Kahramanmaraş İdari Mahkemesi tarafından bugün paylaşılan karar metninde, “Dava konusu ÇED kararında hukuka uygunluk bulunmamıştır. Öte yandan, dava konusu sürecin bölgedeki bitkisel toprak ve ziraî faaliyetler ile hava kalitesi üzerinde kıymetli ziyanlara sebep olabileceği dikkate alındığında, uygulanması halinde telafisi güç ziyanların oluşabileceği de açıktır.” tabirlerine yer verildi.
Elbistan Hayatı ve Doğayı Muhafaza Platformu tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Platform’un Afşin-Elbistan’dan 25 istekli ile birlikte açtığı davanın eksper incelemesi yapıldı. Heyet Afşin-Elbistan Ovası’na “böyle bir termik santral yapılmasından kamu faydası olmadığına” karar verdi.
Heyetin sunduğu görüşler doğrultusunda karar alan Kahramanmaraş İdari Mahkemesi, yürütmeyi durdurma kararı verdi.
- Türkiye’nin yakın gelecekte kömürden vazgeçmesi mümkün mü?
Ne olmuştu?
Kahramanmaraş’ta yer alan Afşin-Elbistan Havzası, 2003 yılında 3,4 milyar ton olarak ölçülen linyit rezerviyle Türkiye’nin en büyük linyit rezervine konut sahipliği yapıyordu. Bölgede bu kömür rezervlerin kullanmak üzere iki adet termik santrali kurulmuştu. Bunlardan birincisi 1984 yılında üretime başlayan Afşin-Elbistan A Termik Santrali, ikincisi ise 2004 yılında üretime başlayan Afşin-Elbistan B Termik Santraliydi.
Afşin’de güç üretim kapasitesini her biri 600 MW gücünde üç üniteyle toplam 1.800 MW artırması planlanan Afşin C Termik Santrali ile ilgili 2019’da Cumhurbaşkanı imzasıyla çabuk kamulaştırma kararı verilmişti.
Türkiye Varlık Fonu (TVF) tarafından hayata geçirilen Maden Holding bünyesinde yürütülen proje ile ilgili TVF Genel Müdürü Zafer Sönmez, Bloomberg’e verdiği röportajda C Santrali yatırımı için yedi Çinli firma ile görüşmelerin sürdüğünü belirtmişti. Sönmez, proje finansmanının Çinli firmalar tarafından sağlanacağını ve Varlık Fonu’nun büyük ortak olarak projede yer alacağını söylemişti.
Afşin ve Elbistan, tüm dünyada kömürlü termik santrallerden salınan SO2’den kaynaklı hava kirliliği sıralamasında 5. sırada yer alıyor. Söz konusu hava kirliliği bölge için de ciddi bir halk sağlığı tehdidi yaratıyor. pic.twitter.com/LZA76s822L
— Greenpeace Türkiye (@Greenpeace_Med) February 1, 2021
Fakat 35 yıllık ömür biçilen proje, yaklaşık 40 yıldır termik santralle yaşayan bölge halkı ve etraf odaklı hak çabası yürüten TEMA, Greenpeace, Pak Hava Hakkı (THH) üzere örgütlerin reaksiyonuyla karşılaştı.
Haziran 2021’de C Santralinin ÇED olumlu sonuçlanmasına yönelik bölge halkı tarafından kararın durdurulması için açılan dava sonucunda mahkeme heyeti ve uzman heyeti Afşin’e gelerek bölgede keşif yaptı.
Kasım ayında eksper heyeti, Afşin C Termik Santrali için verilen “ÇED olumlu” raporunun olumsuz olduğu tarafında görüş bildirdi.
Getty Images Afşin Elbistan Santrali 5000 TL banknotunun üzerinde yer alıyordu 17 bin erken mevt
Tabiat muhafaza ve sıhhat alanında çalışan 16 kurumun bir ortaya gelmesiyle kurulan THH tarafından yıllık yayımlanan ve Türkiye genelinde hava kirliliğini tahlil eden “Kara Rapor”un 2018 sonuçlarına nazaran, Elbistan ilçesi Türkiye’de en yüksek hava kirliliği pahasının ölçüldüğü noktaydı.
Rapor’un 2020 ve 2021 sonuçlarında Elbistan’dan kâfi data alınamadığı için bölgeyle ilgili bir sonuç paylaşılmamıştı.
