Osaka kentinde idam edilmeyi bekleyen iki mahkum, infazın yapılacağı gün ve saatten çok az bir vakit evvel mahkumlara haber verilmesi uygulamasının, itiraz hakkı kullanmaya vakit bırakmaması ve insan haklarına alışılmamış olduğu gerekçesiyle Adalet Bakanlığı’nı dava ediyor.
Japonya’da idam mahkumları ve aileleri infaz gün ve saatini evvelce asla öğrenemiyorlar. Mahkumlara bu bilgi, infazın gerçekleşeceği günün sabahı söyleniyor. Ailelere ise birden fazla vakit infaz gerçekleştikten sonra haber verilip idam edilen yakınlarının küllerini almaları isteniyor.
Kendileriyle birebir durumdaki idam mahkumlarına itiraz etme hakkı tanımadığı için bu uygulamaya itiraz eden ismi açıklanmayan iki mahkum, bu uygulamanın değiştirilmesini istiyor ve 22 milyon yen (yaklaşık 1.8 milyon Türk lirası) tazminat talep ediyorlar.
Mahkumlar ismine konuşan avukatları Yutaka Ueda, “İdam sırası bekleyen mahkumlar her sabah, o günün hayatlarının son günü olacağı tasasıyla uyanıyorlar. Bu inanılmaz derecede insanlık dışı bir şey” formunda konuştu.
Kurban hakları mı mahkum hakları mı daha değerli?
İnsan hakları savunucusu milletlerarası kuruluşlar Japonya’yı uyararak idam mahkumlarına zihinsel azap olarak tanımladıkları bu uygulamadan vazgeçmesi için baskı uyguluyor.
Japon cezaevi yetkilileri ise infazın gün ve saatini mahkuma son dakikaya kadar haber vermemeye dayanan şimdiye kadarki uygulamanın, “mahkumun gerilimini en aza indirebilmek” maksadına hizmet ettiğini savunuyor.
Avukat Ueda, Japonya’nın bu mevzuda başka ülkelere kıyasla sınıfta kaldığını belirtip “Yurtdışında mahkumlara hayatlarının sonu hakkında düşünmeleri ve bu sona kendilerini zihinsel olarak hazırlamaları için kâfi vakit veriliyor. Japonya ise güya kimseye haber vermemek için özel bir efor harcıyor.” diyor.
Japonya’da 2020’de kimse idam edilmedi
İdam cezası, gelişmiş demokrasiler ortasında yalnızca A.B.D. ve Japonya’da uygulanıyor.
İnsan haklarını savunan Amnesty International’ın (Uluslararası Af Örgütü) 2009’da yayımladığı bir rapora nazaran ülkede bilhassa idam mahkumları “zalimce, insanlık dışı ve aşağılayıcı” muamele görüyor. Akıl hastalığı yahut zeka geriliği olmasına bakılmaksızın yıllarca tek kişilik hücrede tutulup bir gün apansız idam ediliyorlar.
Japonya’da idam kararı seçkin olarak ve daha fazla çoklu cinayet üzere kabahatleri işleyenlere veriliyor ve mahkumlar asılarak idam ediliyor.
Şu an Japonya’nın farklı yerlerindeki cezaevlerinde tutuklu 112 kişi idam edilmeyi bekliyor. 2011’den beri her yıl en az bir mahkumun idam edildiği ülkede birinci kere geçen yıl ve bu yıl hiç infaz gerçekleşmedi. Ayrıyeten bu yıl, idam cezası kararı verilmeyen bir yıl olarak kayda geçti.
Buna rağmen 1995’te Tokyo metrosunda 13 kişinin vefatı ve yüzlercesinin yaralanmasına neden olan akınlarından sorumlu tutulan ‘kıyamet günü tarikatı’ Aum Şinrikyo’nun başkanı Shoko Asahara ve altı tane müridinin birden 2018 yılı Temmuz ayında idam edildiği üzere örnekler de var.
Bir araştırmaya nazaran bilhassa Aum Şinrikyo’nun saldırısından beri Japonya’da halkın yüzde 80’i idam cezasını destekliyor.
İdamın caydırıcılığı var mı?
İnsan hakları savunucuları idam cezasının caydırıcı olmadığı nedeniyle Japonya’nın bu cezayı büsbütün kaldırmasından yana. Son olarak Temmuz ayında Afrika ülkesi Sierra Leone de idam cezasını kaldıran ülkelerin ortasına katıldı.
Japonya, kamu güvenliği açısından dünyada örnek gösterilse de bilhassa akıl sıhhatini yitiren bireylerin sokakta yahut metroda hiç tanımadıkları insanları öldürmesi olayları da yaşanıyor.
En son 31 Ekim’deki Cadılar Bayramında Joker kılığına giren bir kişinin, bindiği trende 17 kişiyi bıçaklaması ve bir kişiyi öldürmesinden sonra sarf ettiği “Öldürdüm zira vefat cezası almak istiyorum. Arkadaşlarım yok, işte başarısızım.” halindeki kelamları idam cezasının ne derece caydırıcı olduğu konusunda tartışma yarattı.
Savcıların yüzde 97 üzere rekor bir mahkumiyet kararı ortalaması elde ettiği Japonya adalet sisteminde mahkumların, idam üzere ağır cezaya maruz kalmasalar da cezaevinde gördüğü baskılar sonucu işlemedikleri hataları bile itiraf etmeye zorlandıkları sav ediliyor.
Yüksek mahkumiyet oranını, Japon yargısının yalnızca hatalı olduğundan emin olduğu şahısları dava etmesiyle açıklayan da var. Lakin bu, hiç yanlış yapmadıkları manasına gelmiyor.
1968’de soygun ve cinayetten karar giyip dünyanın en uzun idam sırasını bekleyen mahkumu olarak tam 45 yıl cezaevinde tutulan ve sonunda 2014 yılında hakkında açılan davanın tekrar görülmesi kararı çıkınca salıverilen Iwao Hakamada, bunun en çarpıcı örneği.
Japon Adalet Bakanlığı yetkilileri, daha evvel emsali görülmemiş bir biçimde iki idam mahkumu tarafından aleyhlerine açılan davayla ilgili şimdi bir yorumda bulunmadı.