Hindistan’da bir mahkeme, başörtüsünün “kesinlikle dinle ilgili değil, kültürel bir şey” olduğuna karar verdi.
Güneydeki Karnataka eyaletinde üç yargıçtan oluşan bir konsey, Salı günü aldığı kararla, başörtüsü takmanın İslam için “zorunlu” olmadığı gerekçesiyle hükümetin okullardaki başörtüsü yasağını onayladı.
Karara yüksek mahkemede itiraz edildi.
Karar, dini bir inanç için bir şeyin gerekli olup olmadığını belirlemede kullanılan ve Hint mahkemelerinin din konusundaki uyuşmazlıkları çözmek için giderek daha fazla başvurduğu kelamda “gereklilik testi”ne dayanıyor.
İslamda başörtüsü takmak kural mı?
Duruşmayı yönlendiren ve 129 sayfalık kararın temelini oluşturan soru buydu.
Karnataka’nın Udupi semtindeki bir devlet okulunda başörtüsü takmaları yasaklanan bir küme Müslüman kız öğrenci başörtüsü yasağına itiraz etti, lakin kolej geri adım atmayınca sorun mahkemeye taşındı.
Kız öğrenciler, başörtüsü yasağının yalnızca ayrımcı olmadığını, birebir vakitte söz ve din özgürlüğü haklarını da ihlal ettiğini savundu. İnançlarının başlarını örtmelerini gerektirdiğini söylediler.
Hükümet, başörtüsünün “temel” bir dini uygulama olduğunu kanıtlama sorumluluğunun yasağa itiraz edenlerde olduğunu vurguladı.
11 günlük kıymetlendirme ve ertelemelerden sonra mahkeme, dilekçe sahiplerinin bunu kanıtlamakta “başarısız oldukları” sonucuna vardı.
Kuran’dan alıntılar yapılan mahkeme kararında, “Başörtüsü takma uygulaması yerine getirilmediğinde, onu takmayanlar günahkar olmaz, İslam da şanını yitirmez, bir din olmaktan çıkmaz” denildi.
Mahkeme, eyalet hükümetinin başörtüsüz bir üniforma talep etme hakkına sahip olduğunu, bu kuralın anayasal haklara “makul bir kısıtlama” olduğunu söyleyerek öğrencilerin itirazlarını reddetti.
Mahkeme kararında, “Dinsel olarak mecburî kılınmayan bir şey, kamu ajitasyonları yahut mahkemelerdeki ateşli tartışmalar yoluyla dinin asıllı bir ögesi haline getirilemez” denildi.
Fakat anayasa uzmanları ve hukukçular, bunun mahkemenin karar vereceği bir soru olmadığını söylüyor. Kıdemli Yüksek Mahkeme avukatı Rebecca John, “Bu, avukatların ve yargıçların çok az bilgi sahibi olduğu teolojik bir alan” diyor.
- Hindistan’da Hindularla Müslümanlar neden karşı karşıya geldi?
- Hindistan’da Müslümanları öfkelendiren vatandaşlık maddesine reaksiyonlar büyüyor: 6 meyyit
‘Gereklilik testi’
John, “İnanç kelam konusu olduğunda, dini uygulamalarda tekdüzelik yoktur – belli bir dinin şemsiyesi altına girebilirsiniz, fakat herkesin kendine mahsus bir yorumu vardır” diyor.
“Başörtüsü bile birçok insan için birçok şey için semboliktir. Onu kınamanın en kolay yolu baskıcı olduğunu söylemektir, lakin dünya çapında bir direniş sembolü olarak kullanılıyor. Hasebiyle neyin gerekli olduğunu mutlak biçimlerde tanımlayamıyoruz; beşerler bunu farklı nedenlerle benimsiyorlar.”
Hindistan anayasası, eyaletlerin kamu sistemi, sıhhat ve ahlak temelinde din özgürlüğü hakkını kısıtlamasına müsaade veriyor. Lakin hangi uygulamaların din özgürlüğü hakkı ile korunduğunu belirlemek için kullanılan ‘temel’ dini uygulama testi mahkemede doğdu.
