıyla Ukraynalılar direnişlerinde başarılı olur ve Rus askerlerini püskürtebilirlerse dünya için bu gelişme çok daha farklı bir mana taşıyacak.
Herkes, dünyanın her tarafında, beklentilerden hangisi kendisine daha olumlu görünüyorsa, olan bitene o açıdan yaklaşıyor.
Devletlerin de tekrar birebir kıymetlendirme ışığında hal belirledikleri çok açık.
Batı’nın hedefi, Ukraynalıların hamaseti üzerinden Rusya’yı orada geriletmek… Rusya ise, ‘yakın çevre’ bildiği ülkeleri, Çarlık ve Sovyetler Birliği geçmişinde olduğu üzere, Moskova’ya bakıp hizaya geçme alışkanlığına kavuşturmak için bu işgale girişti; başarısı ‘Büyük Rusya’ hayalinin gerçekleşmesinin önünün açılması olacak Moskova için…
Rusya’nın oldukça vakittir şimdiki işgal teşebbüsüne hazırlandığı ve bu emelle dişine kadar silahlandığı muhakkak; Batı da Ukrayna’nın silah araç-gereç muhtaçlığını ziyadesiyle karşılamaya hazır görünüyor. İnsanların refahına sarf edilebilecek kaynaklar savaş iktisadına gidiyor.
İki taraf da kendi silahlı güçleri yanında harekete geçirebilecekleri gayrı nizami güçleri de devreye sokuyor. Rusya tertipli ordusu ile ’Wagner’ çeşidi paralı askerleri yanında Suriye ve Libya’da devşirdiği militanları ve kendi sonları içinden belirlediği sadık savaşkan azınlıkları Ukrayna işgalinde kullanıyor; dünyanın değişik ülkelerinden ‘gönüllü’ ismiyle Ruslara karşı savaşmak üzere Ukrayna’ya koşanlar da az değil…
Gelişmeden rahatsızlık duyup savaşın bir an evvel bitmesi emeliyle eforlar da gösteriliyor; fakat savaşın iki tarafı da son amaçlarına ulaşmadan çatışmalara son vermeyi göze alabilecek durumda değil. “Barışın” davetlerine kulak verir üzere görünseler de, taraflar barış müzakerelerine zevahiri kurtarmak için katılıyorlar…
Fatura çok ağır: Daha şimdiden bir milyondan fazla Ukraynalı yerini yurdunu terk etmek zorunda kaldı. Komşu ülkeler Ukrayna’dan gelen insan akınına nasıl karşılık vereceklerini bilemez haldeler. Savaşın savaşanlar üzerine yüklediği maliyet yanında, olan biteni dertle izleyen ülkelere getirdiği dolaylı maliyet de büyük. Petrol ve doğalgaz fiyatları tavan yaptı, korona tesiriyle aslında hasarlı ekonomiler savaşın getirdiği enflasyonist baskılara dayanmakta zorlanıyor.
[Yazının bu noktasında, aklıma 2003 yılında ülkemize dayatılmış olan 1 Mart tezkeresi etrafında yaşananlar geldi. Türkiye sıcak savaşın içerisine taraf olarak çekilmek istendi. TBMM, tarihi bir özgüvenle, yapılmak istenenin ülkenin başına açabileceği sıkıntıları fark edip tezkereyi reddetti.]
İkinci Dünya Savaşı sonrasında oluşmuş ‘dünya düzeni’, büyük çaplı savaşların çıkmaması, baş gösterebilecek ihtilafların barışçı yollardan tahlili prensibi üzerine oturuyordu. O unsur Birleşmiş Milletler (BM) ve gibisi milletlerarası kurumlarla destek edildi. Ortadoğu (İsrail-Filistin, İran-Irak, Suriye, Libya) alanında yaşanan cinsten çatışmaların öbür alanlara da kayması bir biçimde önlendi ve sistemi sarsabilecek olumsuz gelişmeler son yarım asır içerisinde o sayede hudutlu kaldı.
Ortadoğu’da yaşananlar İkinci Dünya Savaşı’ndan miras, “İsrail’in güvenliği” genel başlığı altında ele alınabilecek, bir sıkıntıyla ilintiliydi.
Rusya’nın Ukrayna’ya ordusunu göndermesi ile birlikte ‘yeni dünya düzeni’ diye bilinen İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşmuş barışa odaklı sistem sarsıldı.
Bu savaş ya yeni bir geniş çaplı büyük savaşa –Üçüncü Dünya Savaşı– evrilecek ya da güya o denli bir savaş yapılmış üzere eskinin yerini alacak bir ‘yeni dünya düzeni’ne geçilecek…
Tarafların -Rusya ile Batı’nın- bunun şuurunda olduğu söylenebilir.
Rusya kazanırsa onunla sınırdaş olan ülkelerin kendilerini inançta hissetmeleri zorlaşacağı için ‘Moskova’nın yakın çevresi’ içerisine dahil olmaya mecbur kalacaklar yanında, kendilerini Batı’nın himayesine bırakacaklar da olacak.
Her an yeni savaşlar çıkabilecek bir dünya haline gelecek dünyamız.
Zıddı durumunda, yani Rusya’nın teşebbüsünün Ukrayna’da püskürtülmesi durumunda da, eski devrin barışa odaklı güvenlik siyasetlerinin yerini geniş çaplı silahlanmalara dayalı güvenlik siyasetleri alacak.
“Putin’siz Rusya” planı yapanlar o beklentileri yerine gelirse, Rusya’yı da yanlarına çekmenin baş döndürücü sarhoşluğuyla, emsal oldu-bittileri diğer maksatlara karşı devreye sokabilecek.
Kendisinin işgal kararıyla açtığı yol, evet, Putin’i maksat alıyor…
Tahminen de, Batı’nın Ukrayna zaferi sonrası, Francis Fukuyama’nın on yıllar evvel “Tarihin sonu” kitabında öngördüğü ve sonraki gelişmelerle yanlışlandığını kendisinin de itiraf ettiği tipten bir yapı, bu kere hegemonik bir anlayışla, oluşabilecek.
Soru şu: Hangisi olsun? Dünyamız için hangi gelişme başkasından daha güzel?
Ne yazık ki, bu soruya gönül rahatlığıyla seçeneklerden birini ön planda tutarak karşılık vermek mümkün değil.
Her iki seçenek de içerisinde birtakımı öngörülebilse bile pek birden fazla öngörülmesi imkansız aksilikler barındırıyor.
“Al birini vur öbürüne” durumu…
Fırsatlardan kelam edenler, durumdan görev çıkartıp taraflardan birine hakikat dümen kırılması öğüdünü verenler yanılıyor. Bu gelişmenin taraflar dışındaki rastgele bir ülke için fırsat teşkil etmesi imkansız.
Bilhassa Türkiye üzere ülkeler bu gelişmeden önemli aksilikler yaşayarak çıkacaklar.
Unutmayalım: Savaşlar bize yaramıyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.