Birleşmiş Milletler’e (BM) bağlı bilim insanlarının hazırladığı iklim değişikliği raporunun büyük tesir yaratması bekleniyor. BBC Etraf Muhabiri Matt McGrath, rapordan çıkarılması gereken beş dersten kelam ediyor.
İklim değişikliği yaygın, ağır ve sürat kazanan bir sorun, gidişat bize bağlı
Batı’da yaşayanlar açısından gezegenin ısınması tehlikesi, yalnızca uzak bölgeleri etkileyen bir sorun değil artık.
Oxford Üniversitesi’nden Dr. Friederike Otto, BM Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporunun müelliflerinden biri. Otto, “İklim değişikliği geleceğin sorunu değil, bugünü ve her bölgeyi etkileyen bir sorun” diyor.
BM raporunu güçlü ve çarpıcı kılan şey ise bilim insanlarının savlarını özgüvenle lisana getirmesi.
Raporun ‘Politika Belirleyiciler için Özet’ başlıklı 40 sayfalık kısmında “büyük ihtimalle” sözüne 42 kere yer verilmiş. Bilimsel açıdan bu yüzde 90-100 oranında bir mutlaklık tabir ediyor.
Londra’daki UCL Üniversitesi’nden Prof Arthur Petersen, BBC’ye verdiği demeçte, “Raporda sürpriz denebilecek tek bir şey yok; bu kadar güçlü kılan şey ise genel olarak hakim olan katılık ifadesi” diyor.
IPCC’de Hollanda hükümetinin eski temsilcisi olan Petersen, raporun onaylanması evresinde da gözlemciydi.
Rapor için, “Ölçülü, serinkanlı, kimseyi suçlamayan, pat, pat, pat diye durumu ortaya koyan bir rapor” diyor.
Saptanan en net bahis ise iklim değişikliğinde insanın sorumluluğuna dair. Artık kaçamak bir söz kullanılmıyor: Olanlardan biz sorumluyuz.
1,5 derecelik sıcaklık artışı limiti
2013’te yayımlanan bir evvelki IPCC iklim değişikliği raporunda, sıcaklık artışının 1,5 derecede sınırlanmasının inançlı bir global limit olması konusu gündeme gelmemişti.
Lakin 2015’teki Paris İklim Sözleşmesi’ne yönelik siyasi müzakerelerde, gelişmekte olan birçok ülke ve adalar, bu limitin belirlenmesi için bastırmış ve bunun kendileri açısından bir mevt kalım sıkıntısı olduğunu söz etmişti.
1,5 derecelik sıcaklık artışı ile ilgili 2018’de hazırlanan bir raporda da, bu oranın altında kalmanın 2 derece artışa kıyasla çok büyük avantajları olacağı vurgulanmış, bunun için de 2030’a kadar karbon emisyonunun yarı yarıya azaltılması ve 2050’de de net sıfır karbon emisyonu amacına dikkat çekilmişti.
Aksi halde, 1,5 derecelik sıcaklık artışı 2030 ile 2052 yılları ortasında gerçekleşmiş olacaktı.
Yeni raporda bu bulgu bir defa daha teyit ediliyor. Senaryo ne olursa olsun, 1,5 derece eşiğine 2040’ta ulaşılacağı, karbon emisyonunun sınırlanmaması durumunda ise bu artışın 10 yıl içinde gerçekleşmiş olacağı belirtiliyor.
Net sıfır karbon gayesi, sera gazı salımının pak teknoloji ve yeşil güç üzere yönetmlerle mümkün olduğunca azaltılması, geri kalanın ise ağaç dikme üzere metotlarla emilmesinin sağlanması manasına geliyor.
Durum önemli olsa da, bu ani bir felakete sürüklenmek manasına gelmiyor.
Raporun müelliflerinden biri olan Dr. Amanda Maycock, İngiltere’deki Leeds Üniversitesi’nde misyonlu. “1,5 derece eşiği, siyasi olarak değerli bir eşik elbette lakin iklim bakımından bu bir bıçak sırtını tabir etmiyor; yani ‘1,5 derece hududu aşıldığında her şey felaket olacak’ diye bir durum yok” diyor.
“Raporda değerlendirmeye alınan en düşük emisyon senaryosuna nazaran, bu yüzyıl içerisinde ısınma 1,5 derece civarında yahut altında stabilize oluyor. Bu biçimde ilerlenirse, iklim değişikliğinin sonuçları büyük ölçüde önlenebilir.”
- BM İklim Raporu: ‘İnsanlık için kırmızı alarm’ olarak nitelendirilen raporda hangi tespitler var?
Berbat haber: Ne yaparsak yapalım deniz düzeyi yükselecek
IPCC geçmişte deniz düzeyinin yükselme riskini kıymetlendirme bakımından fazla muhafazakar davranmakla eleştirilmişti. Bu hususta net araştırmaların olmaması nedeniyle geçmiş raporlarda Grönland ve Antarktika buzullarının erimesinin potansiyel tesirlerine yer verilmemişti.
Bu defa o denli olmadı.
Raporda, mevcut senaryoya nazaran, deniz düzeyindeki yükselmenin olası oranı aşarak bu yüzyıl sonunda 2 metreyi, 2150’de ise 5 metreyi bulabileceği belirtiliyor. Bu ihtimal düşük olsa da, sera gazı emisyonunun çok yükseldiği bir senaryoda ihtimal dışı da değil.