Yüksek Mahkeme, “bir dinin temel parçası” terimini birinci olarak 1954’te kullanmış ve bir uygulamanın, kaldırılması halinde “dinde esaslı bir değişikliğe” neden olması durumunda, onun gerekli olduğunu vurgulamıştı.
Hukuk uzmanı profesör Deepa Das Acevedo, “Bu, dini toplulukları güçlendirdi. Devletin düzenleme yahut değiştirme gücünün ötesindeki şey, dini toplulukların kendileri tarafından belirlenecektir.”
Acevedo, vakitle Hint mahkemelerinin bu doktrini “tersini” yapmak, yani bu sorunları kendileri düzenlemek için kullanmaya başladığını söylüyor.
Bu, mahkemelerin bir davacının belli bir uygulamanın dini olduğu istikametindeki tezini daha fazla sorgulamadan kabul ettiği ABD üzere başka ülkelerden farklıdır.
Fakat Hindistan’da mahkemeler bu kararı veriyor ve uzmanlar bunların keyfi kararlar olabileceğini belirtiyor.
- Hindistan’da Yüksek Mahkeme’nin gündemi ‘Boş ol’
- Hindistan hükümetinin siyasetleri Müslümanları neden kaygılandırıyor?
Getty ImagesTercih sorunu
2017’de Hindistan Yüksek Mahkemesi, İslam’da anında boşanmanın inancın değerli bir modülü olmadığını ve hiçbir muhafaza sağlamadığını söyleyerek yasakladı. 1994 yılında, yüksek mahkeme Hindular ve Müslümanlar ortasında tartışmalı bir arazi uyuşmazlığını, namaz yahut duaların rastgele bir yerde uygulanabileceğinden hareketle caminin İslam’ı uygulamak için “gerekli” olmadığını söyleyerek çözmüştü. Böylelikle caminin etrafındaki arazinin Hindulara verilebileceğine hükmedildi.
2018’de de bir mahkeme, her yaştan Hindu bayanın, tarihî olarak muhakkak yaşlardaki bayanları kısıtlayan Sabarimala tapınağına girmesine müsaade vermek için ‘gereklilik’ testini tekrar kullandı. Mahkeme, kısıtlamanın “temel bir dini uygulama” olmadığını söyledi.
Getty Images Karnataka Yüksek Mahkemesi 2016’da Kerala eyaletindeki yüksek mahkeme Kuran’ı inceledi ve başın kapatılmasını öngören metnin dini bir vazife olduğunu ve bu nedenle İslam için gerekli olduğunu söyledi.
Karnataka’da başörtüsü yasağına itiraz edenler bu karara atıfta bulunmuştu lakin bu defa mahkeme onların argümanlarını reddetti.
Hukuk uzmanı Faizan Mustafa, 2017’de yazdığı Hindistan’da Din Özgürlüğü başlıklı makalesinde, “Mahkeme, testi tutarsız bir biçimde uyguladı, gerekliliği belirleme sistemini tekraren değiştirerek, dini özgürlüğü önemli formda baltaladı” dedi.
Ona nazaran ‘gereklilik’ testi anayasa tarafından garanti edilen din özgürlüğünün kapsamını kısıtlıyor.
Öte yandan uzmanlar, temel alınacak âlâ bir alternatif doktrinin ne olacağından da emin değiller.
Acevedo’ya nazaran, “Mükemmel bir doktrin diye bir şey yok. Bizim yaptığımız kanunların ve onları yorumlayan ve uygulayan bireylerin bunu mümkün olduğunca adil ve cömert bir biçimde yapmalarını umarız. Lakin bu her vakit bu türlü olmuyor. Bu, eksiksiz doktrini benimsemenin tüm problemlerimizi çözeceği manasına gelmez.”
Rebeca John, vurgunun tercih üzerinde olması gerektiğini belirterek “Biz kimiz ki bir bayanın başörtüsü takma tercihinin uygun düşünülmemiş olduğunu söyleyelim?” diye soruyor.
John, üniforma giymek gerekiyorsa, herkese tıpkı şeyin uygulanması gerektiğini, birinin dini yahut kültürel bir uygulamasına müsaade verip diğer bir küme için yasak getirmenin ayrımcılık olduğunu söylüyor.