Ağır kar yağışlarında sıklıkla başvurulan bir uygulama, buzlanma tehlikesine karşı yolların tuzlanması. Lakin bilim insanları yollarda kaya tuzu kullanmanın hayat için ziyanlı olduğunu ve en yeterli uygulamaların süratle yaygınlaştırılması gerektiğini söylüyor.
Yolları tuzlamanın içme sularının tuzluluk oranını artırdığını söyleyen çok sayıda araştırma var.
Bu artış sudaki yaşama ziyan vererek hem biyoçeşitliği hem de göller, akarsular ve öbür su ekosistemlerini tehdit ediyor.
Daha evvel BBC’ye konuşan Galler’deki Swansea Üniversitesi’nde Öğretim Vazifelisi olan Dr. Dan Forman, yol kenarlarındaki dingin sularda yaşayan amfibilerin tuzluluktaki değişikliklere karşı savunmasız olduğunu belirtti.
Dr. Forman, “Özellikle hendeklerde ve yol kenarlarındaki amfibi popülasyonları azalıyor. Bu noktalar o kadar fazla tuzla yüklenebiliyor ki amfibiler burada yumurtlayamıyor. Bu durumda ya buradan ayrılıyor ya da ölüyorlar” dedi.
Risk altındaki amfibiler ortasında kurbağalar, kara kurbağaları ve iribaşlar bulunuyor. Amfibiler bedenlerinin kimyasal istikrarını derileriyle koruyor.
Getty Images Kurbağalar ve kara kurbağaları üzere amfibiler, derileri aracılığıyla kimyasal istikrarları korurlar ve artan tuzluluğa karşı hassastırlar. Yaşadıkları suyun tuzluluğundaki rastgele bir değişiklik, hayatta kalma yetenekleri üzerinde önemli bir tesire sahip olabiliyor.
Tuzlamanın hayat üzerinde öteki tesirleri de var.
Dr. Forman, tuzun bir bitkinin fotosentez (ışıktan güç üretme) yeteneğini etkileyebileceğini ve yolların yakınındaki toprakların artan tuzluluk oranı nedeniyle bitkilerin hayat alanlarını değiştirdiğini de söyledi.
Bitkiler sudaki çözünmüş tuzlardan etkilenebiliyor. Yaygınlıkla kullanılan buz çözücü tuzlar, suda çözündüğünde sodyum, kalsiyum, magnezyum ve klorür iyonlarına ayrılabiliyor. Toprakta yüksek orandaki çözünmüş sodyum ve klorür iyonları öbür mineral besin unsurlarının yerini alarak bitkilere ziyan veriyor. Yapraklarda klorür birikimi ziyanlı düzeylere ulaşarak yaprak yanmasına ve vefata neden olabiliyor.
Getty Images Dr Forman, yabani havuç otu üzere ekseriyetle kıyılarda görülen bitkilerin tuzlanma nedeniyle iç yolların yakınında büyüdüğünü söylüyor. Aralık ayında Frontiers in Ecology and the Environment mecmuasında yayımlanan bir araştırma dünya çapında tuzlama yapılan soğuk bölgelerde içme sularının tuzluluk oranının ‘devasa ölçüde’ arttığını söylüyor.
Kanada’da her yıl 7 milyon ton, Çin’de 600 bin ton, Norveç’te 320 bin ton, İsveç’te 210 bin ton ve Danimarka’da 55 bin ton tuzun buzlanmaya karşı kullanıldığı belirtiliyor.
İçme sularının tuzluluk oranının artması insan sıhhatini da olumsuz etkileyebiliyor. Bilhassa düşük sodyum diyetindeki beşerler için riskli bir durum yaratıyor.
Bununla birlikte yollarda tuzları çok kullanımı su dağıtım borularından kurşun salınımına yol açabiliyor. İçme sularını karışma riski olan ve sıhhati tehdit eden öbür mineraller ortasında merkür ve radon sıralanıyor.
ABD’de Etraf Muhafaza Ajansı (EPA) balıkları, bitkileri ve başka sucul hayatı korumak için tatlı su ekosistemleri için 1988 yılında federal güvenlik hudutları belirledi. Araştırma tuz konsantrasyonlarının inançlı hudutları yaygın olarak aştığını söylüyor.
Tuzlanan akarsuların sayısının tasa verici olduğunu söyleyen araştırma, litre başına 230 miligram olan EPA kronik klorür eşiğinin kimi bölgelerde 20 ila 30 katına çıktığını vurguluyor.
ABD’nin Ohio eyaletindeki Toledo Üniversitesi’nde Ekoloji alanında Yardımcı Doçent olan araştırmanın baş müellifi Dr. Bill Hintz, “Yol tuzu kirliliği probleminin büyüklüğü dikkate kıymet ve acil müdahale gerektiriyor” diyor.
Getty ImagesHintz, mevcut EPA eşiklerinin açıkça kâfi olmadığını belirtiyor ve ekliyor: “Buz çözücü tuzların tesirleri, mevcut eşiklerde öldürücü olabilir lakin son araştırmalar, olumsuz tesirlerin bu eşiklerin çok altındaki düzeylerde meydana gelebileceğini gösteriyor.”
Daha etraf dostu alternatifler neler?
Araştırmacılar, “ekolojik olarak zararsız ve uygun maliyetli alternatiflerin eksikliğini göz önünde bulundurarak” kimi alternatiflerin olduğunu belirtiyor.
Bunlardan birincisi tuzu katı halde yollara dökmektense, kar fırtınalarından evvel tuzlu su solüsyonları formunda uygulamak. Bu sayede muhtaçlık duyulan tuz ölçüsünün yüzde 26 ila 75 oranında azaltılabileceği belirtiliyor.
- İstanbul’da yarından itibaren ağır kar yağışı bekleniyor, Valilik hangi tedbirleri açıkladı?
Bununla birlikte tuzun uygun şartlarda depolanmıyor olması toprağa ve suya sızmasında bir öteki kıymetli faktör. Araştırmacılar beton temelli ve kapalı depolama tesislerine geçişin meseleleri azaltabileceğini söylüyor.
Tüm bu süreçte dökümün yapıldığı makinelerin dizaynında güzelleştirmelerle verimlilik artırılabilir.
Hintz, “Tatlı su ekosistemlerinin daha fazla tuzlanmasını engellemek için en âlâ idare uygulamalarının geniş çapta benimsenmesi gerekiyor” diyor.