BBC, atmosferi çok derecede kirleten sera gazlarının Doğu Avrupa’dan İngiltere’ye kaçak yollardan sokulup, satıldığını ortaya çıkardı.
Hidroflorokarbon (HFC) gazların reklamları ve satışı yasadışı bir biçimde toplumsal medyada yapılıyor. BBC’nin bulduğu bir satıcı da bu gazların otobüslerle İnglitere’ye sokulduğunu aktardı.
HFC’ler sıklıkla buzdolapları, klimalar ve sprey kutularında kullanılıyor.
Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere bu gazların kullanımını kısıtlıyor, yerlerine daha pak alternatiflerinin kullanılmasını teşvik ediyor.
Lakin hala HFC’lerle çalışan aygıtlar nedeniyle milyonlarca sterlinlik bir yasa dışı pazar oluştu.
İngiliz maddelerine nazaran yalnızca kayıtlı şirketler HFC’leri ithal edebiliyor, satışını yapıp kullanabiliyor. Alıcıların da F gazı (Florlanmış gaz) sertifikasına sahip olmaları gerekiyor.
BBC’nin araştırması, Çin imali HFC’lerin araçların bagajlarında ya da kamyonlarla kaçırıldığı Romanya-Ukrayna hududunda başladı.
Lokal satıcıların gaz vadettiği onlarca internet reklamı gördük ve büyük ölçülerde HFC bulabileceğini söyleyen “George” isimli bir satıcıyla buluştuk.
George bizi hudut geçiş noktasının yakınlarındaki sessiz bir kırsal yola yönlendirdikten sonra, arabasının bagajını açtı ve bize HFC dolu iki tüp gösterdi.
Yaklaşık 100 sterline satabileceğini söyledi. İngiltere’deki yasa dışı pazarlarda tıpkı ölçüdeki gaz 240 sterline satılabiliyor.
George ayrıyeten tüpleri İngiltere’ye sokabilmek için bize yakındaki otobüs garajından kalkan yolcu otobüslerinin bagaj kısımlarını kullanmamızı önerdi.
Bu formülle daha evvel Almanya’ya bir seferde 70-80 tüp gönderdiğini, değerli olanın gerçek sürücüsü bulmak ve parasını vermek olduğunu belirtti.
HFC’ler nedir?
BBC satın aldığı gaz tüplerini, yasal bir tedarikçiye götürdü, boşalttırdı ve inançlı bir hale getirdi.Hidroflorokarbonlar, 1987’de Montreal Protokolü ile yasaklanan, ozon katmanını delen kimyasallara alternatif olarak üretildi.
Protokol Klorofolorokarbonların (CFC) kullanımını yasakladı ve daha sonra yavaş yavaş HFC’lerin kullanımına geçildi.
İnsan üretimi HFC’ler renksiz ve kokusuz.
Genelde klimalarda, sanayi tipi soğutucularda ve buzdolaplarında kullanılıyor ve kimi sprey tüplerinde ve yangından esirgeyici sıvılarda bulunabiliyor.
Lakin HFC’ler güçlü seragazları ve kimi HFC karışımları karbondioksitten binlerce kat daha kirletici.
Bilim insanları HFC’lerin dünyadan yansıyan sıcaklığı soğurarak global ısınmaya olumsuz tesirde bulunduğunu tespit etti.
İngiltere bu gazların kullanımını 2024 prestijiyle yüzde 69 oranında azaltmayı amaçlıyor.
Etraf Araştırma Ajansı’ndan Fin Walravens, HFC’lerin global ısınmaya büyük bir olumsuz tesiri olduğunu söylüyor.Etraf cürümlerini araştıran Etraf Soruşturma Ajansı (EIA) isimli kuruluştan Fin Walravens, yasa dışı HFC ticaretinin birden fazla insanın bilmediği bir kabahat olduğunu lakin “dev kâr oranlarının” bunu hatalılar için “çok cazip bir hale getirdiğini” söylüyor.
Çin’de 30 sterline satılan gaz tüpleri, İngiltere’de 200 sterlinin üzerinde fiyatlara satılabiliyor.
Walravens, HFC’lerin görünmez gazlar olmasına rağmen, “küresel ısınmaya büyük tesirlerinin olduğunu” söyledi ve gümrük yetkililerini bu bahis dikkatli olmaya çağırdı.
Romen etraf kuruluşu 2Celcius’tan Mihai Stoica da yetkililere bu ticaretin durdurulması için ivedilikle işbirliği yapma davetinde bulundu.
Stoica, “Bunu daha evvel yapmalıydık. Mümkün olduğunca çabuk harekete geçmeliyiz” dedi.
Yetkili makamların uğraşlarına rağmen, yasadışı HFC tüpleri AB genelinde ve İngiltere’de dağıtılıyor.
BBC’nin araştırması, bu gazların reklamının ülke geneline Facebook üzerinden yapıldığını ortaya çıkarttı.
Kuzey Londra’daki bir satıcıyla temasa geçtik. Bu gazları satma lisansı yoktu ve gazları 2006’da yasaklanan tek kullanımlık tüplerin içinde satmayı teklif etti.
EIA’nın Temmuz ayında yayımladığı rapora nazaran yasadışı HFC ticareti, Avrupa pazarındaki tüm ticaretin yüzde 20 ila 30’unu oluşturuyor.
En önemli lisanslı HFC tedarikçilerinden A-Gas’ın Avrupa Faaliyetleri Yöneticisi Rob Parker yasadışı HFC ticaretinin “hiç kimse ziyan görmüyor üzere göründüğünden kurbanı olmayan bir cürüm olarak algılandığını” söyledi:
“Ancak burada elde edilen kâr, çok daha karanlık cürüm faaliyetleri için kullanılacak organize cürüm örgütlerine gidecek. En nihayetinde de kurallara uyulmadığı için global ısınma daha da kötüleşecek”
İngiltere Etraf Kurumu’ndan bir sözcü ise “İşletmelerin HFC’lerden kaynaklanan emisyonları azaltmak için konulan kurallara uymasını sağlamakta kararlıyız. Gereken durumlarda sıkı bir formda takipçisi olacağız” dedi.
İngiltere Etraf Kurumu, geçen Eylül ayında piyasaya verilen kotadan daha fazla HFC gazları sürdüğü için bir şirkete 1 milyon sterlinden fazla para cezası vermişti.
Bu, bir İngiliz şirketine HFC kurallarını ihlal ettiği için verilen ikinci ceza olmuştu.