Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Türkiye’nin sera gazı istatistiklerini yayımladı. Buna nazaran Türkiye’nin, pandemi sonrası toparlanmayla birlikte, 2020 yılında toplam sera gazı salımları bir evvelki yıla nazaran yüzde 3 artarak 524 milyon ton (mt) karbondioksit muadili (CO2e) düzeyine ulaştı. Pekala Türkiye’nin sera gazı salımları dünyanın öteki ülkelerine kıyasla ne durumda? Türkiye’de hangi dallar en fazla sera gazı salımına sebep oluyor?
TÜİK datalarına nazaran Türkiye’nin sera gazı salımları ortasında karbondioksit salımları yüzde 79’luk en yüksek hisseyle birinci sıradaydı. Onu metan ve nitröz oksit gazları izedi.
Metan 100 yıllık bir mühlet içinde karbondioksite nazaran 28-34 kat daha fazla ısı tutabiliyor fakat atmosferde karbondioksite nazaran daha kısa müddet kalıyor.
Tarımda gübre kullanımı, dökme alanlarında biriken çöpler, kömür ve öteki fosil yakıtların çıkarılması ve yakılması üzere faaliyetler metan salımlarını artırıyor.
TÜİK’e nazaran Türkiye’de metan salımlarının yüze 61’i tarım, yüzde 22’si atık, yüzde 17’si güç dallarından kaynaklandı.
Nitröz oksit ya da azot oksit, atmosferde 150 yıla kadar kalabilen bir gaz. Fosil yakıtlar ve odunun yakılması sonucu ortaya çıksa da artışındaki en değerli faktörün azot bazlı gübrelerin yaygın kullanımı olduğuna inanılıyor.
Türkiye’nin karbon salımları öteki ülkelere ve bölgelere kıyasla ne durumda?
Ülkelerin karbon salımlarının yıllık bedellerini birbiriyle karşılaştırmak mümkün olsa da bu yaklaşım ülkelerin tarihi sorumluluklarını kapsam dışı bırakıyor.
Bununla birlikte karbondioksit gazı atmosferde 300 ila 1000 yıl boyunca kalabildiği için ülkelerin Sanayi İhtilali’nden bu yana toplam salımlarının daha net bir imaj çizdiği düşünülüyor. Bu toplama kümülatif karbon salımları deniyor.
1751 yılından bu yana atmosefere 1,5 trilyon ton karbon salımı yapıldı fakat ülkelerin bu toplamdaki hisseleri ortasında büyük farklar var.
Örneğin ABD kümülatif karbon salımların yüzde 25’inden sorumluyken, AB’ye üye 28 ülkenin hissesi yaklaşık yüzde 22.
Türkiye 1865 yılından 2020’ye kadar atmosfere toplam 11 milyar tona yakın karbon saldı.
BBC Türkçe‘nin data yayıncılığı platformu Our World in Veri’nin 200’den fazla ülkeyi kıyaslayan bilgilerinden derlediği bilgilere nazaran, Türkiye kümülatif salımlarda 2020 prestijiyle yüzde 0,64 hisseye sahip.
Türkiye tarihi salımlarda en fazla hisseye sahip ülkeler sıralamasında 26’ıncı sırada yer alıyor.
BBCHesaplamalarda dikkate alınması gereken bir başka ayrım da nüfus. Zira toplam sera gazı salımları nüfus arttıkça artma eğiliminde ve bu, aldatıcı bir manzara çizebilir.
TÜİK datalarına nazaran Türkiye’de kişi başı toplam sera gazı emisyonu 2020’de 6,3 tondu. Bu, 2020’de dünya ortalaması olan 4,47 tondan neredeyse yüzde 50 daha fazla.
Türkiye’de kişi başı toplam sera gazı salımı yükseliş eğiliminde lakin ABD ve AB üzere tarihî sera gazı salımlarında büyük hisse sahibi olan daha güçlü ülke ve bölgelerde kişi başı salımların son üç yılda düştüğü görünüyor.
Türkiye’de en fazla sera gazı salımına sebep olan kesimler hangileri?
2020’de Türkiye’nin sera gazı salımlarının yüzde 70’i güç kaynaklıydı. Onu yüzde 14 ile tarım, yüzde 12,7 ile endüstriyel süreçler ve eser kullanımı ve yüzde 3,1 ile atık kesimi izledi.
BBCTÜİK’e nazaran güç kesimi 2020’de yüzde 31,6’sı elektrik ve ısı üretiminden olmak üzere toplam karbondioksit salımlarının yüzde 85,4’üne neden oldu.
Fosil yakıtların güç üretiminde, ulaşımda, güç ağır imalat kesimlerinde ve binalarda kullanımı güç kaynaklı karbon salımlarını artırmaya devam ediyor.
Milletlerarası Güç Ajansı’nın (IEA) tahliline nazaran Covid-19 krizi, 2020’de İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana global güç kaynaklı karbondioksit salımlarında en büyük düşüşü sağladı. Fakat salımlar Nisan’dan itibaren tekrar yükselişe geçti ve Aralık 2020’de bir evvelki yılın birebir devrine nazaran yüzde 2 yükseldi.
Sera gazı salımlarının tekrar artışa geçmesinin sonuçları neler olabilir?
Dünya çapında ülkelerin Paris İklim Mutabakatı’nın 1,5 derece maksadına yönelik taahhütlerini inceleyen Climate Action Tracker’a (CAT) nazaran Türkiye’nin bugünkü siyaset ve taahhütleri gezegeni 4 derecelik ısınma patikasına sürüklüyor.
CAT, Türkiye’nin Paris İklim Muahedesi’ni onaylaması ve “2053 net sıfır” gayesini açıklamış olmasına karşın iklim siyasetlerini “kritik derecede yetersiz” olarak sınıflandırıyor ve “daha iddalı hedefler” belirlemesi gerektiği söylüyor.
Türkiye’nin Birleşmiş Milletler’e sunduğu Ulusal Katkı Beyanı’nda 2030’a kadar toplam sera gazı salımının 1,17 milyar tona çıkacağını hesaplamış ve bundan yüzde 21’lik bir indirim yaparak 929 milyon tona düşüreceğini açıklamıştı.
- Türkiye’nin 2050’ye kadar ‘karbonsuz ekonomiye’ geçmesi mümkün
- İklim krizi: Dünya’yı nasıl bozduk, nasıl tamir ederiz?
Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi (İPM) tarafından yayımlanan “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol HaritasI: 2050’de Net Sıfır” raporuna nazaran rastgele bir tedbir alınmaması durumunda Türkiye’nin toplam karbondioksit salımları 2050’de 2018’e oranla yüzde 66 artarak 700 milyon tona çıkacak.
Rapor ülkenin 2050’de Toplam sera gazı salımlarının 890 milyon ton olacağını kestirim ediyor.
“Net sıfır emisyon” siyaseti için gerekli adımların atılması durumunda ise 2030’a kadar güç tüketimi kaynaklı karbondioksit salımları yüzde 37, iktisat genelindeki karbondioksit salımları ise yüzde 32 azaltılabilir.