Fakat, emisyonun sınırlanması ve sıcaklık artışının 2100 prestijiyle 1,5 derece civarında tutulması halinde bile deniz düzeyi yükselmeye devam edecek.
BBCIPCC raporunun müellifleri ortasında olan Melbourne Üniversitesi akademisyeni Prof. Malte Meinshausen’e nazaran, tehlike “uzun vadede deniz düzeyi artışıyla ilgili bu korkutucu sayılarla ilgili”.
“Raporda, 1,5 derece sıcaklık artışında bile, uzun vadede 2-3 metrelik deniz düzeyi yükselmesi kelam konusu. En makus senaryoda ise 2150’de birkaç metrelik yükselme olabilir. Bu ürkütücü; bizim ömrümüzün sonunda olmasa da çok yakında olabilecek bir şey ve gezegen açısından problemli bir miras.”
Deniz düzeyindeki yükselme görece daha az bile olsa, bunun kaçınılmaz sonuçları olacak.
IPCC raporunu hazırlayan çalışma kümesinin liderlerinden Valerie Masson-Delmotte’ye nazaran, “Deniz düzeyinin giderek yükselmesi, geçmişte yüz yılda bir yaşanan olayların, gelecekte çok daha sık yaşanması manasına gelecek”.
“Geçmişte yüz yılda bir meydana gelen olay, bu yüzyıl ortasında on yılda bir yahut iki sefer yaşanacak. Bu raporda sunduğumuz bilgi çok değerli; göz önünde bulundurulmalı ve bu olaylara hazırlık yapılmalı.”
Yeterli haber: Bilim insanları neyin işe yarayacağı konusunda daha emin
Raporda, geçmiştekilere kıyasla daha net ve önemli ihtarlar var. Fakat umut da var.
Bilim insanları, iklimin karbondioksite (CO2) karşı hassaslığının sanılandan daha fazla olduğunu düşünüyor ve uzun vakittir kaygı duyuyordu.
CO2 düzeyinin iki katına çıkmasının gezegende sıcaklık artışına tesirinin ne olacağına dair beklentiler bakımından, 2013 raporunda 1,5 derece ile 4,5 derece ortasında bir artıştan kelam ediliyordu.
Doğal gaz işletme tesisinden sızan metan gazını gösteren kızılötesi kamera imgesi Bu raporda ise üst hudut 3 derece olarak belirlendi.
Rapordaki bir öteki büyük sürpriz de atmosferin ısınmasına yol açan gazlardan biri olan metan gazı ile ilgili.
IPCC’ye nazaran, gezegende sıcaklık şu anda 1,1 derece artmış durumda ve bunun 0,3 derecesi metan gazından kaynaklandı.
Petrol ve doğal gaz, tarım ve pirinç ekiminden kaynaklı emisyonların azaltılması kısa vadede büyük sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir.
ABD Etraf Savunma Fonu’ndan Fred Krupp, “Rapor, bilhassa petrol ve doğal gaz bölümünün yol açtığı metan kirlenmesinin hemen azaltılması konusundaki tartışmalara son noktayı koyuyor; bu alandaki azaltma en süratli ve en ucuz yoldan sonuç almayı sağlayacak” diyor.
Prof. Krupp, global ısınmaya karşı en süratli ve en tesirli yolun, insan etkinliklerinden kaynaklı metan gazı emisyonunu azaltmaktan geçtiğini vurguluyor.
BBCSiyasetçiler huzursuz, mahkemeler ağır olacak
IPCC raporunun, Kasım ayında İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılacak COP26 iklim değişikliği konferansından birkaç ay evvel yayımlanmış olması, muhtemelen müzakerelerde temel alınacağı manasına geliyor.
Çünkü IPCC’nin 2013 ve 2014 raporları Paris İklim Sözleşmesi’ne giden yolun taşlarını döşemişti.
Yeni rapor, siyasetçilerin harekete geçmemesi halinde neler olacağına dair çok daha güçlü, net ve emin öngörüler içeriyor.
Vaktinde tedbirler alınmaz ve COP26 fiyaskoyla sonuçlanırsa mahkemeler daha fazla devreye girebilir.
Son yıllarda İrlanda ve Hollanda’da çevreci kampanyalar hükümetleri ve şirketleri harekete geçirmek için davalar açtı ve bunlar tesirli de oldu.
Etraf örgütü Greenpeace Nordic’ten siyasi danışman Kaisa Kosonen, “Eylemsizlik yoluyla bu raporun rafa kaldırılmasına müsaade vermeyeceğiz. Kendimiz mahkemelere taşıyacağız” diyor ve şöyle devam ediyor:
“İnsan kaynaklı emisyonlarla çok hava olayları ortasındaki bilimsel bilgileri güçlendirme yoluyla IPCC, fosil yakıt endüstrini ve hükümetleri iklim değişikliğindeki direkt sorumlulukları bakımından her yerde herkes için yeni ve tesirli araçlar sunuyor.
“IPCC’nin bilimsel datalarının ne kadar güçlü olduğunu anlamak için STK’ların Shell’e karşı kazandığı davaya bakmak kâfi.”