THH, Afşin-Elbistan’a yapılması planlanan bir diğer santralin ekonomik ömrü boyunca 12 bin 400 erken vefata sebep olacağı öngörüsünü paylaşmıştı.
Greenpeace’in 2019’da yayımladığı “Afşin’de Kömürlü Termik Santrallerin Bedeli” isimli raporda, Elbistan’daki santrallerin “kum adedinden bile küçük parçacık husus (PM2,5) ve azot dioksit (NO2) kirliliği nedeniyle bugüne kadar 17 bin erken vefata neden olduğu” belirtiliyordu.
Raporda, “İncelenen kömürlü termik santraller kaynaklı emisyonlar, bölgede havadaki toksik parçacık ve Kükürt Dioksit (SO2) düzeylerini kıymetli ölçüde yükseltirken, yetişkinlerde inme, akciğer kanseri, kalp ve teneffüs yolu hastalıkları, çocuklarda teneffüs yolu enfeksiyonları riskini arttırır.
“Kömürlü termik santrallerin sebep olduğu emisyonlar, bölgesel hava kalitesi üzerinde değerli tesire sahiptir: Sadece halihazırda faaliyet gösteren Afşin B elektrik santrali kaynaklı emisyonlar, yaklaşık 300 bin kişiyi, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) kılavuzunun uygun gördüğü 24 saatlik ortalama SO2 konsantrasyon kıymetinin üstündeki pahalara maruz bırakırken, 27 bin kişiyi, uygun görülen saatlik ortalama SO2 konsantrasyon kıymetinin üstündeki pahalara maruz bırakıyor.” sözleri yer alıyordu.
Planlanan projelerin eklenmesiyle bu sayıların SO2 için 500 bin şahsa, NO2 için 160 bin şahsa ulaşacağı öngörülüyordu.
Bundan sonra ne olacak?
BBC Türkçe‘ye konuşan Elbistan Hayatı ve Doğayı Müdafaa Platformu Temsilcisi İbrahim Yalçın, C Santrali ile ilgili kararın, “bütün dünya kömürden uzaklaşırken” şaşırtan olmadığını söylüyor. Bundan sonra proje için verilen yürütmeyi durdurma kararıyla ilgili Danıştay’a itiraz başvurusu yapılması bekleniyor.
C Santrali Afşin-Elbistan’daki santralin genişletilmesi için planlanan tek proje değil. Buraya Afşin D, Afşin E, Afşin G, Diler Holding tarafından Diler Elbistan ve Anadolu Güç tarafından Anadolu Elbistan olmak üzere altı yeni termik santral daha eklenmesi için projeler üretildi.
Yalçın’ın verdiği bilgiye nazaran, bunlardan Afşin D, Afşin E, Afşin G projesi direkt bakanlık tarafından iptal edildi. Anadolu Elbistan projesinin ÇED başvurusu ise Bakanlık tarafından reddedildi.
Diler Elbistan projesi için de yürütmeyi durdurma kararı verildi. Projenin Danıştay’a giden itiraz davası 5 Nisan’da Kahramanmaraş’ta görülecek.
Bunlarla birlikte yaklaşık 40 yıldır faal olan ve “ömrünü tamamladığı düşünülen” Afşin A santraline iki ek ünite yapılması için halkın iştiraki toplantısı önümüzdeki haftalarda yapılacak.
- İstanbul’dan Uludağ’ı neden göremiyoruz?
- Türkiye kömür sevdası yüzünden tarihi fırsatı kaçırıyor
İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği’nin geçtiğimiz yıl yayımladığı ve özelleştirilmiş termik santrallerin etraf mevzuatına ahenk süreçlerini inceleyen rapora nazaran, Afşin Elbistan santralinin 1 Ocak 2020’de etraf mevzuatına uygun olmadığı gerekçesiyle faaliyeti durdurulan santraller ortasındaydı.
Bu tesisler, “somut çevresel yatırımların yapılmasını mecburî kılmayan ve sonlu bir müddet için verilen Süreksiz Faaliyet Evrakı (GFB) ile” çalışmalarına devam ettiler.
Ember Climate isimli fikir kuruluşu Eylül 2021’de dünya genelinde artan kömür fiyatları nedeniyle, Türkiye’de yeni bir rüzgâr yahut güneş gücü santrali kurarak elektrik üretmenin, en verimli ithal kömür santrali ile elektrik üretmekten daha ekonomik hale geldiğini açıkladı.